کرادفاندینگ چیست؟ آنچه که در مورد تامین مالی جمعی باید بدانید
کرادفاندینگ از دو بخش crowd و funding تشکیل شده است که معنی تامین مالی از یک جمع را میدهد و در فارسی به تامین مالی جمعی ترجمه شده است. کراودفاندینگ شیوه جدیدی برای تامین تمام یا بخشی از سرمایه نقدی مورد نیاز جهت شروع یا انجام یک فعالیت مشخص است، که در سطح جهانی نیز از سال 2006 مورد استفاده رسمی قرار گرفته است. در این روش، که سرمایه گذاری جمعی نیز نامیده میشود، مشارکتهای نقدی افراد مختلفی از یک جامعه، برای یک هدف مشخص، از طریق زیرساختهای اینترنتی و عموما از طریق پلتفرمهایی که برای این منظور ایجاد شدهاند، جذب میشود.
تا همین ده سال پیش اگر میخواستید برای توسعه کسب و کارتان و راهاندازی یک بیزینس جدید، تامین سرمایه کنید، روشی به نام کرادفاندینگ وجود نداشت. یا باید به سراغ بانک میرفتید یا سرمایه گذار پیدا میکردید و یا از دوستان برای جمع آوری سرمایه های کوچک درخواست میکردید. اما خوشبختانه امروز راهکار جدیدی برای جذب سرمایه مورد نیازمان داریم.
در این مقاله از مجله دونگی به این پرسش پاسخ میدهیم که کراودفاندینگ چیست و چطور میتوانیم با استفاده از روش Crowdfunding برای توسعه کسب و کارمان منابع مالی لازم را داشته باشیم. در ادامه، ویژگیها و انواع مدل های کراودفاندینگ که بعضیها به عنوان سرمایه گذاری جمعی هم از آن یاد میکنند را بررسی میکنیم. سپس به شما نشان میدهیم که چطور میتوانید از طریق کرادفاندینگ رویای توسعه مالکیت یک کسب و کار و کسب درآمد با پول کم را به واقعیت تبدیل کنید. در ادامه با ما همراه باشید.
فهرست محتوا
- نقش پلتفرمها در فرایند کرادفاندینگ
- چرا تامین مالی جمعی موفق است؟
- مزایای کراودفاندینگ برای سرمایه گذاران
- مزایای تامین سرمایه اجتماعی برای مدیران و کارآفرینان
- کرادفاندینگ چطور کار میکند؟
- آشنایی با مدلهای تامین مالی جمعی
- معرفی یک پلتفرم کرادفاندینگ ایرانی
- جمعبندی
در یک تعریف خیلی ساده مفهوم کرادفاندینگ یا تامین مالی جمعی، بهرهمندی از تعداد بسیار زیادی از سرمایه گذاران برای تامین منابع مالی است. در اینجا پول هر سرمایه گذار که اتفاقا میتواند با مبالغ کمی هم وارد جریان سرمایه گذاری شود، در کنار سایر سرمایه گذاران قرار میگیرد و در نهایت یک عدد بزرگ جمعآوری میشود که از طریق پلتفرم کراودفاندینگ در اختیار کارآفرین یا مدیر کسب و کار قرار میگیرد.
کارآفرین یا مدیر، در ازای این سرمایه دریافت شده، سود مالی، سهام کسب و کار یا هر نوع پاداش دیگری را به سرمایه گذاران میدهد. با توجه به مدل توافق اولیه، در برخی از این مدلها، در انتها اصل مبلغ سرمایه گذاری شده هم به سرمایه گذاران باز میگردد. همه این اتفاقات در بستر یک پلتفرم سرمایه گذاری جمعی به وقوع میپیوندد.
نقش پلتفرمها در فرایند کرادفاندینگ
معمولا در پلتفرمهای تامین مالی جمعی، این امکان در اختیار صاحبان طرح، ایده یا کسبوکار گذاشته میشود تا نسبت به معرفی طرحهای خود اقدام کنند (در صورتی که صاحب یک کسب و کار هستید برای معرفی طرح خود میتوانید از منوی اصلی سایت قسمت بررسی طرح شما استفاده کنید). طرحهای ارائه شده در پلتفرمها مورد بررسی اولیه قرار گرفته و در صورت مطابقت با نتایج ارزیابیهای مالی و فنی، برای نمایش تایید میشوند.
