بازار مالی چیست و چگونه طبقه بندی می شود؟

بازار مالی یکی از پایه‌های اساسی اقتصاد جهانی و محلی است. این بازارها جایی هستند که سرمایه گذاران و تامین‌کنندگان مالی به هم می‌رسند تا نیازهای مالی خود را برآورده کنند. بدون وجود بازارهای مالی، فعالیت‌های اقتصادی نظیر تجارت، سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی به‌سختی امکان‌پذیر بود. در این مقاله از مجله دونگی، با تعریف بازارهای مالی، اهمیت آن ویژگی‌های اصلی و انواع طبقه‌بندی‌های آن آشنا می‌شویم.

فهرست مطالب:

• بازار مالی چیست؟
• اهمیت بازار مالی
• ویژگی‌های بازار مالی
• طبقه‌بندی بازارهای مالی
• تفاوت بازار مالی و بازار پول
• مزایا و معایب بازار مالی
• تاثیر کرادفاندینگ بر بازار پول
• سخن پایانی

بازار مالی چیست؟

بازارهای مالی چیست؟ این سوالی است که بسیاری از افراد، به‌ویژه سرمایه‌گذاران مبتدی، به دنبال پاسخ آن هستند. بازارهای مالی به هر مرکز یا ترتیبی اشاره دارد که در آن خریداران و فروشندگان به معامله دارایی‌های مالی مانند سهام، اوراق قرضه، ارز و ابزارهای مشتقه می‌پردازند.

نقش اصلی بازارهای مالی، انتقال کارآمد سرمایه از افراد یا سازمان‌هایی است که مازاد سرمایه دارند (سرمایه‌گذاران) به آن‌هایی که به سرمایه نیاز دارند (وام‌ گیرندگان). این فرآیند باعث افزایش کارایی در تخصیص منابع مالی می‌شود.

بازارهای مالی دارای ویژگی‌هایی نظیر شفافیت قیمت‌گذاری، مقررات پایه‌ای برای معاملات، هزینه‌های مشخص و نیروهای بازار برای تعیین قیمت دارایی‌ها هستند. این بازارها بستر مهمی برای اقتصاد هر کشور محسوب می‌شوند و پایه‌گذار توسعه اقتصادی هستند.

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری با ضمانت‌نامه بانکی تعهد پرداخت و سود تخمینی

اهمیت بازار مالی

اهمیت بازارهای مالی در رشد اقتصادی و پایداری اقتصادی غیرقابل انکار است. این بازارها نقدینگی، سرمایه و فرصت های سرمایه گذاری را فراهم می‌کنند که برای پیشرفت اقتصادی ضروری هستند. بدون تعریف بازارهای مالی، تخصیص کارآمد سرمایه ممکن نبود و فعالیت‌هایی مانند تجارت، سرمایه گذاری و فرصت‌های رشد به‌شدت کاهش می‌یافتند.

در بازارهای مالی، نقش‌آفرینان مختلفی وجود دارند:

• شرکت‌ها از بازارهای سهام و اوراق قرضه برای جذب سرمایه استفاده می‌کنند.
• سفته‌بازان بر روی تغییرات قیمت دارایی‌ها شرط‌بندی می‌کنند.
• پوشش‌دهندگان ریسک (Hedgers) از بازارهای مشتقه تعریف بازار مالی برای مدیریت ریسک‌ های مختلف بهره می‌برند.
• آربیتراژگران از فرصت‌های ایجادشده توسط ناهماهنگی قیمت‌ها در بازارها بهره‌برداری می‌کنند.
• کارگزاران واسطه‌هایی هستند که خریداران و فروشندگان را به هم متصل می‌کنند و از این طریق کمیسیون یا کارمزد دریافت می‌کنند.
• این تنوع نقش‌آفرینان، بازارهای مالی را به یکی از مهم‌ترین ارکان اقتصادی تبدیل کرده است.

