تفاوت استارتاپ و شرکت دانش بنیان در چیست؟

تفاوت استارتاپ و شرکت های دانش بنیان در قانون ایران به شکل مشخص نشده است. از این رو به نظر می رسد منابع، تسهیلات و روند حمایتی از این دو نوع کسب و کار تجاری یکسان است. اما سوال مهمی که وجود دارد این است که آیا واقعا می توان تفاوت استارتاپ و شرکت های دانش بنیان را صفر در نظر گرفت؟
به طور کلی ما در این مقاله به دنبال این هستیم که بدانیم تفاوت استارتاپ و شرکت دانش بنیان چیست؟ پاسخ ما به این سوال از چند جنبه خواهد بود. ما سعی می کنیم این پرسش را عمدتا از دید اقتصاد و جنبه های وابسته به آن نگاه کنیم، با این حال از نظر فرهنگی و سیاسی نیز فرق دانش بنیان و شرکت های استارتاپی را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

فهرست مطالب:

• تفاوت استارتاپ با شرکت های دانش بنیان از نظر مفهوم
• ویژگی های شرکت های استارتاپی
• ویژگی‌های شرکت دانش‌بنیان
• تفاوت استارتاپ و شرکت های دانش بنیان، از نگاه جزئی تر
• مزایا و معایب استارتاپ و شرکت دانش‌بنیان
• تفاوت استارتاپ و شرکت های دانش بنیان از نظر قوانین
• آیا شرکت های استارتاپی، دانش بنیان هم می شود؟
• نمونه موفق از شرکت استارتاپ در ایران

تفاوت استارتاپ با شرکت های دانش بنیان از نظر مفهوم

فرق دانش بنیان با شرکت های مختلف دانش بنیان را زمانی می توانیم به خوبی مورد بررسی قرار دهیم که ابتدا تعریفی مجزا از هر کدام از این مفاهیم ارائه دهیم. با بررسی این تعاریف و ویژگی‌های استارتاپ و شرکت های دانش بنیان به صورت مجزا می توان دقیق تر تفاوت تفاوت استارتاپ با این شرکت ها را مورد بررسی قرار دهیم.

 استارتاپ ها، پاسخی خلاقانه به نیازها

مهم ترین ویژگی و تعریفی که می توان برای استارتاپ ها داشته باشیم این است که این شرکت و کسب و کار ها بر اساس یک پاسخ خلاقانه (یا نزدیک به پاسخ خلاقانه) سعی به تامین یک نیاز در جامعه هستند. همه ما به خوبی می دانیم که یکی از مشکلات پدر و مادر ارائه قصه های جذاب و جدید شبانه برای فرزندان خودشان است. یک گروه بر اساس این نیاز تصمیم به طراحی و راه اندازی برنامه ای کاربردی می گیرند که بتواند به صورت روزانه قصه های جدید و جذابی را به شکل صوت و تصویر برای فرزندان اجرا کند. این گروه بر اساس این ایده می توانند شرکت تجاری خود را تحت عنوان یک شرکت استارتاپ راه اندازی کنند.

نکته ای که در جامعه به شکل نامفهوم وجود دارد این است که استارتاپ ها لزوما در فضای مجازی، اینترنتی یا برنامه نویسی نیستند. تولید یک نان رژیمی جدید، طراحی و تولید اسباب بازی های فراگیر (مانند اسپینرها) نیز به عنوان شرکت ها یا ایده های استارتاپی شناخته می شود.

شرکت یا ایده استارتاپی، مسئله این است

به طور کلی استارتاپ لزوما منوط به راه اندازی یک کسب و کار جدید نیست. ممکن است شرکتی با سابقه در دنیای تجارت، تصمیم بگیرد نیازی جدید از جامعه را پاسخ دهد. ممکن است این محصول یا خدمت ارائه شده پاسخ لازم را ندهد و این شرکت از این بابت آسیب مالی ببیند. نکته ای که وجود دارد این است که در کنار شرکت های استارتاپی، ایده های استارتاپی هم وجود دارد. بنابراین اگر بخواهیم تعریف دقیق تری ارائه دهیم می توانیم اینگونه عنوان کنیم که شرکت های استارتاپی بر اساس ایده های استارتاپی ایجاد می شود. همچنین شرکت های کهنه کار و دارای سابقه نیز می توانند از این ایده ها استفاده کنند.