کاربران پلتفرم (تامینکنندگان یا سرمایهگذاران خُرد) میتوانند این طرحها را مشاهده کرده و در صورت تمایل به مشارکت، بخشی از سرمایه مورد نیاز طرح را تامین کنند. بسته به مدل فعالیت پلتفرم، مدلهای متفاوتی برای کسب درآمد سرمایه گذاران تعریف میشود:
- تأمین مالی جمعی مبتنی بر اهدا
- سرمایه گذاری جمعی مبتنی بر پاداش
- تأمین مالی مبتنی بر منافع (سهام یا مشارکت)
- یا اینکه تعهد شود که سرمایه وی همراه با سود آن در طی شرایط معینی برگشت داده شود.
اما نکته کلیدی که در خصوص چرایی موفقیت پلتفرمهای تامین مالی جمعی مطرح میشود، حذف واسطهها است. ابزارها و نهادهای پولی و مالی (مثل بانک، بورس، سرمایهگذاران جسور و ...) واسطه بین درخواستکنندگان و تامینکنندگان منابع مالی هستند، یعنی تامینکنندگان منابعشان را در اختیار آنها میگذارند و این ابزارها و نهادها با صلاحدید خود، آنها را در طرحهای مختلف سرمایهگذاری میکنند. اما در تامین مالی جمعی ، پلتفرمها تنها رابط بین دو طرف بوده و آنها را به هم متصل میکنند.
به عبارت دیگر سرمایه گذار مستقل از نهادهای مالی تصمیم میگیرد که بر روی کدام طرحها سرمایه گذاری کند و به این ترتیب هم تنوع بیشتری به سبد سرمایه گذاری میدهد و هم اینکه میزان ریسک را در بین داراییهایش تقسیم میکند.
پس از موفقیت در تامین سرمایه، اطلاعات کامل و آخرین وضعیت اجرای فعالیتهای مربوط به طرح از طریق صفحه آن در پلتفرم در دسترس کاربران خواهد بود؛ مثلا اینکه یک طرح با چه شرایطی تامین سرمایه شده است، سرمایه مورد نیاز آن چقدر بوده است، چه کسانی روی آن سرمایهگذاری کردهاند، وضعیت فعلی اجرای طرح به چه صورتی است، چه گزارشهایی از اجرای طرح در اختیار مخاطبین قرار داده شده است و نظایر آنها.
بیشتر بخوانید: دستورالعمل تامین مالی جمعی
یکی از اصطلاحاتی که در حوزه تامین مالی جمعی ممکن است زیاد به گوش شما بخورد، سیاست «همه یا هیچ» است. طبق این سیاست، درصورتی که طرحی بتواند سرمایه مورد نیاز خود را در طی بازه زمانی مشخصی تامین کند، موفق تلقی شده، در غیر این صورت از حلقه تامین سرمایه خارج شده و سرمایه مشارکتکنندگان به آنها برگشت داده میشود. این سیاست متقاضیان تامین مالی را به سمتی سوق میدهد که حداقل سرمایهای را اعلام کنند که با دریافت آن طرحشان عملی میشود.
همچنین اگر حامیان فعلی ببینند که طرح مناسبی به دلیل عدم حمایت کامل دارد به انتهای زمان تعیین شده نزدیک شده و از دور خارج میشود، با توجیه دیگر حامیان و جذب حمایت آنها سعی میکنند از این امر جلوگیری کنند. نقطه مقابل این سیاست، تامین مالی «شناور» است. در این حالت، هر مقداری از سرمایه مورد نیاز که تامین شود، به مجری تحویل داده میشود تا مطابق آن طرح خود را جلو ببرد. حالتهای ترکیبی از این دو سیاست نیز قابل تصور است.
تامین مالی جمعی فراتر از یک شیوه تامین نقدینگی است. چرا که از آنجایی که افراد زیادی در تامین مالی مشارکت میکنند. سطح مشارکت می تواند همانند یک تحقیقات بازار برای میزان موفقیت یک طرح تلقی شود و هر کدام از این حامیان در آینده سفیران و تبلیغکنندگان بالقوه طرح خواهند بود. شبکهسازی، تعریف روابط غیررسمی، اعتبارسنجی، بهبود ایده و ... از دیگر نتایج استفاده از این شیوه تامین مالی است.
