تاریخچه تامین مالی جمعی (کرادفاندینگ) در ایران

با افزایش جمعیت جهان و پیشرفت تکنولوژی، تغییرات زیادی در بازارهای مالی به وجود آمده است که یکی از آن‌ها، ایجاد روش‌های جدید برای سرمایه‌گذاری است. برخلاف گذشته که چند روش محدود برای حفظ ارزش دارایی‌ها و کسب سود وجود داشت، امروزه روش‌های متنوعی به این منظور ایجاد شده است که برخی از آن‌ها نه تنها باعث کسب سود فردی، بلکه موجب کسب سود برای کل افراد جامعه می‌شوند. از جمله این روش‌ها می‌توان کرادفاندینگ را نام برد. این روش یا سرمایه‌گذاری جمعی، روشی مناسب برای افرادی است که سرمایه زیادی نداشته اما قصد به جریان انداختن اندک سرمایه خود در بازارهای مالی را دارند. در این مطلب تاریخچه تامین مالی جمعی در ایران را بررسی خواهیم کرد و به معرفی این روش می‌پردازیم.  

فهرست مطالب:

• تاریخچه تامین مالی جمعی در ایران، شکل‌گیری کرادفاندینگ
• قانونی شدن کرادفاندینگ در ایران 
• نقش تأمین مالی جمعی در کارآفرینی ایران
• روش‌های تأمین مالی جمعی در ایران
• تأثیر تأمین مالی جمعی بر کسب‌وکارهای کوچک در ایران
• قوانین و مقررات تأمین مالی جمعی در ایران
• چالش‌های تأمین مالی جمعی در ایران
• سخن پایانی

تاریخچه کرادفاندینگ در ایران، شکل‌گیری کرادفاندینگ

Crowdfunding یا تامین مالی جمعی، قدمتی طولانی دارد و طبق اسناد و مدارک موجود، شکل‌گیری آن به دهه 1700 میلادی باز می‌گردد. شکل نوین سرمایه‌ گذاری جمعی اما در سال 1997 مطرح شد و از همان ابتدا مورد استقبال فعالان بازار مالی قرار گرفت. این روش که در آن جمع‌آوری سرمایه به جای یک نفر از چند نفر انجام می‌شود، مناسب سرمایه‌گذارانی است که دارایی چندانی ندارند. همچنین پروژه‌هایی که به دنبال کمک مالی هستند، با استفاده از سرمایه جمع‌آوری شده در این روش، کسب‌وکار خود را رونق بخشیده و رشد اقتصادی را تجربه کنند. 

بیشتر بخوانید: کرادفاندینگ چیست؟ آنچه که در مورد تامین مالی جمعی باید بدانید

با وجود تاریخچه طولانی کرادفاندینگ در جهان، این موضوع نزدیک به یک دهه است که در ایران مطرح شده و به عنوان یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. سابقه کرادفاندینگ در ایران که نوعی نوآوری اساسی در بازارهای اقتصادی و موضوع سرمایه‌گذاری است، به سال 1393 بازمی‌گردد. زمانی که پلتفرم‌های مختلفی در جهان، این روش را ارائه می‌کردند، پلتفرم مهربانه با هدف جمع‌آوری سرمایه جهت کارآفرینی و پیشرفت کسب و کارها راه‌اندازی شد و شروع به کار کرد. این پلتفرم که شیوه فعالیت آن مبتنی بر اهدا بود، خیلی زود توانست اعتماد مردم را جلب کرده و  فرهنگسازی در مورد این روش سرمایه‌گذاری را آغاز کند.

قانونی شدن کرادفاندینگ در ایران 

پلتفرم مهربانه، پلتفرمی قانونی با فعالیت‌ها و اهداف مشخص بود اما این روش سرمایه‌گذاری تا سال 94، قوانین به خصوصی نداشت به همین دلیل سایر پلتفرم‌ها و دیگر روش‌های سرمایه‌گذاری جمعی موفق به اخذ مجوز نمی‌شدند. در تاریخچه تامین مالی جمعی در ایران آمده که سال 94 نقطه عطف این روش سرمایه‌گذاری در کشور بود و شکل گیری تامین مالی جمعی در ایران رسما در همان زمان انجام شد. با مصوبه‌ای که از سمت شورای عالی اشتغال برای این روش تامین مالی ارائه شد، نسخه اولیه پیش‌نویس قوانین مربوط به کرادفاندینگ در سال 95 عرضه و ارائه گردید. 