بیشتر بخوانید: بهترین سرمایه گذاری در ایران: 6 تا از پرسودترین

ویژگی‌های بازار مالی

بازارهای مالی به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصادی کشورها ویژگی‌های خاصی دارند که آن‌ها را از سایر بازارها متمایز می‌کنند. این ویژگی‌ها شامل عواملی هستند که باعث می‌شوند بازارهای مالی نقش حیاتی در تخصیص منابع مالی، مدیریت ریسک و پایداری اقتصادی ایفا کند. در ادامه به برخی از ویژگی‌های بازارهای مالی می‌پردازیم:

نقدینگی (Liquidity)

یکی از ویژگی‌های برجسته بازارهای مالی، نقدینگی بالا است. نقدینگی به معنای توانایی خرید یا فروش دارایی‌ها به سرعت و بدون تاثیر زیاد بر قیمت آن‌ها است. در بازارهای مالی با وجود حجم بالای معاملات و دسترسی آسان به اطلاعات، سرمایه‌گذاران می‌توانند به راحتی دارایی‌های خود را تبدیل به نقد کنند. این ویژگی برای افرادی که به دنبال سرمایه‌گذاری‌های سریع یا خروج سریع از بازار هستند، بسیار مهم است.

تعیین قیمت (Price Determination)

در تعریف بازارهای مالی این مفهوم درواقع مکانی است که در آن قیمت‌ها از طریق تعامل عرضه و تقاضا تعیین می‌شوند. این فرآیند باعث می‌شود که قیمت‌ها دقیقا منعکس‌کننده وضعیت بازار، ارزش‌گذاری دارایی‌ها و دیدگاه‌های سرمایه‌گذاران باشند. بنابراین، کشف قیمت در بازارهای مالی به صورت شفاف و متعادل انجام می‌شود.

جمع‌آوری اطلاعات (Information Gathering)

اطلاعات برای هر Financial Market ضروری هستند. در بازارهای مالی، اطلاعات به صورت عمومی و شفاف در دسترس تمامی مشارکت‌کنندگان قرار می‌گیرد. این اطلاعات شامل گزارش‌های مالی شرکت‌ها، تحلیل‌های اقتصادی، اخبار و تحولات سیاسی و اقتصادی است که به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تصمیمات آگاهانه‌ای بگیرند. شفافیت اطلاعات در تعریف بازار مالی باعث کاهش خطرات ناشی از عدم آگاهی می‌شود.

بیشتر بخوانید: محاسبه اقساط تسهیلات و سود وام بانکی

مدیریت ریسک (Risk Management)

یکی از ویژگی‌های کلیدی بازارهای مالی، امکان مدیریت ریسک‌ ها است. ابزارهایی مانند مشتقات (از جمله قراردادهای آتی، اختیار معامله و قراردادهای معاوضه) به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که ریسک‌های موجود در سرمایه‌گذاری‌های خود را کاهش دهند. این ویژگی برای افرادی که تمایل دارند ریسک‌های اقتصادی خود را کنترل کنند، بسیار مفید است.

تشکیل سرمایه (Capital Formation)

Financial Market یکی از مهم‌ترین منابع تشکیل سرمایه است. شرکت‌ها از بازارهای مالی برای جذب منابع مالی جهت گسترش فعالیت‌ها و انجام پروژه‌های توسعه‌ای خود استفاده می‌کنند. سرمایه‌گذاری‌های جذب‌شده از طریق بازارهای مالی باعث رشد و توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی می‌شود.

دسترسی آسان (Easy Access)

بازارهای مالی برای تمامی افراد، از سرمایه‌گذاران خرد تا نهادهای بزرگ، دسترسی آسانی فراهم می‌کنند. امروز با استفاده از پلتفرم‌های آنلاین، افراد می‌توانند به راحتی وارد بازارهای سهام، اوراق قرضه، کالا و ارز شوند و به معامله بپردازند. این ویژگی باعث افزایش مشارکت عمومی در بازارهای مالی شده و به ترویج سرمایه‌گذاری می‌انجامد.

