حد سود و ضرر چیست؟ + مزایا و معایب آن

حد سود و ضرر یکی از تکنیک های مهم سرمایه گذاری در هر موقعیت مالی و سرمایه ای است. مهم ترین کارکرد تعیین حد سود و ضرر از دید بسیاری از سرمایه گذاران، کنترل احساسات و مدیریت بهتر سرمایه گذاری است. حال ما در این مقاله به دنبال این هستیم که بدانیم حد سود و ضرر دقیقا چیست، چگونه تعیین می شود و چه کارکردهایی برای ما می تواند داشته باشد؟ همچنین سوال مهم تری که در کمتر مقاله ای به آن پرداخته شده این است که آیا استفاده از حد سود و ضرر در معامله می تواند معایبی هم داشته باشد یا خیر؟

در این مقاله با بررسی حد سود و ضرر از جنبه های مختلف سعی می کنیم به صورت عملی با این تکنیک آشنا شده و اهمیت آن در جریان های مالی و سرمایه ای را به خوبی متوجه شویم، با ما در ادامه همراه باشید.

فهرست مطالب:

• حد سود و ضرر چیست؟
• چرا حد سود و ضرر باید تعیین شود؟
• تاثیر حد سود و ضرر بر عملکرد معامله‌گر
• معایب حد سود و ضرر
• استراتژی تعیین حد سود و ضرر
• حد سود یا حد ضرر متحرک چیست؟
• حد سود و ضرر در یک موقعیت خاص

حد سود و ضرر چیست؟

حد سود و ضرر یک تکنیک مهم و ضروری در دنیای سرمایه گذاری محسوب می شود که تقریبا نمی توان بدون آن هیچ استراتژی سرمایه گذاری را اجرایی کرد. اگر بخواهیم در ساده ترین شکل ممکن به این مسئله اشاره کنیم، حد سود و ضرر نوعی سقف و کف شیشه ای یا ذهنی محسوب می شود که شما بر اساس آن باید از موقعیت سرمایه گذاری خارج شوید.

بگذارید کمی ساده تر و بر اساس یک مثال این مفهوم را مورد بررسی قرار دهیم. فرض کنید که شما وارد یک موقعیت سرمایه گذاری (مانند خرید یک سهام در بورس) شده اید. بر اساس تحلیل های تکنیکال و ... به این نتیجه رسیده اید که این سهم در یک دوره چند ماهه می تواند به سود 30 درصد برسد همچنین با بررسی سناریوهای مختلف و بدبینانه به این نتیجه رسیده اید که در صورت کاهش قیمت بیش از 10 درصد احتمال سقوط قیمت وجود دارد.بر

 این اساس شما تصمیم می گیرید در صورت کسب سود 30 درصد و یا کاهش قیمت به اندازه حداکثر 10 درصد از این موقعیت خارج شوید. بنابراین شما با تعیین 30 درصد به عنوان حداکثر سود و 10 درصد منفی به عنوان حداکثر زیان عملا حد سود و ضرر موقعیت سرمایه گذاری خود را تعیین کرده اید.

بیشتر بخوانید: محاسبه سود سپرده بانکی

چرا حد سود و ضرر باید تعیین شود؟

حد سود و ضرر یک تکنیک ضروری است که باید در هر معامله یا موقعیت سرمایه گذاری از آن استفاده شود. حال این سوال وجود دارد که چرا این تکنیک نه به عنوان یک ابزار کمک کننده بلکه به عنوان یک اصل اساسی در معاملات مورد استفاده قرار می گیرد؟

اولین دلیل اصلی برای استفاده از حد سود و ضرر این است که باید در نظر داشته باشید که برای هر موقعیتی که شروع می شود باید پایانی نیز در نظر بگیریم. در کلام ساده تر شما بر اساس استراتژی های مختلف و تحلیل هایی که انجام می دهید مشخص می کنید که در چه زمانی و با چه حجم از سرمایه وارد موقعیت سرمایه گذاری شوید، اما آیا می دانید در چه تاریخی و با چه میزان سود از این موقعیت خارج شویم؟ و یا می دانید در چه شرایطی باید سهام خود را به فروش برسانید؟

بیشتر بخوانید: پرسودترین سرمایه گذاری در ایران

بسیاری از سرمایه گذاران تازه کار و کسانی که به تازگی وارد دنیای سرمایه گذاری شده اند این تصور را دارند که انتخاب و خرید یک سهام یا ورود به یک موقعیت سرمایه گذاری اصلی ترین و سخت ترین بخش سرمایه گذاری است، اما واقعیت این است که نگهداری یک سهم و شناخت بهترین موقعیت های خروج مهم ترین کار و شاید سخت ترین کار یک سرمایه گذار محسوب شود. حد سود و ضرر دقیقا همان ابزار یا تکنیکی است که به شما کمک می کند تا بتوانید در بهترین موقعیت امکان خروج از سهام را داشته باشید. حال ما در ادامه حد سود و ضرر و استراتژی های مربوط به آن را بیشتر مورد بررسی قرار می دهیم.

