سیر کرادفاندینگ در ایران

سابقه کرادفاندینگ در ایران به ابتدای سال 93 و راه‌اندازی پلتفرم مهربانه بر می‌گردد. مهربانه و اکثر پلتفرم‌های آتی مبتنی بر اهدا بودند و سایر مدل‌ها به دلیل نبود مجوزهای لازم مجالی برای ارائه یا گسترش پیدا نکردند.

در سال 94 و با مصوبه‌ای از طرف شورای عالی اشتغال، این امیدواری به وجود آمد که به زودی زیرساخت‌های قانونی برای راه‌اندازی پلتفرم‌های با مدل‌های دیگر ایجاد شود. نسخه اولیه پیش‌نویس بالاخره در سال 95 و با مشارکت بیش از ده وزارتخانه، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سازمان بورس و اوراق بهادار و نمایندگان بخش خصوصی در طی چند ده جلسه تهیه و به هیات مدیره سازمان و بورس اوراق بهادار برای تصویب ارائه شد. اتفاق مهمی که در این مرحله افتاده بود، حذف مدل وام از چارچوب تهیه شده بود،‌ زیرا بانک مرکزی تمایلی به تنظیم‌گری این حوزه نشان نداده و از همکاری در تهیه دستورالعمل برای این مدل خودداری خودداری کرد.

با توجه به اینکه کرادفاندینگ در عمل یک ابزار جدید در بازار مالی بود، دستورالعمل تهیه شده می‌بایست به تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار برسد. به ویژه اینکه کرادفاندینگ اولین ابزار بازار معاف نیز محسوب می‌شد؛ به این معنی که تمامی مراحل مربوط به پذیرش متقاضیان تامین مالی، در اختیار پلتفرم بوده و کمیته‌های پذیرش بورس به دلیل حجم پایین سرمایه‌های مورد تقاضا و همچنین سایز کوچک کسب‌وکارهای متقاضی به این موضوع ورود نمی‌کند.

نهایتا اواخر سال 97 دستورالعمل تامین مالی جمعی به تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار رسید. از مهمترین تغییرات اعمال شده نسبت به نسخه پیش‌نویس، حذف مدل‌های وام و پاداش، و محدود کردن دستورالعمل به حوزه مشارکت بود. منتها مدل مشارکت محدود به مشارکت حقوقی (یا سهامداری) نشده و انواع عقود مشارکتی مجاز شمرده شده بود. ضمن اینکه برای کاهش ریسک فعالیت پلتفرم‌ها، تعیین یکی از نهادهای مالی موجود به عنوان نهاد ناظر پلتفرم‌ها الزامی شده بود.

با توجه به اینکه دستورالعمل تامین مالی جمعی چارچوب کلی فعالیت‌ها را مشخص می‌کرد، کمیته‌ای تحت عنوان «کارگروه ارزیابی» در شرکت فرابورس ایران شکل گرفت که وظیفه تهیه آئین‌نامه‌ها و روال‌های اجرایی را به عهده داشت. همچنین با آماده شدن دستورالعمل‌ها،‌ انتشار فراخوان، بررسی متقاضیان تامین مالی جمعی، صدور اصولی، صدور مجوز فعالیت و نظارت بر فعالیت پلتفرم‌ها نیز بر عهده کارگروه ارزیابی قرار دارد. دستورالعمل‌های تهیه شده توسط کارگروه ارزیابی و لیست نهادهای مالی و پلتفرم‌های مجاز از طریق صفحه تامین مالی جمعی در سایت فرابورس اطلاع‌رسانی می‌شوند.

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری با سود بالاتر از سود بانکی (با ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت اصل و سود)

در تیر 98 مقدمات اجرای تامین مالی جمعی آماده شده و فراخوان ثبت‌نام متقاضیان عاملیت تأمین مالی جمعی منتشر شده و در 31 شهریورماه موافقت اصولی برای چهار متقاضی صادر شد. دریافت تائید عملکرد پلتفرم مطابق با دستورالعمل و آئین‌نامه‌های اجرایی، دریافت گواهی امنیتی افتا برای پلتفرم و پیاده‌سازی چک‌لیست مرکز امنیت بورس (مکنا)، عقد قرارداد با نهاد مالی ناظر، تعیین حسابرس رسمی معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار، تهیه قالب قرارداد تامین مالی و دریافت تائیدیه از نمونه اقدامات لازم برای دریافت مجوز از طرف دارندگان موافقت اصولی بود. در انتهای اردیبهشت ماه مجوز فعالیت برای سه پلتفرم و به فاصله یک ماهه برای پلتفرم چهارم صادر شد.طی سال‌های 98 و 99 سکوها بیشتر در حال یادگیری و بسترسازی بودند و تعداد کمپین‌ها انگشت شمار بود و مجموع تامین مالی انجام شده تمامی سکوها طی این دو سال 24 میلیارد ریال بود. 

سخن آخر

سال 1400 را می‌توان نقطه عطفی در صنعت تامین مالی جمعی در ایران دانست. در این سال تعداد سکوها به دوازده عدد رسید و در مجموع 1345 میلیارد ریال تامین مالی از طریق پنج سکوی دونگی، همافرین، کارن کراد، آی بی کراد ققنوس انجام شد که نشان از رشد خیره کننده‌ای نسبت به سال 99 بود.پیش بینی می‌شود اندازه این بازار در سال 1401 از هزار میلیارد تومان عبور کند.

پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با کرادفاندینگ این مقاله را مطالعه کنید.