بیشتر بخوانید: استارتاپ چیست؟ انواع استارت آپ ها، مزایا و معایب آن ها

تنها تفاوتی که در این بین وجود دارد این است که ریسک استفاده از این ایده ها برای شرکت های کهنه کار و قدیمی به سبب داشتن منابع مالی مناسب و تجربه بالای تجاری بسیار کمتر از شرکت های نوپا در این حوزه است.

دانش بنیان، کاهش فاصله علم و صنعت

همانطور که از نام شرکت های دانش بنیان مشخص است، این کسب و کارها بر اساس علم، مهارت و دانش راه اندازی می شود. بنابراین عملا برای داشتن یک شرکت دانش بنیان باید پشتوانه علمی مهم و قوی برای آن وجود داشته باشد. به طور مثال گروهی از افراد تصمیم می گیرند بر اساس دانش و تجربه خود در دانشگاه نسبت به ساخت سنسورهای مخصوص دریایی اقدام کنند. بنابراین این شرکت ها با تشخیص نیاز سعی می کنند بر اساس آخرین دانش و مهارت به آن پاسخ دهند.

نکته ای که باید بدانید این است که در اقتصاد دانش بنیان بیش از سرمایه نقدی، سرمایه مهارتی و علمی اهمیت دارد. از این رو باید در نظر داشته باشید ممکن است تا سال ها شرکت های دانش بنیان سودآوری خاصی نداشته باشد، اما با توجه به نتایج و فوایدی که توانسته برای اقتصاد داشته باشد دولت ها تصمیم به حمایت از این دست شرکت ها گرفته اند. از این رو در بسیاری از کشور این شرکت ها تا مدت ها از پرداخت مالیات معاف خواهند بود و از تسهیلات خاص مالی برخوردار می شوند.

مقایسه استارتاپ و شرکت دانش بنیان بر اساس تعاریف کلی

تا به این جا توانستیم تعریفی کلی از استارتاپ و شرکت های دانش بنیان ارائه کنیم. حال نوبت این است که بر اساس این تعاریف سعی کنیم اولین مقایسه های کلی میان این دو مفهوم را با یک دیگر داشته باشیم. در واقع بهتر است ابتدا ببینیم تفاوت استارتاپ با شرکت های دانش بنیان از نظر بنیاد و اصول چیست.

در حالت کلی استارتاپ ها بر اساس یک ایده خلاقانه یا شبه خلاقانه وارد بازار می شوند. اگر بخواهیم ساده تر عنوان کنیم احتمالا کسب و کاری در محیط اقتصادی (مانند اقتصاد داخل کشور) این ایده را اجرایی نکرده و یا در اجرای آن موفق نبوده است. بنابراین مهم ترین ویژگی استارتاپ بودن یک کسب و کار نوآوری در ایده آن (محدود به جغرافیای اقتصادی خودش) است. در کلام ساده تر ممکن است همین ایده در کشوری دیگر ابداع و از آن استفاده کرده باشند، اما راه اندازی آن در ایران خود به خود یک استارتاپ شناخته می شود. مثال کامل این موضوع را می توان همان تاکسی های اینترنتی دانست که سال های پیش از ایران در آمریکا راه اندازی شده بود.

بیشتر بخوانید: بهترین راه های تامین مالی استارتاپ در ایران

این در حالی است که شرکت های دانش بنیان کاری به نوآوری یا ارائه ایده ای خلاقانه ندارند. این شرکت ها به دنبال کشف مسیری علمی بر اساس دانش و مهارت برای پاسخ به یک نیاز هستند. ممکن است به این نیاز بارها به شکل های مختلف پاسخ داده شده باشد، اما یک شرکت دانش بنیان به دنبال کشف بهترین و بهینه ترین پاسخ بر اساس علم و مهارت است. از این رو در این شرکت ها مهم ترین عنصر علم و مهارت است که قرار است به محصول یا خدمتی متفاوت منجر شود.