تصویب این شیوه سرمایه‌گذاری بعد از بررسی و مشارکت چندین سازمان و تاییدیه آن‌ها انجام شد که از جمله این سازمان‌ها می‌توان به ده وزارتخانه، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سازمان بورس و اوراق بهادار و... اشاره کرد. یکی از اتفاقات مهمی که در تاریخچه کرادفاندینگ در ایران نیز به آن اشاره شده، حذف وام از این روش سرمایه‌گذاری بود. عدم تمایل بانک مرکزی بابت ارائه وام موجب شد که این روش از حالت ارائه و دریافت وام خارج شود.

نهایتا در سال 97 و بعد از طی شدن مراحل اولیه شکل گیری تامین مالی جمعی در ایران، دستورالعمل مربوط به آن در شورای عالی بورس و اوراق بهادار تصویب شد. در این دستورالعمل مواردی مانند پاداش و وام حذف شده و دستورالعمل به صورت مشارکت باقی ماند و طی آن تمام عقود مشارکتی برای انجام آن مجاز اعلام شد. همچنین برای بررسی دقیق‌تر عملکرد پلتفرم‌ها نهادی به عنوان ناظر برای آن‌ها انتخاب شد. در نهایت نخستین فراخوان مربوط به ثبت‌نام متقاضیان در این روش در سال 98 عرضه شد. 

نقش تأمین مالی جمعی در کارآفرینی ایران

همان‌طور که گفته شد، مقدمات اجرای کرادفاندینگ در ایران در سال 98 انجام شد. بعد از ارائه فراخوان اولیه برای ثبت‌نام متقاضیان، نخستین توافق‌نامه‌ها برای 4 متقاضی انجام این شیوه سرمایه‌گذاری صادر شد. طبق اطلاعاتی که در مورد تاریخچه تامین مالی جمعی در ایران وجود دارد، برای صدور این توافق‌نامه و مجوزهای اولیه، مواردی مانند دریافت گواهی امنیتی افتا، پیاده‌سازی چک‌لیست مرکز امنیت بورس، تعیین حسابرسی رسمی معتمد سازمان بورس و... انجام شد. پس از آن در سال 99 مجوز فعالیت برای سه پلتفرم در این زمینه صادر شد و کمپین‌های مربوط به طرح‌های سرمایه‌گذاری، یک به یک شروع به فعالیت کردند. 

در واقع سال 98 و 99، آغاز مرحله جدید تامین مالی جمعی و سکوی پرتاب این روش سرمایه‌گذاری در ایران بودند. این شیوه سرمایه‌گذاری خیلی زود مورد استقبال گرفت. تأمین مالی جمعی و نوآوری در ایران، ابتدا با هدف کمک به کسب و کارها و کاهش چالش‌های آن‌ها آغاز به کار کرد. سرمایه جمع‌آوری شده در اولین پلتفرم‌ها، مطابق قوانین و مقررات کرادفاندینگ صرف استارتاپ‌ها و مجموعه‌های خلاق و سرآمد در فناوری می‌شد و پروژه‌هایی که به این زمینه‌ها مربوط بودند از کمک مالی جمعی استفاده می‌کردند. 

بیشتر بخوانید: تاریخچه تامین مالی جمعی (کرادفاندینگ یا سرمایه گذاری جمعی) در جهان

کرادفاندینگ، نفش مهمی در کارآفرینی ایران دارد و به عنوان روشی کارآمد، به کسب و کارهایی که صرفا به  دلیل سرمایه اولیه امکان راه‌اندازی نداشته یا جای پیشرفتی ندارند، کمک می‌کند. کارآفرینی از طریق این روش سرمایه‌گذاری با توجه به بستر امنی که برای آن فراهم شده، رونق بیشتری پیدا کرد و بسیاری از کسب و کارها که پیش از این قادر به گسترش فعالیت خود نبودند، رشد و پیشرفت چشمگیری را تجربه کردند.