کشف قیمت (Price Discovery)

بازارهای مالی فرآیند کشف قیمت را تسهیل می‌کنند که در آن قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضای واقعی و شرایط بازار به‌طور شفاف و دموکراتیک تعیین می‌شوند. این فرآیند از طریق معاملات روزانه در بورس‌ها و بازارهای مالی به طور مستمر در حال انجام است و به تعیین ارزش واقعی دارایی‌ها کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید: با 200 میلیون در سال 1403 چیکار کنم؟

شفافیت (Transparency)

شفافیت یکی از ویژگی‌های مهم Financial Market است که باعث اطمینان سرمایه‌گذاران از صحت اطلاعات و عملکرد بازار می‌شود. بازارهای مالی با داشتن مقررات سختگیرانه و نظارت‌های دقیق، اطلاعات مالی و معاملاتی را به‌طور شفاف و قابل دسترس منتشر می‌کنند. این شفافیت کمک می‌کند تا بازار از هرگونه دستکاری و فساد در امان باشد.

طبقه‌بندی بازارهای مالی

در تعریف بازار مالی بر اساس معیارهای مختلف به دسته‌های گوناگون تقسیم می‌شوند. این طبقه‌بندی‌ها برای درک بهتر ویژگی‌ها، عوامل موثر در بازارهای مالی و نقش‌های متنوع این بازارها در اقتصاد، سرمایه‌گذاری و تامین مالی انجام می‌شود. در ادامه به بررسی انواع بازارهای مالی بر اساس معیارهای مختلف می‌پردازیم.
ستفاده می‌شود.

انواع بازار های مالی بر اساس زمان واگذاری

انواع بازار های مالی بر‌اساس زمان واگذاری به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• بازار اولیه (Primary Market): در این بازار، اوراق بهادار یا سهام برای اولین بار عرضه می‌شوند. به این بازار، بازار عرضه اولیه نیز گفته می‌شود و به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا سرمایه لازم برای توسعه خود را جذب کنند.
• بازار ثانویه (Secondary Market): این بازار محلی برای خریدوفروش اوراق بهادار و سهام موجود است. بورس نمونه‌ای از بازار ثانویه است که در آن سرمایه‌گذاران می‌توانند دارایی‌های خود را به نقد تبدیل کنند.

بیشتر بخوانید: بهترین نوع افزایش سرمایه کدام است؟

طبقه‌بندی بازار مالی بر اساس سررسید ابزار مورد معامله

انواع بازار های مالی بر اساس سررسید ابزار مورد معامله شامل دو نوع اصلی طبقه بندی بازار های مالی است:

• بازار پول (Money Market): بازار پول جایی است که ابزارهای مالی کوتاه‌مدت مانند اسناد خزانه، اوراق تجاری و گواهی‌های سپرده معامله می‌شوند. این بازار برای تامین نقدینگی و مدیریت سرمایه در گردش اهمیت دارد.
• بازار سرمایه (Capital Market): این بازار برای تامین مالی بلندمدت طراحی شده است و شامل سهام، اوراق قرضه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌شود. بازار سرمایه نقش کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی دارد.

طبقه‌بندی بازار مالی بر اساس نوع دارایی

طبقه‌بندی بازارهای مالی بر اساس نوع دارايي معامله‌شده نیز به چند دسته تقسیم می‌شوند. این طبقه بندی بازار های مالی به شرح زیر است:

• بازار سهام (Equity Market): بازاری که در آن سهام شرکت‌ها خریدوفروش می‌شود. این بازار به دلیل قابلیت نقدشوندگی بالا و بازدهی مناسب، یکی از محبوب‌ترین بازارها برای سرمایه‌گذاری است.
• بازار بدهی (Debt Market): در تعریف بازار مالی چیست؟ بازاری که در آن ابزارهای بدهی مانند اوراق قرضه معامله می‌شوند. این ابزارها اغلب بازدهی با نرخ سود ثابت دارند و گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذارانی هستند که تمایل به ریسک کمتر دارند.
• بازار مشتقه: در این نوع بازار، قراردادهایی که ارزش آن‌ها بر اساس دارایی‌های پایه‌ای مانند سهام، کالا یا ارز تعیین می‌شود، معامله می‌شوند. ابزارهای مشتقه برای مدیریت ریسک و کنترل نوسانات قیمت طراحی شده‌اند.