خیلی ساده و صریح فرق دانش بنیان و شرکت های استارتاپ از نظر بنیادی را می توان به این نحو عنوان کرد کرد که شرکت های دانش بنیان کسب و کار و تجاری برخاسته از علم و دانش محسوب می شود در حالی که شرکت های استارتاپی بر اساس پاسخی خلاقانه به یک نیاز و یا ایجاد یک نیاز و پاسخ به آن در جامعه ساخته و پرداخت می شوند.

ویژگی های شرکت های استارتاپی

برای درک هر چه بهتر و و جزئی تر تفاوت استارتاپ و  انواع شرکت‌های دانش‌بنیان بهتر است ویژگی های هر کدام از این شرکت ها را از چند نظر مورد بررسی قرار دهیم. همانطور که عنوان شد شرکت های استارتاپ بر اساس یک ایده خلاقانه و نوآورانه شروع به کار می کند. بنابراین اولین و مهم ترین ویژگی این شرکت ها را می توان همان نوآوری یا خلاقانه بودن فعالیت دانست. اما مسئله ای که در ادامه این ویژگی باید به آن توجه داشته باشید این است که در دنیای اقتصاد رفتن سراغ ایده هایی که نو و خلاقانه هستند و پیش از آن مورد بررسی در فضا و اتمسفر اقتصادی آن جامعه قرار نگرفته باشند می تواند بسیار پر هزینه و پر ریسک باشد.

از این رو ویژگی دیگر شرکت های استارتاپی ریسک بالا و احتمال شکست آن است. بر اساس آخرین آمارهای جهانی تقریبا بیش از 80 درصد ایده های نوآورانه و استارتاپی با شکست مواجه می شوند. علت این مسئله را می توان عدم سنجش درست نیاز، عدم اقبال عمومی از پاسخ و یا کافی نبودن پاسخ خلاقانه دانست.

بیشتر بخوانید: بهترین شرکت های سرمایه گذاری استارتاپ کدامند؟

ویژگی دیگر شرکت ها یا ایده های استارتاپی که می تواند یکی از مهم ترین نقاط تفاوت استارتاپ با شرکت های دانش بنیان باشد، مسئله سرمایه اولیه آن است. در واقع شرکت های استارتاپی عملا با سرمایه ای نزدیک به صفر شروع به کار می کنند و تمام تکیه و توان این شرکت ها به ایده ای است که دارند. اساسا شرکت های استارتاپی سعی می کنند نیاز عمومیت جامعه را بر اساس ایده های خلاقانه خودشان تحت تاثیر قرار دهند. بنابراین هدف گذاری و تعیین بازار این شرکت ها معمولا به شکل گسترده و عمومی صورت می گیرد. این موارد از جمله مهم ترین ویژگی های شرکت های استارتاپی است.

ویژگی‌های شرکت دانش‌بنیان

برای تکمیل فرایند تفاوت استارتاپ با شرکت های دانش بنیان لازم است نگاهی ام به ویژگی های شرکت های دانش بنیان بیاندازیم. در حالت کلی می توان گفت که مهم ترین ویژگی های دانش بنیان، محوریت علمی و مهارتی آن است. در واقع همانطور که گفتیم شرکت های دانش بنیان سعی می کنند نیازی را بر اساس علم و مهارت واقعی پاسخ دهند. از این رو عملا گفته می شود که شرکت های دانش بنیان فاصله میان دانش و اقتصاد (صنعت یا تولید) را از بین برده است.

نکته ای که باید بدانید این است که سرمایه اولیه این شرکت ها، دانش و مهارت آن هاست، اما باید به این موضوع نیز توجه داشته باشید که برای رسیدن شرکت های دانش بنیان به مرحله تجاری‌سازی زمان نسبتا طولانی نیاز است. چرا که در ابتدا روند تبدیل علم و مهارت به یک محصول یا خدمت تجاری روندی نسبتا طولانی است که نیاز به حمایت های خاص مالی دارد.

مسئله دیگری که باید بدانید این است که معمولا شرکت های دانش بنیان کمتر وارد رقابت های تجاری با سایر شرکت های تجاری می شوند. در کلام ساده تر این شرکت ها عمدتا با تکیه بر علم و مهارت خودشان می توانند بدون رقابت در دنیای اقتصادی عمل کنند. از این رو درصد موفقیت این شرکت ها در صورت رسیدن به مرحله تجاری سازی نسبت به سایر انواع کسب و کارها کمی بهتر است.