روش‌های تأمین مالی جمعی در ایران

تجربه‌های موفق تأمین مالی جمعی در ایران، یکی پس از دیگری رونمایی شدند و این موضوع منجر شد که انواع روش‌های کرادفاندینگ در ایران هم اجرایی شوند. مطابق تاریخچه تامین مالی جمعی در ایران و اطلاعاتی که در مورد انجام این روش در کشور ما وجود دارد، در حال حاضر چند روش کرادفاندینگ در ایران محبوبیت بیشتری داشته و به شکل جدی‌تری دنبال می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• تامین مالی مبتنی بر اهدا: این روش قدیمی‌ترین و مرسوم‌ترین شکل کرادفاندینگ است که حتی پیش از شکل گیری تامین مالی جمعی در ایران، به شیوه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. گلریزان یکی از روش‌های مرسوم تامین سرمایه برای امور خیرخواهانه در ایران بود که قدمتی طولانی داشته و قدیمی‌تر از کرادفاندینگ است. تامین مالی مبتنی بر اهدا تا حد زیادی شبیه به گلریزان است و سرمایه‌گذارانی که در این روش مشارکت می‌کنند، معمولا چشم‌داشتی به بازگشت سرمایه یا دریافت سود ندارند و به صورت داوطلبانه دارایی خود را به سازمان‌ها اهدا می‌کنند. 
• تامین مالی مبتنی بر پاداش: از دیگر روش‌های انجام سرمایه‌گذاری جمعی در ایران می‌توان به تامین مالی جمعی مبتنی بر پاداش اشاره کرد. در این مدل، توسعه‌دهندگان پروژه یا افرادی که در نهایت سرمایه‌ جمع‌آوری شده را دریافت می‌کنند، در ازای دریافت سرمایه پاداش‌هایی را برای سرمایه‌گذاران در نظر می‌گیرند. این پاداش‌ها و امتیازات ارائه شده به سرمایه‌گذار، صرفا با هدف تقدیر و تشکر هستند. 
• تامین مالی مبتنی بر سهام: دیگر روش مرسوم تامین مالی در ایران، تامین مبتنی بر سهام است. در این روش سرمایه‌ گذار به ازای مبلغ سرمایه خود، سهام پروژه را دریافت می‌کند. دریافت سهام گاهی تنها به کسب سود از پروژه منجر شده و گاهی سهام‌دار را به یکی از اختیارداران و صاحب نظران پروژه‌ سرمایه گذاری شده، تبدیل می‌کند.

تأثیر تأمین مالی جمعی بر کسب‌وکارهای کوچک در ایران

در ادامه بررسی تاریخچه کرادفاندینگ در ایران، به یکی از موضوعات مهم در مورد این روش سرمایه‌گذاری یعنی تاثیر آن در کسب و کارهای کوچک می‌پردازیم. کرادفاندینگ روشی نوآورانه است اما خیلی زود توانست به عنوان روش موفق سرمایه‌گذاری مطرح شود و از طرف دیگر مورد استقبال پروژه‌ها و کسب و کارهایی که به دنبال جمع‌آوری کمک مالی بودند، قرار بگیرد. این روش به خصوص برای کسب و کارهای کوچک و نوپا، روشی کارآمد و مفید بود و تاثیر زیادی در رشد و پیشرفت آن‌ها داشت. 

بیشتر بخوانید: بهترین سرمایه گذاری با پول کم؛ سهام، صندوق یا کرادفاندینگ

یکی از چالش‌های مهم کسب‌وکارهای کوچک، عدم امکان دریافت وام بانکی به دلیل ناشناخته بودن کسب و کار آن‌ها یا نداشتن ضمانت‌های کافی است که در روش کرادفاندینگ و با سرمایه‌ای که از این طریق جمع‌آوری می‌شود، این موضوع جای نگرانی ندارد. از طرفی کسب‌وکارهای کوچکی که به‌دنبال جذب سرمایه اولیه در کوتاه‌مدت هستند هم به راحتی می‌توانند مبلغ مورد نیاز خود را در طی زمانی کوتاه جمع‌آوری کنند.  