بیشتر بخوانید: بیشترین سود بانکی در کدام بانک پرداخت می شود؟

طبقه‌بندی بازار مالی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار

طبقه‌بندی بازارهای مالی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار نیز معمولا به شرح زیر بررسی می‌شود.

• بازار اولیه: اوراق بهادار در این بازار مستقیماً از ناشر خریداری می‌شود.
• بازار ثانویه: سرمایه‌گذاران می‌توانند اوراق بهادار را از دیگر سرمایه‌گذاران خریدوفروش کنند.

انواع بازارهای مالی بر اساس ساختار سازمانی

انواع بازار های مالی بر اساس ساختار سازمانی در طبقه بندی بازار های مالی به دو نوع تقسیم می‌شوند:

• بازارهای مالی سازمان‌یافته: این بازارها دارای قوانین و مقررات خاصی هستند و به‌صورت شفاف فعالیت می‌کنند. بورس‌ها نمونه‌ای از بازارهای مالی سازمان‌یافته هستند.
• بازارهای مالی غیرسازمان‌یافته: این بازارها قوانین کمتری دارند و معاملات به‌صورت مستقیم بین طرفین انجام می‌شود.

طبقه‌بندی بازار مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی

یکی از انواع مهم طبقه‌بندی بازارهای مالی بر اساس سررسيد تعهدات مالي است که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• بازار کوتاه‌مدت: برای تعهدات مالی که سررسید آنها کمتر از یک سال است.
• بازار بلندمدت: برای تعهدات مالی با سررسید بیش از یک سال.

بیشتر بخوانید: بهترین شغل ایران کدام است؟ [معرفی 30 شغل شغل پردرآمد در ایران]

تفاوت بازار مالی و بازار پول

بازارهای مالی و بازار پول هر دو نقش مهمی در سیستم اقتصادی دارند، اما از نظر عملکرد، سررسید ابزارهای مالی و اهداف کلی با یکدیگر متفاوت هستند. بازارهای مالی مانند بازار مالی سازمان‌یافته بستری است که در آن ابزارهای مالی بلندمدت مانند بازار سهام، اوراق بهادار و بازار بدهی معامله می‌شوند. این بازار بیشتر برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت طراحی شده است و به تامین مالی پروژه‌های بزرگ و رشد اقتصادی کمک می‌کند. بازارهای مالی سازمان‌یافته، مانند بورس، به افزایش شفافیت و کاهش ریسک کمک می‌کنند. وظیفه بازارهای مالی این است که منابع را به شکل کارآمد بین واحدهای اقتصادی تخصیص دهند و با بهبود نقدینگی و نقدشوندگی، فرصت‌های سرمایه‌گذاری را گسترش دهند.

در مقابل، بازار پول بر معاملات کوتاه‌مدت و ابزارهایی مانند اوراق خزانه، اسناد تجاری و سپرده‌های کوتاه‌مدت تمرکز دارد. این بازار به تامین نقدینگی موقت و مدیریت نیازهای مالی کوتاه‌مدت کمک می‌کند. ابزارهای بازار پول اغلب با نرخ سود پایین‌تر و ریسک کمتر عرضه می‌شوند و نقدشوندگی بالایی دارند. در نتیجه، تفاوت بازارهای مالی و پول را می‌توان در سررسید ابزارها، اهداف و میزان ریسک مشاهده کرد؛ بازار مالی بلندمدت و پرریسک‌تر است، در حالی که بازار پول کوتاه‌مدت و کم‌ریسک‌تر است.