حد سود و ضرر برای کنترل احساسات

وارن بافت به عنوان یکی از بزرگترین سرمایه گذاران جهان معتقد است که بعد از سرمایه گذاری در یک موقعیت باید بازار را رها کرد و از بررسی مداوم آن دست برداشت! وی معتقد است که بازار درست مانند یک انسان حالتی ثابت و مشخص در بازه های کوتاه مدت ندارد، از این رو با بررسی های کوتاه مدت ممکن است سرمایه گذار دچار اشتباه های احساسی و هیجانی شده و تصمیم گیری های سریع و نادرست بگیرد.

به طور مثال چند سال گذشته که برای اولین بار وارد دنیای سرمایه گذاری شدم (در سال های جذاب 98-99!!) اقدام به خرید چند سهام بورسی کردم. انتظاری که داشتم این بود که با خرید این سهام روند مثبت و سودآوری سهام بنده شروع شود!

اما مسئله ای که وجود داشت این بود که بازار سهام و بورس همواره در یک روند قرار ندارد، از این رو سهام های بنده شروع به ریزش کردند، بنده در خصوص سهام های خود دو اشتباه بزرگ انجام دادم.

اول این که با شروع ریزش قیمت یکی از سهام ها (بیش از 10 درصد) امید به بازگشت قیمت و تبدیل ضرر به سود را داشتم. از این رو تا نزدیک 30 درصد زیان را متحمل شده و بعد از آن از بازار خارج شدم.

بیشتر بخوانید: سود سپرده 30 درصد و مقایسه آن با کرادفاندینگ؛ کدام بهتر است؟

همین مسئله باعث شد اشتباه دوم را انجام دهم، یعنی با شروع زیان ده شدن یکی دیگر از سهام ها (کمتر از 5 درصد) سریعا اقدام به فروش آن گرفتم. این در حالی است که این روند تنها یک اصلاح کوتاه مدت بود که بعد از آن سود بزرگی را برای سرمایه گذاران خود به همراه داشت!

حد سود و ضرر، منطق در برابر احساس

حد سود و ضرر دقیقا همان ابزارهایی است که باعث می شود سرمایه گذار احساسات خود را در روند های مختلف بازار کنترل کند. شما بر اساس هر استراتژی مشخص کرده اید که بهترین حالت برای دریافت سود از سهام خریداری شده 30 درصد و بیشترین زمانی که می توانید به همان سهم فرصت دهید 15 درصد زیان است. بنابراین بدون در نظر گرفتن احساسات و هیجانات باید به این حد سود و ضرر پایبند باشید.

بنابراین با رسیدن سود به 30 درصد نباید به این فکر کنید که ممکن است سودآوری بیشتری داشته باشید، باید در نظر داشته باشید که استراتژی شما برای دریافت همین میزان سود بوده و باید به حد سود تعیین شده پایبند باشید. همچنین با رسیدن به 15 درصد منفی نباید احساساتی شده و با امیدهای واهی منتظر بازگشت سهم باشید. در این حالت با پایبند بودن به حد ضرر می توانید از زیان بیشتر جلوگیری کنید.

بیشتر بخوانید: قیمت دلار آزاد در بازار

حد سود و ضرر، اصلی ترین عامل کنترل ریسک

افزایش قیمت سهام یا موقعیت سرمایه گذاری درست مانند بالا رفتن یک فواره است، بنابراین در یک نقطه احتمال بازگشت قیمت، اصلاح یا ... وجود دارد. در کلام ساده تر با رشد قیمت یک موقعیت عملا ریسک سرمایه گذاری در آن افزایش پیدا می کند، چرا که با رشد قیمت قدرت خریدار کاهشی شده و رفته رفته عرضه بیشتر می شود. از این رو تعیین حد سود در واقع تعیین بهترین موقعیت برای خروج از سهام قبل از شروع اصلاح یا ریزش قیمت هاست.