تفاوت استارتاپ و شرکت های دانش بنیان، از نگاه جزئی تر

حال که شرایط و ویژگی های مختلف شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها را به صورت مجزا مورد بررسی قرار دادیم، نوبت این است که بدانیم فرق دانش بنیان و شرکت های استارتاپ از نظر این ویژگی ها دقیقا چیست؟

به طور کلی ویژگی های عنوان شده در سه مرحله فرایند راه اندازی، هزینه های اولیه و ریسک عملکردی آن مورد بررسی قرار گرفت. بنابراین می توان تفاوت استارتاپ با شرکت های دانش بنیان را در این سه محور مورد بررسی قرار دهیم.

فرایند راه اندازی

فرآیند راه‌اندازی استارتاپ نسبت به شرکت های دانش بنیان بسیار سریع تر است. در کلام ساده تر یک شرکت استارتاپی به سرعت می تواند ایده خود را آماده ورود به بازار تجارت کند، این در حالی است که روند پژوهش و تبدیل نتایج آن به مرحله تجاری در شرکت های دانش بنیان بسیار طولانی است.

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری در استارتاپ و کسب و کارهای نوپا

اگر بخواهیم ساده تر بیان کنیم در کسب و کارهای استارتاپی عملا مرحله ای برای تحقیق و پژوهش علمی و ... در نظر گرفته نمی شود، این در حالی است که تحقیق و توسعه اولین گام هر شرکت دانش بنیانی محسوب می شود.

هزینه های اولیه

عمده تکیه شرکت های استارتاپی ایده و خلاقیت آن هاست. این شرکت ها معمولا با هزینه اولیه نسبتا پایین شروع به کار کرده و امید دارند که بتوانند بر اساس همان هزینه نتیجه لازم را از بازار اقتصادی برداشت کنند. یکی از مهم ترین دلایل شکست غالب این شرکت ها دقیقا پایین بودن منابع مالی آن هاست.

در واقع کم بودن منابع مالی و عدم اعتماد سرمایه گذاران مختلف باعث شده است که قدرت ریسک و عمل این شرکت ها در بازار های اقتصادی به شدت کاهش پیدا کند. عملا زمانی که شما تنها برای یک اقدام توان مالی داشته باشید انتخاب همان اقدام می تواند بسیار سخت باشد. این در حالی است که غالبا حمایت‌های دولتی از شرکت‌های دانش‌بنیان (معافیت های مالیاتی و تسهیلات بانکی) باعث شده است توان مالی شرکت های دانش بنیان و متکی به فناوری قدرت عملکردی آن ها را افزایش دهد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با رایج ترین اصطلاحات کسب و کار و استارت آپ

از طرف دیگر در نظر داشته باشید با توجه به پروسه دانش و پژوهش که برای شرکت های دانش بنیان وجود دارد عملا باید انتظار این را داشته باشیم که هزینه اولیه نسبتا سنگینی برای راه اندازی این شرکت ها لازم است تا فاصله زمانی تبدیل ایده علمی به یک نتیجه تجاری شرکت توان ادامه فرایند را داشته باشد. توجه داشته باشید که منابع تامین مالی استارتاپ‌ها غالبا از سمت حمایت های دولتی، تسهیلات بانکی، حمایت های دانشگاهی و در برخی موارد نیز سرمایه گذاری های حقوقی یا حقیقی می باشد.

ریسک و نتیجه

همانطور که بارها در این مقاله به آن اشاره کردیم از مهم ترین تفاوت استارتاپ با شرکت های دانش بنیان در ریسک راه اندازی آن است. در غالب موارد (بیش از 80 درصد) شرکت های استارتاپی با شکست مواجه شده و از بین رفته اند. همانطور که در بالا عنوان کردیم، پایین بودن قدرت مالی (قدرت انتخاب اقدام) و عدم پیش بینی دقیق از روند کارکرد ایده، اصلی ترین دلایل افزایش ریسک شرکت های استارتاپی محسوب می شود. اما در مقابل شرکت های دانش بنیان با توجه به حمایت های عملی و قانونی که دارند و از طرف دیگر با توجه به پشتوانه علمی و مهارت های تجربی که می توانند از آن ها استفاده کنند، عملا با ریسک کمتری مواجه هستند.