چرا تامین مالی جمعی موفق است؟
نکته کلیدی که در خصوص چرایی موفقیت تامین مالی جمعی مطرح است، نقش رابطهگری آن به جای واسطهگری است. ابزارها و نهادهای پولی و مالی (نظیر بانک، بورس، سرمایهگذاران جسور و ...) واسط بین درخواستکنندگان و تامینکنندگان منابع مالی هستند، یعنی تامینکنندگان منابعشان را در اختیار آنها میگذارند و این ابزارها و نهادها با صلاحدید خود، آنها را در طرحهای مختلف سرمایهگذاری میکنند. اما در تامین مالی جمعی ، پلتفرمها تنها رابط بین دو طرف بوده و آنها را به هم متصل میکنند.
یعنی خود سرمایهگذار تعیین میکند و تصمیم میگیرد که سرمایهاش را به کدام طرح مشخص اختصاص دهد و ریسک این تصمیم را نیز خود بر عهده میگیرد. رابطهگری در دنیای تجاری با عنوان «اقتصاد مشارکتی» شناخته میشود و هدف آن حذف واسطههاست. احتمالا اکثر ما با مصادیق اقتصاد مشارکتی در حوزههای مختلف حملونقل (اسنپ و تپسی)، گردشگری (اتاقک)، خرید و فروش (دیوار، شیپور، مارکتپلیس دیجیکالا) و ... آشنا هستیم.
توسعه سریع این شیوه تامین سرمایه، باعث شد که دانشگاه MIT در گزارش سال 2012 خود، تامین مالی جمعی را یکی از ده فناوری برتر متاثر کننده جهان معرفی کند. سازمان بینالمللی كار نیز معتقد است که تامین مالی جمعی میتواند با واقعیتبخشی به فعالیتهای اجتماعی و كارآفرینانه از طریق حمایتهای جمعی، سرعتبخش توسعه اقتصاد محلی، ایجاد شغل و كاهش فقر در جوامع باشد.
مقایسه روند رشد تامین مالی جمعی در مقایسه با سرمایهگذاری جسورانه و فرشتگان کسبوکار نیز اهمیت روزافزون تامین مالی جمعی را نشان میدهد. در حال حاضر حجم جهانی سرمایه تامینشده با این شیوه بیشتر از حجم سرمایه تامینشده توسط فرشتگان کسبوکار یا سرمایهگذاران جسور است.
بیشتر بخوانید: تامین مالی جمعی در ایران موفق می شود؟
مزایای کرادفاندینگ برای سرمایه گذاران
سرمایه گذاران کرادفاندینگ نسبت به طرحهای سنتی سرمایه گذاری از جمله خرید املاک، سکه، مسکوکات، ارز، خرید سهام شرکتها، حضور در صندوقهای درآمد ثابت و سپردهگذاری بانکی مزایای متفاوتی به دست میآورند که آنها را به سه گروه دسترسپذیری، امنیت و اثرگذاری اجتماعی تقسیم میکنیم.
دسترس پذیری در تامین مالی جمعی
اینکه سرمایه گذاران خرد در کنار سرمایه گذاران نهادی میتوانند در فرایند کرادفاندینگ شرکت کنند به معنی دسترس پذیری بالاتر این روش سرمایه گذاری است. در گذشته صرفا گروهی از اشخاص حقوقی با قدرت تحمل ریسک بالا و سرمایههای کلان میتوانستند وارد بازار سرمایه گذاری در کسب و کارها شوند اما امروز این امکان فراهم شده تا همه افراد بدون دانش تخصصی مالی و با اندوخته مالی کم بتوانند سرمایهشان را وارد کسب و کارهای موفق کرده و درآمد کسب کنند.
امنیت و تضمینها
امنیت همیشه یکی از عوامل اساسی در بازار سرمایه است و خیلی از سرمایه گذاری ها حتی با وجود سود بالا شکل نمیگیرد چون امنیت سرمایه گذاری تامین نشده است. در مدل تامین مالی جمعی اما فرصتهای سرمایه گذاری با صرف چندین نفر/ماه کار تخصصی از جنبههای گوناگون مورد ارزیابی قرار میگیرند.
در این بررسیها کارشناسی به عواملی همچون کارنامه اعتباری مدیران کسب و کار، شناسایی ریسکها و میزان آنها و تطابق شرایط طرح با دستورالعملهای قانونی پرداخته میشود. در نتیجه سرمایه گذاران اطلاعات کافی و معتبر برای بررسی فرصتهای سرمایهگذاری در اختیار داشته و با آسایش خیال بیشتری وارد طرحهای سرمایه گذاری جمعی میشوند.