از طرف دیگر مسئله مهمی که در هر موقعیت سرمایه گذاری وجود دارد این است که هر سرمایه گذاری می تواند روندی بر خلاف تحلیل های صورت گرفته داشته و شروع به زیان کند. از این رو شما باید از قبل برای این زیان آماده باشید و استراتژی های مناسب را داشته باشید.

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری با سود ماهیانه از چه طریق امکان پذیر است؟

نکته ای که باید بدانید این است که شما با در نظر گرفتن تمامی استراتژی ها و موارد وارد یک موقعیت سرمایه گذاری می شوید، بنابراین با ورود به یک موقعیت سرمایه گذاری عملا انتظار بازدهی از آن موقعیت داشته اید. حال با زیان ده شدن موقعیت، این تناقض ایجاد می شود که آیا تحلیل های صورت گرفته اشتباه بوده و یا موقعیت سرمایه گذاری در حال اصلاح قیمت قرار گرفته است و احتمالا با بازگشت قیمت همراه خواهد بود.

با توجه به این مسئله و کاهش ریسک های موجود استفاده از حد زیان می تواند بسیار موثر باشد. چرا که حد زیان بر اساس استراتژی شما این فرصت را به موقعیت می دهد که روند نهایی خود را در حالت منفی نشان دهد (اصلاح یا سقوط) و شما می توانید بر اساس آن نسبت به خروج یا ماندن در موقعیت سرمایه گذاری تصمیم گیری کنید، بنابراین مدیریت ریسک با استفاده از حد سود و ضرر عملیاتی تر می شود.

تاثیر حد سود و ضرر بر عملکرد معامله‌گر

تا به اینجا دانستیم که حد سود و ضرر دقیقا چیست و چرا باید در تمامی معاملات (از جمله معاملات بازار بورس، فارکس و ارز دیجیتال) از آن استفاده کرد. حال سوال اینجاست که تاثیر حد سود و ضرر بر عملکرد معامله گر چیست؟ در واقع می خواهیم بدانیم رفتار و استراتژی یک معامله گر بر اساس تعیین حد سود و ضرر چه تفاوت هایی می کند.

ابتدا باید بدانید که در دنیای مالی معامله گر با سرمایه گذار دو مفهوم کاملا مجزا محسوب می شود. معامله گر فردی است که بر اساس نوسان قیمت بازدهی مناسب خود را به دست می آورد. یعنی فردی با خرید یک سهام و با فروش آن به قیمت بالاتر سود خود را به دست می آورد. این در حالی است که سرمایه گذار بر اساس تعریف اقتصادی فردی است که از محل گردش سرمایه خود بازدهی مناسب را ایجاد می کند. یعنی سرمایه گذار بر اساس سودآوری شرکتی که در آن سرمایه گذاری کرده بازدهی خود را می سازد.

بیشتر بخوانید: نرخ شکست چیست و چرا مهم است؟ + نحوه محاسبه

بنابراین عملا می توان گفت که حد سود و ضرر بر اساس تئوری های اقتصادی و مالی برای معامله گران عمدتا کارایی دارد. یعنی یک معامله گر عمدتا با تعیین این حد می تواند در موقعیت های مناسب از معامله خود خارج شود. با این حال با توجه به این که در ایران تفاوت چندانی میان سرمایه گذاری و معامله گری در نظر گرفته نمی شود، از این رو ما نیز از نظر مفهومی تفاوتی میان حد سود و ضرر برای سرمایه گذار قائل نیستیم.

حد سود و ضرر باعث می شود یک معامله گر یا سرمایه گذار خود را در چارچوب مناسب رفتاری قرار دهد، اثر احساسات و هیجان های مختلف (ترس، امید و ...) نشود و عملا قدرت تصمیم گیری بهتری پیدا کند. این ها از مهم ترین کارکردها و مزایای حد سود و ضرر محسوب می شود.

معایب حد سود و ضرر

همانطور که می دانید هر مفهوم در دنیا دارای دو بعد مثبت و منفی است. تا به اینجا دانستیم که حد سود و ضرر دقیقا چیست، چه کارکردهایی دارد و چگونه می تواند باعث افزایش بازدهی یک سرمایه گذاری یا معامله گری شود، اما سوال اینجاست که معایب این تکنیک چیست؟

به طور کلی حد سود یا ضرر برای کنترل احساسات و ریسک در بازارهای مالی مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین می توان گفت زمانی که شما اقدام به کنترل ریسک در بازار می کنید عملا احتمال سود را کاهش می دهید.