این شرکت ها می توانند بر اساس حمایت های دولتی حتی از نظر منابع انسانی (در اختیار داشتن سربازان نخبه به شکل امریه) و بر اساس پیش بینی های قابل اتکای خودشان از روند پژوهش، تحقیق و توسعه ریسک ورود به بازار تجاری را تا حد زیادی کم تر کنند. همچنین در نظر داشته باشید که یک استارتاپ از همان ابتدا باید فن رقابت در بازار تجاری را به خوبی بداند تا بتواند زنده بماند، اما شرکت های دانش بنیان عملا با این چالش رو به رو نیستند و در یک محیط اقتصادی یا بازار تجاری نسبتا مجزا و بدون رقابت وارد می شوند.

مزایا و معایب استارتاپ و شرکت دانش‌بنیان

حال بیایید فرق دانش بنیان با شرکت های استارتاپ را از دیدگاه دیگری نیز مورد بررسی قرار دهیم. در واقع بیایید با بررسی مزایا و معایب هر کدام از این شرکت ها جنبه های دیگری از تفاوت استارتاپ و دانش بنیان ها را کشف کنیم.

مهم ترین عیب شرکت های استارتاپی ریسک بسیار بالای آن هاست، اما همین عیب توانسته به عنوان بزرگترین نقطه قوت آن ها نیز شناخته شود. در واقع اگر یک استارتاپ بتواند این ریسک را قبول کرده و در دنیای تجارت زنده بماند، عملا می تواند به سود فوق العاده ای دست پیدا کند. در محیط اقتصادی خودمان هم می توانیم به نمونه های خاص و موفق اشاره کنیم که امروز میلیاردها تومن گردش مالی را در یک روز تجربه می کنند.

بیشتر بخوانید: شرکت دانش بنیان چیست؟ مزایا، معایب و نحوه ثبت انواع آن

در طرف مقابل مهم ترین عیب شرکت های دانش بنیان که به عنوان اصلی ترین چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان نیز به آن اشاره می شود این است که فاصله تبدیل علم به عمل نسبتا زیاد است. در کلام ساده تر برای این که بتوان یک ایده علمی یا دانش را به عمل تبدیل کرد لازم است روند آن به صورت کامل طی شود. ممکن است بخشی از این روند توسط شرکتی دیگر در ایران یا خارج طی شده باشد، اما دسترسی به آن روند خود به خود چالش برانگیز است. از این رو در غالب موارد شرکت های دانش بنیان زمان نسبتا طولانی را برای تبدیل دانش و مهارت ها به محصول یا خدمتی تجاری صرف می کنند.

از طرف دیگر در دنیای استارتاپ وابستگی کمی به اعضای آن شرکت وجود دارد، چرا که این ایده است که قرار است در بازار تجاری موفق شود. این در حالی است که شرکت های دانش بنیان وابستگی عجیبی به نیروی انسانی خود دارد. در واقع این وابستگی به علت محوریت مهارت و دانش برای رسیدن به موفقیت در این شرکت هاست. بنابراین شرکت های دانش بنیان عملا نمی توانند به راحتی نیروی انسانی متخصص خود را جایگزین کنند و این می تواند یک چالش و نقطه ضعف بزرگ برای این شرکت ها محسوب شود.

تفاوت استارتاپ و شرکت های دانش بنیان از نظر قوانین

آخرین تفاوت استارتاپ و شرکت های دانش بنیان را می توان از منظر قوانین موجود در جامعه دانست. نکته بسیار مهمی که باید بدانید این است که قوانین خاصی برای شرکت های دانش بنیان در ایران تعریف شده است که از جمله آن می توان معافیت های مالیاتی، حمایت های دولتی و تامین نیروی انسانی از طریق جذب سرباز امریه دانست.