اثرگذاری اجتماعی
یکی دیگر از مزایای روش Crowdfunding برای سرمایه گذاران که کمتر مورد توجه قرار گرفته، تاثیر اجتماعی این مدل از سرمایه گذاری است. در اینجا منظور از تاثیر اجتماعی، شکلگیری اتفاقات مثبت در زندگی انسانها است که البته میتواند به معنی ایجاد تغییرات مثبت در محیطزیست، اقتصاد، فرهنگ و … نیز باشد.
افرادی که بر روی کسب و کارها در تامین مالی جمعی سرمایه گذاری میکنند، میتوانند انتظار داشته باشند که محصول یا خدمت نهایی ارائه شده از طرف کسب و کار میتواند تاثیرات مثبت اجتماعی را در زندگی انسانها به بار بیاورد.
بیشتر بخوانید: سیر کرادفاندینگ در ایران
مزایای تامین سرمایه اجتماعی برای مدیران و کارآفرینان
کارآفرینان و صاحبان کسب و کارهایی که سرمایه مورد نیاز برای توسعه را از طریق مدل تامین مالی جمعی گردآوری میکنند، علاوه بر دسترسی به سرمایه نقدی از امتیازات دیگری مثل افزایش اعتماد به نفس، بازاریابی کمهزینه و کارآمدی بیشتر برخوردار میشوند. در ادامه هر کدام از این موارد را بررسی میکنیم.
افزایش اعتماد به نفس
زمانی که جمع آوری سرمایه های کوچک با موفقیت به پایان برسند، یعنی کرادفاندینگ موفق بود و این موفقیت، اعتماد به نفس کارآفرین یا مدیر کسب و کار را تا حد زیادی افزایش میدهد. با این اعتماد به نفس جدید، کارآفرین میتواند پس از اجرای موفق طرح، طرح تجاری آتی خود را به سرمایه گذاران خطرپذیر یا سایر موسسههای مالی ارائه دهد و امکان جذب سرمایههای بالاتر را داشته باشد. در واقع موفقیت کراودفاندینگ به سایر سرمایه گذاران با سرمایه های بیشتر نشان میدهد که این کسب و کار یا صنعت پتانسیل رشد را دارد.
بازاریابی کمهزینه
گروهی از کارشناسان بازاریابی فکر میکنند حضور در پلتفرمهای سرمایه گذاری جمعی و جذب سرمایه از طریق تامین مالی جمعی خودش نوعی از بازاریابی است. این بازاریابی اگرچه مقیاس کوچکی دارد اما میتواند شروع خوبی برای آگاهی از بند، شبکهسازی و دریافت بازخورد از سرمایه گذاران باشد. در اینجا افرادی که حاضر شدهاند بر روی یک طرح سرمایه گذاری کنند در واقع مشتریان اولیه محصول یا خدمت ارائه شده نیز هستند. علاوه بر این بازاریابی دهان به دهان هم به خوبی در فضای کرادفاندینگ شکل میگیرد.
کارآمدی بیشتر در کرادفاندینگ
سرعت، سهولت و شفافیت به کارآمدی بیشتر در این مدل جذب سرمایه کمک میکنند. کارآفرینان با سرعت بیشتری درخواست نیاز به سرمایه را به پلتفرم کرادفاندینگ میدهند. در همین رابطه میتوان گفت که بسیاری از کاغذبازیهای مرسوم حذف میشوند.
سهولت هم از آنجایی میآید که تمام امور مربوط به جذب و تزریق سرمایه به طرحها از طریق یک پلتفرم مرکزی انجام میشود. بنابراین کارآفرین یا مدیر کسب و کار میتواند پیشرفت جذب سرمایه را به سادگی مشاهده کند و سایر اقدامات لازم را به سادگی انجام دهد.
بیشتر بخوانید: 4 مزیت تامین مالی جمعی
کرادفاندینگ چطور کار میکند؟
برای سرمایه گذاری و یا کسب سود از سرمایه از طریق تامین مالی جمعی ابتدا در دونگی حساب کاربری میسازیم. سپس میتوانیم ادامه مسیر سرمایه گذاری یا سرمایه پذیری را طی کنیم. مراحل مختلف این مسیر و ارتباط مرحله با اجزای مختلف کرادفاندینگ در پلتفرم دونگی در جدول زیر آمده است.