قوانین و مقررات تأمین مالی جمعی در ایران

شکل‌گیری کرادفاندینگ در ایران با وضع قوانین و مقررات مختلف در مورد این شیوه سرمایه‌گذاری همراه بود. به جز قوانین کلی که در دستورالعمل کرادفاندینگ آورده شده، بعضی قوانین و محدودیت‌ها برای هر دو طرف قرارداد در این شیوه سرمایه‌گذاری مطرح هستند که هم سرمایه‌گذار و هم متقاضی سرمایه باید به آن‌ها توجه داشته باشند. برای مثال متقاضی سرمایه باید فردی حقوقی باشد و در صورتی که متقاضی یک مجموعه است، اعضای حقیقی هیئت مدیره و مدیرعامل باید از گواهی عدم سوءپیشینه برخوردار باشند. پس از دریافت سرمایه ارائه گزارش‌های دوره‌ای و حداقل 1 گزارش در بازه سه ماهه الزامی است. 

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری با سود بالاتر از سود بانکی (با ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت اصل و سود)

همچنین در مورد سرمایه‌گذاران هم قوانینی وجود دارد. برای مثال از ابتدای تاریخچه تامین مالی جمعی در ایران، سرمایه‌گذاران برای انجام این کار باید کد بورسی را دریافت می‌کردند. همچنین بسته به پلتفرم، سرمایه‌گذاری کف مشخصی داشته و نباید از این میزان کمتر باشد. رعایت این قوانین و مقررات به انجام هرچه بهتر کرادفاندینگ کمک کرده و تجربه جمع‌آوری سرمایه از این روش را هم برای سرمایه‌گذار و هم برای دریافت کننده آن، بهتر می‌کند.

چالش‌های تأمین مالی جمعی در ایران

تامین مالی جمعی در ایران با وجود تمام مزایا و پیشرفت‌ها، هنوز هم با چالش‌های زیادی همراه است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در مسیر انجام این روش، تغییرات دائمی در قوانیین آن است. هر چند این تغییرات با هدف جلوگیری از ضرر و زیان متقاضیان کرادفاندینگ اعمال می‌گردند اما در بسیاری از موارد باعث سردرگمی سرمایه‌دار یا سرمایه‌پذیر می‌شوند. 

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری در تامین مالی جمعی دلاری چه مزایایی دارد؟

علاوه بر آن، عدم آشنایی بیشتر افراد جامعه با این روش هم جزو چالش‌هایی است که هنوز در مسیر کرادفاندینگ ایران وجود دارد. علی‌رغم تلاش‌های انجام شده برای معرفی این شیوه سرمایه‌گذاری در 10 سال اخیر، هنوز هم بسیاری از افراد این روش را نمی‌شناسند و دعوت به سرمایه‌گذاری آن‌ها چالش‌های زیادی دارد. نوسان بازارهای مالی در ایران و نبود ثبات در نرخ تامین مالی و... از دیگر چالش‌هایی است که در مسیر تامین مالی جمعی در ایران وجود دارد. عبور از این چالش‌ها و رفع بیشتر مشکلاتی که در مسیر تامین مالی جمعی وجود دارد، تنها با افزایش آگاهی عمومی و شناساندن کرادفاندینگ به مردم قابل انجام است. 

سخن پایانی

تامین مالی یا سرمایه‌گذاری جمعی که با نام تخصصی کرادفاندینگ هم شناخته می‌شود، روشی موثر برای جمع‌آوری سرمایه در کوتاه‌ترین زمان و ارائه خدمات به پروژه‌ها و کسب‌وکارهای مختلف است. این کار قدمتی طولانی دارد و همان‌طور که در تاریخچه تامین مالی جمعی در ایران گفته شد، سال‌ها است که در کشور ما نیز انجام می‌شود. کرادفاندینگ در ایران توسط پلتفرم‌های مختلفی انجام می‌شود که یکی از آن‌ها دونگی است. 

دونگی به عنوان اولین و معتبرترین پلتفرم انجام کرادفاندینگ در ایران، بستری امن برای معاملات به این روش را فراهم کرده است. در این بستر انواع خدمات و روش‌های کرادفاندینگ ارائه می‌شوند و فرآیندی بسیار ساده دارد. لازمه ورود به این شیوه سرمایه‌گذاری از طریق پلتفرم دونگی و دیگر پلتفرم‌ها، آشنایی با جزئیات آن است که در این زمینه می‌توانید با کارشناسان دونگی جهت مشاوره سرمایه گذاری در ارتباط باشید و اطلاعات موردنیازتان را از آن‌ها دریافت نمایید.