به طور مثال شما با محدود کردن سود یا انتظار برای بازگشت از ضرر شاید موقعیت بهتری را از خود سلب می کنید. فرض کنید وارد یک موقعیت سرمایه گذاری شده باشید که بر اساس استراتژی و تحلیل های شما احتمال سود 40 درصدی داشته باشد. حال شما با قرار دادن حد سود 40 درصد و رسیدن سهام به این میزان سود از آن خارج می شوید.

بیشتر بخوانید: کاربردی ترین اصطلاحات سرمایه گذاری که باید بدانید

اما بعد از خروج شما بنا به هر دلیلی (عدم تحلیل درست و یا تغییر وضعیت بازار) این سهم رشد 50 درصدی دیگری را تجربه می کند! بنابراین شما با در نظر گرفتن حد سود عملا ریسک از دست رفتن سود و اصل سرمایه خود را از بین می برید اما این حد می تواند مانع از کسب سود بیشتر برای شما شود.

همین مسئله در روند منفی نیز وجود دارد، ممکن است سهام تنها چند درصد بعد از حد زیان در نظر گرفته شده توسط شما به روند مثبت بازگردد!

بنابراین غیر قابل پیش بینی بودن بازارهای مالی و سرمایه ای که ذات دنیای سرمایه گذاری است را شاید بتوان مهم ترین ایراد حد سود و ضرر بدانیم. اگر بخواهیم ساده تر عنوان کنیم تنظیم حد سود و ضرر در معاملات بورس یا هر بازار دیگر ریسک شما را کنترل و کاهش می دهد اما باید در نظر داشته باشید که احتمال از بین رفتن سود بعد از خروج شما از موقعیت سرمایه گذاری نیز وجود دارد.

استراتژی تعیین حد سود و ضرر

حد سود و ضرر را شناختیم، ویژگی آن را مورد بررسی قرار دادیم و دانستیم که با توجه به تمام این ویژگی های مثبت و منفی استفاده از حد سود و ضرر می تواند یک ضرورت غیر قابل انکار باشد. حال سوال اینجاست که اصول تعیین حد سود و ضرر چیست؟

حد سود و ضرر یک تعریف عمومی و مشخص دارد، اما به تعداد سرمایه گذاران روی زمین می توان ابزارهای تعیین حد سود و ضرر را نام برد! در کلام ساده تر هر سرمایه گذار بر اساس استراتژی، تحلیل و شرایط شخصی خود می تواند نسبت به تعیین حد سود و ضرر در بازار ارز دیجیتال یا هر بازار دیگری اقدام کند.

بیشتر بخوانید: آشنایی با اصول مدیریت ریسک در سرمایه گذاری

به طور کلی برای تعیین حد سود و ضرر می توان از فاکتورهای زیر استفاده کرد:

•  شرایط و ویژگی های شخصی: ممکن است فردی ریسک پذیر نباشد، بنابراین با پایین قرار دادن حد سود و ضرر عملا سعی می کند مدیریت بهتری برای موقعیت خود ایجاد کند.
• وضعیت بازار: شرایط بازار تاثیر مهمی در تعیین این حدود دارد. به طور مثال نحوه تعیین حد سود و ضرر در فارکس با بازار ارزهای دیجیتال بسیار متفاوت است. بازار ارزهای دیجیتال یک بازار پر نوسان است و باید حد سود یا زیان پله ای یا متحرک برای آن تعریف کرد.
• تحلیل های تکنیکال: مسلما بررسی تکنیکال موقعیت سرمایه گذاری و تعیین نقاط عطف و بررسی نموداری می تواند کمک بزرگی در تعیین این حدود کند. استفاده از حد سود و ضرر در تحلیل تکنیکال روشی است که به عنوان یک مسیر برای ایجاد بازدهی در معاملات مختلف پیشنهاد می شود.
• استراتژی های شخصی: هر سرمایه گذاری به دنبال سود است، اما می تواند از مسیرهای مختلفی این بازدهی را ایجاد کند. از این رو هر سرمایه گذار یا معامله گر باید بر اساس استراتژی های شخصی و یا سبد سرمایه گذاری خود این حدود را تعیین کند.