بیشتر بخوانید: سود سپرده 30 درصد و مقایسه آن با کرادفاندینگ؛ کدام بهتر است؟

مزایا و معایب بازار مالی

بازارهای مالی نقش حیاتی در سیستم اقتصادی ایفا می‌کنند. این بازارها، چه در مقیاس داخلی و چه در بازارهای مالی جهانی، بستری برای معاملات انواع دارایی‌ها، از جمله اوراق بهادار، اوراق قرضه، بازار بدهی و بازار سهام فراهم می‌کنند. در ادامه، مزایا و معایب بازارهای مالی را با توجه به ویژگی‌ها و اهمیت آن بررسی می‌کنیم. در این صورت بهتر می‌توانید با درک این نوع از بازارها آشنا شوید. 

مزایای وظیفه بازار مالی 

• دسترسی به فرصت‌های متنوع سرمایه‌گذاری: انواع مختلف بازارهای مالی فعال موجود در دنیا مانند بازار مالی ایران فرصت‌هایی گسترده برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کنند تا در انواع دارایی‌ها، از ارز و کالا گرفته تا ابزارهای پیچیده‌تر مانند مشتقه‌ها سرمایه‌گذاری کنند. این تنوع به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا بر اساس اهداف خود انتخاب بهینه‌ای داشته باشند.
• افزایش نقدینگی و نقدشوندگی: یکی از ویژگی‌های بازارهای مالی، فراهم کردن بستری برای خرید و فروش سریع دارایی‌ها است. این نقدینگی به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا دارایی‌های خود را به سرعت و با هزینه‌ای کم به وجه نقد تبدیل کنند.
• شفافیت و کشف قیمت موثر: در بازارهای مالی سازمان‌یافته، اطلاعات به صورت شفاف در دسترس عموم قرار می‌گیرند و این موضوع باعث می‌شود قیمت دارایی‌ها به طور کارآمد تعیین شود. این شفافیت، اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهد.
• کمک به تشکیل سرمایه و رشد اقتصادی: یکی از مهم‌ترین وظایف بازارهای مالی، تسهیل تامین مالی برای شرکت‌ها و پروژه‌های بزرگ است. این بازارها از طریق بورس و سایر ابزارها منابع مالی را به بخش‌های مختلف اقتصاد تخصیص می‌دهند که این امر به رشد اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی کمک می‌کند.
• افزایش مشارکت اقتصادی افراد و شرکت‌ها: بازارهای مالی با ارائه ابزارها و فرصت‌های مختلف، افراد و شرکت‌ها را قادر می‌سازند تا در فعالیت‌های اقتصادی مشارکت کرده و ثروت تولید کنند.

بیشتر بخوانید: معرفی بهترین سهام بانکی برای خرید در بورس سال 1403

معایب بازارهای مالی

• نوسانات و تغییرات بازار: یکی از چالش‌های اساسی بازارهای مالی، ریسک بالای ناشی از نوسانات قیمت دارایی‌ها است. این نوسانات می‌تواند به زیان‌های مالی برای سرمایه‌گذاران منجر شود.
• عدم تقارن اطلاعاتی: در برخی موارد، برخی از فعالان بازار به اطلاعات خاصی دسترسی دارند که دیگران از آن بی‌بهره‌اند. این موضوع باعث ایجاد نابرابری و اختلال در کارایی بازار می‌شود.
• دستکاری و فعالیت‌های غیرقانونی: عوامل موثر در بازار مالی ممکن است در معرض فعالیت‌های تقلبی یا دستکاری قیمت‌ها قرار گیرند. این مسئله می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را به شدت کاهش دهد و اهمیت بازارهای مالی را به عنوان بستری شفاف و عادلانه زیر سوال ببرد.
• ریسک سیستماتیک: از آنجا که بازارهای مالی به یکدیگر وابسته هستند، هرگونه بحران در یک بخش می‌تواند به سرعت به سایر بخش‌ها سرایت کند. این نوع ریسک سیستماتیک می‌تواند به بحران‌های اقتصادی گسترده منجر شود.
• رفتارهای غیرمنطقی سرمایه‌گذاران: گاهی سرمایه‌گذاران تحت تاثیر احساسات یا عوامل موثر در بازارهای مالی، تصمیمات غیرمنطقی می‌گیرند. این رفتارهای جمعی، مانند حرکت‌های توده‌ای، می‌تواند موجب ناپایداری و ناکارآمدی بازار شود.
• هزینه‌های مالی و پیچیدگی ابزارها: ابزارهای مالی پیچیده‌ای مانند مشتقه‌ها ممکن است برای سرمایه‌گذاران تازه‌کار دشوار باشند و در صورت عدم آگاهی، زیان‌های سنگینی را به همراه داشته باشند.