در عین حال باید به این مسئله نیز توجه داشته باشید که قانون نسبتا مشخصی برای شرکت های استارتاپی از نظر دولت وجود ندارد. بنابراین همین موضوع باعث شده است که برخی از شرکت های استارتاپی بتوانند بر اساس تعاریف شرکت های دانش بنیان عمل کرده و از تسهیلات قانونی آن ها بهره مند شود. این خلا قانونی شاید به نفع برخی از شرکت های استارتاپی باشد اما در نهایت اقتصاد کلان را با مشکل عمده ای مواجه می کند. یکی از مشکلات این مسئله را می توان بر اساس رقابتی بودن فضای میان استارتاپ ها و بازارهای مالی دانست. زمانی که یک استارتاپ بتواند از چنین رانت ها و منابع مالی بهره مند شود عملا دست بالاتر را در دنیای رقابت به خود اختصاص می دهد که حتی می تواند باعث شکست برخی از بزرگان اقتصادی شود.

آیا شرکت های استارتاپی، دانش بنیان هم می شود؟

یکی از سوالات مهمی که در خصوص تفاوت استارتاپ و شرکت های دانش بنیان وجود دارد این است که آیا امکان دارد، شرکت های استارتاپی، دانش بنیان هم باشند؟ بله – این احتمال در دنیای اقتصاد وجود دارد که یک شرکت استارتاپی بخواهد از روند دانش و مهارت استفاده کرده و از آن در تجاری سازی محصولات خود استفاده کند.

بیشتر بخوانید: 5 روش تامین مالی کسب و کار؛ بهترین راه تامین سرمایه

همان ایده استارتاپی که در بالا عنوان کردیم را به خاطر دارید؟ یک شرکت استارتاپی سعی کرد برای فرزندان شما برنامه ای کاربردی جهت اجرای قصه های نو و روزانه طراحی و تولید کند. حال همین شرکت در صورت تلفیق این ایده با مهارت های علمی یا دانش آکادمیک می تواند صوت گوینده را به شکلی طراحی کند که قدرت خواب آوری بالاتری داشته باشد و یا آرامش بهتری به فرزندان شما القا کند.

بنابراین عملا این امکان وجود دارد که یک شرکت استارتاپی بتواند از روند دانش بنیان استفاده کرده و به عنوان یک شرکت استارتاپ دانش  بنیان شناخته شود. اما به نظر نمی رسد یک شرکت دانش بنیان بتواند به سرعت یک شرکت استارتاپ رسیده و به عنوان یک شرکت دانش بنیان استارتاپی مطرح شود.

نمونه موفق از شرکت استارتاپ در ایران

دونگی در ایران به عنوان یک شرکت استارتاپ شناخته می شود. هدف از ایجاد این شرکت تجمیع سرمایه سرمایه گذاران و تامین مالی شرکت های تجاری و کسب و کارهای مختلف از طریق آن است. در کلام ساده تر دونگی سعی می کند کرادفاندینگ را در ایران به درستی اجرایی کند. این شرکت استارتاپی توانسته از مرحله ریسک عبور کرده و با جذب طرح های اقتصادی مختلف و همچنین ایجاد اعتماد میان سرمایه گذاران عملا روند جذب سرمایه خوبی برای خود ایجاد کند. امروز ده ها طرح توسط این پلتفرم در حال تامین مالی شدن هستند که این روند توسط صد ها سرمایه گذار صورت می گیرد.

موفقیت دونگی را شاید بتوان استفاده از طرح های تشویقی مانند عدم پرداخت کارمزد یا مالیات توسط سرمایه گذاران، دریافت ضمانت نامه های معتبر از شرکت های سرمایه پذیر، ارائه نتایج اعتبار سنجی های مالی شرکت ها به صورت رایگان و همچنین استفاده از طرح هایی که توان سود دهی بیش از 40 درصد در سال را دارند باعث شده است دونگی امروز به یکه سوار دنیای کرادفاندینگ در ایران تبدیل شود. از طرف دیگر استفاده از دانش های اقتصادی به روز دنیا و ارائه خدمات حرفه ای اقتصادی و مشاوره ای عملا این استارتاپ را در حوزه شرکت های دانش بنیان نیز قرار می دهد. همه این ها نشان می دهد که دونگی را می توان به عنوان یک نمونه کامل موفقیت در دنیای اقتصاد و استارتاپ بدانیم.