شرح مرحله | پلتفرم | سرمایه گذار | سرمایه پذیر |
اعلام درخواست نیاز به جذب سرمایه به پلتفرم |
|
| 1 |
ارزیابی کارشناسی و دقیق وضعیت متقاضی جذب سرمایه | 2 |
|
|
اعلام جزییات درخواستی درباره فرصت سرمایه گذاری |
|
| 3 |
انتشار فراخوان شرکت در طرح سرمایه گذاری روی پلتفرم | 4 |
|
|
بررسی فراخوان منتشر شده و جزییات آن |
| 5 |
|
شروع تزریق سرمایه به طرح در مبالغ مختلف |
| 6 |
|
دریافت سرمایه جذب شده برای طرح |
|
| 7 |
دریافت گزارشهای عملکرد کسب و کار | 8 |
|
|
دریافت سود علیالحساب و ماهانه | 9 |
|
|
همانطور که در جدول مشاهده میکنید، پلتفرم کرادفاندینگ با کاهش نقش واسطهها، سرعت و سهولت فرایند سرمایه گذاری را افزایش داده است. همچنین سرمایه پذیران با هدف تامین مالی جمعی تنها سه مرحله «اعلام درخواست جذب سرمایه به پلتفرم»، «اعلام جزئیات اطلاعات مورد نیاز برای شروع سرمایه گذاری» و «دریافت سرمایه جذب شده» را برای رسیدن به سرمایه مورد نظرشان پشت سر میگذارند.
علاوه بر این سرمایه گذاران هم نسبت به سایر روشهای سرمایه گذاری آزادی عملی بیشتری دارند، به اطلاعات بیشتری دسترسی دارند و مهمتر از همه میتوانند با مبلغ دلخواه وارد بازار سرمایه شوند و سود کسب کنند.
نکتهای که میتواند بر روی کار پلتفرم های تامین مالی اثر بگذارد، مدلهای مختلف کراودفاندینگ است.
آشنایی با مدلهای تامین مالی جمعی
همانطور که گفتیم مشارکت در طرحهای کراودفاندینگ، مدلهای متنوعی دارد که هر کدام از آنها توسط گروههای خاصی از سرمایه گذاران انتخاب میشود. در ادامه روش های تامین مالی جمعی را بیشتر بررسی می کنیم.
تأمین مالی جمعی مبتنی بر اهدا (donate)
در این شیوه از سرمایه گذاری جمعی، چیزی که به عنوان سود یا درآمد به افراد تعلق می گیرد همان تاثیر مثبت اجتماعی است. بیشتر کسب و کارهای مردم نهاد و استارت آپ های اجتماعی از این مدل برای تامین نیاز مالی پروژههای بشردوستانه استفاده میکنند. گاهی اوقات خیریهها نیز وارد فضای کرادفاندینگ میشوند و نیازهای مددجویان را در قالب پروژههای نیکوکاری و با استفاده از زیرساخت تامین مالی جمعی معرفی میکنند. سود مشارکت در این طرحها بیشتر معنوی و اجتماعی است. در ایران چندین پلتفرم مبتنی بر اهدا با اهداف خیریه و بشردوستانه ایجاد شده است، که از جمله میتوان به پلتفرم تامین مالی جمعی مهربانه اشاره کرد.
سرمایه گذاری جمعی مبتنی بر پاداش
در مدلهای مبتنی بر پاداش، مدیران کسب و کار یا کارآفرینان برای قدردانی از سرمایه گذاران یک پاداش فیزیکی ملموس را برای آنها در نظر میگیرند. مثلا اگر ما بر روی طرح توسعه یک کیف پول سختافزاری سرمایه گذاری کنیم، مدیران این پروژه بعد از جمعآوری سرمایه و توسعه کیف پول، یک عدد از محصول نهایی را همراه با یک نامه تشکر برای ما ارسال میکنند. سود مشارکت در این طرحها بیشتر به شکل کالا یا محصول قابل استفاده به سرمایه گذاران بازگردانده میشود. تا کنون در ایران خیلی به این مدل پرداخته نشده است.