حد سود یا حد ضرر متحرک چیست؟

در بالا از اصلاح " حد سود و ضرر پله ای یا متحرک" استفاده کردیم. حال می خواهیم بدانیم این نوع حد سود یا زیان چیست و چه کارکردهایی دارد؟

حد سود و ضرر در حالت ساده و عادی به صورت ثابت تعیین می شود. یعنی شما بدون در نظر گرفتن تغییر وضعیت بازار و تنها بر اساس فاکتورهای گفته شده در بالا با رسیدن موقعیت به حد سود یا زیان از موقعیت خارج می شوید.

اما مسئله ای که وجود دارد این است که سرمایه گذار یا معامله گر حرفه ای همواره به دنبال کسب سود از بازار است. از این رو با نزدیک شدن موقعیت به حد سود یا زیان شرایط بازار را مورد بررسی قرار می دهد. با بررسی های انجام شده ممکن شرایط بازار به نحوی باشد که اجازه کسب سود بیش از حد سود تعیین شده را بدهد.

بیشتر بخوانید: مدیریت ریسک چیست؟ دلایل اهمیت و مراحل مدیریت کردن ریسک

این مسئله در بازارهای پرنوسان مانند بازار ارزهای دیجیتال بسیار رایج است. از این رو در این نوع بازارها سرمایه گذار اقدام به تعیین حد سود یا زیان متحرک می کند. کارکرد این حدود بدین شکل است که با رسیدن موقعیت سرمایه گذاری شده به حد سود، سرمایه گذار تنها سود ایجاد شده را از بازار خارج می کند و اجازه می دهد که اصل سرمایه به کار خود در موقعیت ادامه دهد. همچنین در صورت رسیدن موقعیت به حد زیان، سرمایه گذار درصدی از اصل سرمایه را از بازار خارج کرده و این فرصت را به موقعیت می دهد که با درصد باقی مانده سرمایه کار خود را ادامه دهد.

نکته مهمی که باید بدانید این است که با تغییر سرمایه در حد سود یا زیان باید حد سود و ضرر دیگری تعیین شود. یعنی شما برای ادامه مسیر (بعد از حد سود یا زیان اولیه تعیین شده) حد جدیدی را تعریف کنید.

حد سود و ضرر در یک موقعیت خاص

حد سود و ضرر در غالب بازارهای مالی مانند بازار فارکس، بورس و سرمایه گذاری های کالایی نزدیک به هم است و از یک مفهوم تبعیت می کند. حال سوال اینجاست که آیا می توان در موقعیت های خاصی مانند کرادفاندینگ نیز از این حدود استفاده کرد؟

کرادفاندینگ بر اساس اعطای وام نوعی موقعیت سرمایه گذاری است که سرمایه شما برای مدت مشخص در اختیار یک شرکت یا کسب و کار قرار می گیرد. در این روش سرمایه پذیر موظف است در پایان دوره اصل سرمایه را به شما بازگرداند. همچنین سود ایجاد شده در این دوره نیز به سرمایه گذار تعلق می گیرد. بنابراین عملا در کرادفاندینگ ریسک کاهش میزان سرمایه وجود ندارد.

بیشتر بخوانید: مدیریت ریسک در ترید + اصول مدیریت ریسک برای ترید

در ایران این روش به کمک پلتفرم دونگی امکان پذیر شده است. شما در دونگی می توانید طرح های مختلفی از نظر دوره های پرداخت سود، دوره پرداخت اصل سرمایه، میزان سودآوری، نوع ضمانت ها و ... را مورد بررسی قرار دهید. همچنین در نظر داشته باشید که طرح های ارائه شده در این پلتفرم عموما دارای سودی بیش از 45 درصد به صورت سالانه هستند، بنابراین عملا در طی این سرمایه گذاری ریسک کاهش ارزش سرمایه نیز وجود ندارد. توجه داشته باشید که سرمایه گذاری در دونگی بدون پرداخت کارمزد و مالیات با حداقل سرمایه یک میلیون تومان امکان پذیر است.

با توجه به این مسئله که ریسک کاهش میزان و ارزش سرمایه در کرادفاندینگ وجود ندارد عملا نیازی به حد سود و ضرر نیست. همچنین باید در نظر داشته باشید که خروج از این موقعیت سرمایه گذاری در اختیار فرد نیست، بنابراین امکان استفاده از حد سود یا زیان وجود نخواهد داشت.