بیشتر بخوانید: جذب سرمایه گذار از طریق کرادفاندینگ

تاثیر کرادفاندینگ بر بازار پول

کرادفاندینگ، به‌ویژه در قالب پلتفرم های کرادفاندینگ مانند دونگی، یکی از نوآوری‌های مهم در بازارهای مالی است که توانسته به تغییرات اساسی در بازار پول منجر شود. این روش تامین مالی جمعی، با جمع‌آوری سرمایه از تعداد زیادی از افراد با مبالغ کوچک، امکان دسترسی سریع‌تر به منابع مالی کوتاه‌مدت را فراهم کرده است.

در بازار پول که ابزارهایی نظیر اوراق خزانه، سپرده‌های کوتاه‌مدت و اسناد تجاری معامله می‌شوند، کرادفاندینگ می‌تواند به عنوان یک مکمل عمل کند. پلتفرم‌هایی مانند دونگی با حداقل مبلغ سرمایه‌گذاری 1 میلیون تومان، فرصت‌های جدیدی را برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کوچک و متوسط ایجاد می‌کنند. این رویکرد، نقدینگی را افزایش داده و دسترسی کسب و کار های کوچک به سرمایه را تسهیل می‌کند.

همچنین، کرادفاندینگ در بررسی تفاوت بازار مالی و بازار پول باعث افزایش نقدشوندگی سرمایه‌های کوچک و مدیریت بهتر ریسک می‌شود. در عین حال، استفاده از این ابزار می‌تواند بازار پول را با چالش‌هایی مانند عدم شفافیت در ارزیابی پروژه‌ها و احتمال افزایش ریسک سیستماتیک مواجه کند. با وجود این، تاثیر مثبت آن در تسریع فرآیند تامین مالی و کاهش وابستگی به بانک‌ها، اهمیت روزافزون کرادفاندینگ را در بازار پول نشان می‌دهد.

بیشتر بخوانید: چرا سود سرمایه گذاری کرادفاندینگ حلال و سود بانکی حرام است؟

سخن پایانی

بازارهای مالی، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد، نقشی حیاتی در تخصیص منابع و تسهیل سرمایه‌گذاری دارند. این بازارها با افزایش نقدینگی، مدیریت ریسک و فراهم کردن فرصت‌های متنوع سرمایه‌گذاری، رشد اقتصادی را تقویت می‌کنند. بازارهای مالی سازمان‌یافته با شفافیت بیشتر و کارایی بالاتر، بستری امن برای مبادلات مالی فراهم می‌کنند. با وجود مزایایی مانند نقدشوندگی و کشف قیمت، چالش‌هایی همچون نوسانات، دستکاری و ریسک سیستماتیک نیز مطرح‌اند. در نهایت، تقویت زیرساخت‌ها، شفافیت اطلاعات و آموزش سرمایه‌گذاران می‌تواند به کارایی و ثبات بیشتر این بازارها کمک کرده و نقش آن‌ها را در توسعه پایدار اقتصادی افزایش دهد. مشاوره سرمایه گذاری را با ما تجربه کنید.