تامین مالی مبتنی بر منافع
گاهی اوقات هم سرمایه پذیران، سرمایهگذاران را در منافع کسب و کار خود شریک میکنند. شراکت در منافع یا از طریق دادن سهام کل کسبوکار انجام میشود یا از طریق دادن بخشی از سود یا درآمد آن طرح مشخص. مدل شریک کردن در سهام کل کسبوکار، معمولا در میان استارت آپها رایج است و ریسک آن هم نسبت به سایر روشهای سرمایه گذاری جمعی بیشتر است با این حال خیلی از استارت آپهای معروف جهان از طریق همین روش موفق شدهاند رشد کنند. به دلیل برخی پیچیدگیها، این روش هنوز در ایران اجرایی نشده است. در پلتفرمهای تامین مالی جمعی داخلی، تمرکز بر شریک کردن سرمایهگذاران در درآمد یا سود طرح مورد نظر است و پلتفرم دونگی نیز تا کنون بر روی همین شیوه تمرکز کرده است.
بیشتر بخوانید: جذب سرمایه گذار از طریق کرادفاندینگ : بهترین راه برای پیدا کردن سرمایه
معرفی یک پلتفرم کرادفاندینگ ایرانی
مدل سرمایه گذاری جمعی یا تامین مالی جمعی در ایران با همین عنوان کرادفاندینگ توسط شورای عالی بورس و اوراق بهادار به عنوان یک شیوه قانونی جذب سرمایه و کسب سود پذیرفته شده است و مجوز پلتفرمهای فعال در این حوزه توسط فرابورس ایران صادر میشود. در ایران پلتفرمهای مختلفی در همین حوزه کار میکنند. دونگی نیز یکی از همین ابزارهاست که سرعت، امنیت و سهولت در فرایندهای کرادفاندینگ را افزایش داده است.
در اشاره به برخی از مزایای دونگی میتوانیم به کسب سود تا 45 درصد از طرحهای متنوع سرمایه گذاری، ضمانت بازگشت اصل سرمایه، تنوع در سبد سرمایه گذاری و… اشاره کنیم. همچنین در نگاه افرادی که به سرمایه نیاز دارند دونگی توانسته با تامین مالی تا سقف 25 میلیارد تومان برای هر طرح کسبوکار، رتبه بالایی در کرادفاندینگ ایران داشته باشد.
برای کسب سود از طرحهای سرمایه گذاری کرادفاندینگ یا جذب سرمایه گذار برای توسعه کسب و کارها همین الان از طریق دونگی اقدام کنید.
محتوای این مقاله از مجله دونگی را به این پرسش اساسی اختصاص دادیم که کرادفاندینگ چیست و چطور میتوانیم از طریق این روش سود کنیم یا سرمایه لازم برای توسعه کسب و کارمان را به دست بیاوریم. پلتفرمهای کراودفاندینگ (Crowdfunding) که در ایران هم با مجوز فرابورس شکل گرفتهاند. شرایطی را فراهم کردهاند که در آن تعداد زیادی از افراد میتوانند با حجم دلخواه سرمایه، بر روی طرحهای مختلف سرمایه گذاری کنند و در ازای آن سود مالی داشته باشند. در نهایت این مدلی از سرمایه گذاری است که توانسته رضایت خاطر اغلب سرمایه گذاران و سرمایه پذیران را فراهم نماید.
سوالات متداول
کراودفاندینگ از دو بخش crowd و funding تشکیل شده است که معنی تامین مالی از یک جمع را می دهد و در فارسی به تامین مالی جمعی ترجمه شده است. کرادفاندینگ شیوه جدیدی برای تامین تمام یا بخشی از سرمایه نقدی مورد نیاز جهت شروع یا انجام یک فعالیت مشخص است.
جذب حمایت از طریق دونیشن به معنی دریافت کمک مالی از افراد حقیقی و حقوقی است که اغلب به دنبال تاثیرگذاری اجتماعی در زندگی انسان ها هستند. اما تامین مالی جمعی یا کرادفاندینگ که در این مقاله تعریف شده، شیوه نوینی برای جذب سرمایه کسب و کار و کسب درآمد است.
در مقاله چرا سود سرمایه گذاری کرادفاندینگ حلال و سود بانکی حرام است؟ به این نکته اشاره کردیم که کرادفاندینگ یک سرمایه گذاری حلال اسلامی است که مورد توجه خاص علمای تشیع و اهل سنت قرار گرفته است.
سرمایه گذاری در طرح های دونگی
بهترین فرصت برای سرمایه گذاری در طرح های دونگی با سود سالیانه بالای ۴۵ درصد
صفحه طرح ها