نرخ شکست چیست و چرا مهم است؟ + نحوه محاسبه

قرار دادن سرمایه به صورت سپرده برای انجام پروژه‌های مختلف، در بانک‌ها، موسسات مالی، شرکت‌ها و.... قوانین و مقرراتی دارد. یکی از این قوانین ماندن سرمایه در حساب سپرده تا مدت زمانی مشخص و دریافت سود ماهیانه آن است، به این معنی که تا زمان سررسید سپرده امکان برداشت آن وجود ندارد. با این حال در برخی موارد افراد ناچار به برداشت تمام یا بخشی از سپرده خود پیش از موعد سررسید می‌شوند که در این صورت باید جریمه‌ای بابت این موضوع پرداخت کنند.

این توضیحات در مورد نرخ شکست هستند که در ادامه این مطلب به آن‌ می‌پردازیم و ضمن پاسخ به سوال نرخ شکست چیست، در مورد نحوه محاسبه و چگونگی آن در مراکز سرمایه‌ گذاری مختلف صحبت خواهیم کرد. 

فهرست مطالب:

• نرخ شکست چیست؟
• تعریف و نحوه محاسبه نرخ شکست در پروژه ‌های مختلف 
• انواع مختلف نرخ شکست چیست؟
• تحلیل نرخ شکست 
• معیارهای نرخ شکست چیست؟ 
• نرخ شکست در دونگی
• سخن پایانی 

نرخ شکست چیست؟

در ابتدا تعریف نرخ شکست را بیان کردیم. یکی از قوانین سپرده‌گذاری ماندن پول تا زمان مشخص نزد سپرده‌پذیر است. سپرده‌پذیر می‌تواند بانک دولتی یا خصوصی، شرکتی که با دریافت سرمایه پروژه‌های خود را اجرایی می‌کند، موسسات مالی و... باشد. سپرده‌پذیر با استفاده از سرمایه دریافتی به انجام امور مختلف می‌پردازد و زمانی که شخصی قصد برداشت سرمایه خود، زودتر از موعد قرارداد را داشته باشد، باید مبلغی را به عنوان جایگزین قرار دهد. 

نرخ شکست در چنین شرایطی مطرح می‌شود و به معنی جریمه‌ای است که سرمایه‌ گذار بابت برداشت پیش از موعد سرمایه خود باید پرداخت کند. این جریمه بعد از محاسبه میزان سود دریافتی، ماه‌های باقیمانده تا سررسید سپرده و برخی قوانین و مقررات که طی قرارداد و با موافقت طرفین مشخص شده، تعیین می‌شود. رایج‌ترین ارگانی که نرخ شکست در آن مطرح است، بانک‌ها هستند. 

مثالی برای درک بهتر نرخ شکست 

برای درک بهتر مفهوم نرخ شکست که در بعضی موارد با عنوان نرخ خرابی هم از آن یاد می‌شود، مثالی را عنوان خواهیم کرد. تصور کنید مبلغی به عنوان سرمایه در اختیار دارید و قصد قرار دادن آن در بانک برای افتتاح حساب به صورت سپرده بلندمدت دارید. در زمان باز کردن سپرده، قراردادی میان شما و بانک تنظیم می‌شود که در آن چند بند مشخص میزان سود، نرخ شکست، سررسید و... وجود دارد. اما نرخ شکست چیست؟ اولین بند از بندهای ثابت در قراردادهای سرمایه‌گذاری، مربوط به سود دریافتی شما بعد از سپرده‌گذاری است که مقادیر متفاوتی دارد. 

همچنین قرارداد شما دارای تاریخی مشخص است که در بیشتر موارد یک یا دو ساله خواهد بود. تاریخ قرارداد که در اصطلاح سررسید قرارداد نامیده می‌شود، مدت زمان خوابیدن سرمایه یا پول شما در محل سپرده را مشخص می‌کند و معنای آن عدم امکان برداشت وجه تا زمان سررسید است. دقت کنید که عدم برداشت وجه تا زمان سررسید مربوط به اصل پول یا اصل سرمایه است و سود سرمایه را می‌توانید در حسابی جداگانه دریافت کنید. بند بعدی در قراردادهای سرمایه‌گذاری به خصوص بانک مربوط به نرخ شکست سود سپرده است. 

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری چیست و انواع روش های سرمایه گذاری کدام است؟

در واقع اگر سپرده‌ای در بانک داشته باشید و سررسیدی برای برداشت معین شده باشد و در ازای آن سود دریافت کنید، با برداشت زودتر از موعد، نرخ شکست محاسبه می‌شود. میزان نرخ شکست نیز در ابتدا مشخص می‌شود. بعضی از بانک‌ها معادل یک ماه سود و بعضی بانک‌ها درصدی مشخص را می‌کنند. 

در اینجا باید به یک نکته مهم توجه کنید و آن محاسبه نرخ شکست حتی به ازای برداشت سرمایه، یک روز قبل از سررسید قرارداد است. در واقع برداشت سرمایه بدون محاسبه نرخ شکست تنها زمانی امکان‌پذیر خواهد بود که سرمایه دقیقا در تاریخ سررسید مطالبه شود.

تعریف و نحوه محاسبه نرخ شکست در پروژه ‌های مختلف 

می‌توان گفت هر جایی که سرمایه‌ای از افراد دریافت می‌کند و این سرمایه را برای انجام پروژه‌ها و فعالیت‌های مختلف صرف می‌کند، دارای مبلغی به عنوان نرخ شکست در قراردادهای سرمایه‌گذاری است. با این حال هستند مجموعه‌هایی که سرمایه مشتریان را دریافت کرده، برای پروژه‌ها استفاده می‌کنند اما در صورت لزوم برداشت سرمایه، جریمه‌ای دریافت نمی‌کنند. این موضوع را در ادامه مقاله نرخ شکست چیست بررسی می‌کنیم اما در این بخش به تعریف و نحوه محاسبه نرخ شکست در پروژه‌های مختلف می‌پردازیم.

نحوه محاسبه نرخ شکست در سپرده‌های بانکی 

در بیشتر مواردی زمانی که صحبت از نرخ شکست می‌شود، منظور نرخ شکستی است که برای سرمایه‌های بانکی تعیین می‌شود. به عبارتی بانک‌ها معروف‌ترین ارگان دریافت‌کننده سرمایه و محاسبه جریمه و نرخ شکست برای برداشت آن هستند. نحوه محاسبه نرخ شکست در سپرده‌های بانکی چندان سخت نیست و کافی است چند نکته را در نظر داشت و در نهایت با استفاده از فرمول نرخ شکست، میزان آن را محاسبه کرد. 

اولین نکته نحوه محاسبه نرخ شکست در پروژه‌های بانکی، افق زمانی است. در واقع بانک‌ها برای محسابه نرخ شکست، به مدت زمان قرارداد توجه می‌کنند. افق زمانی به معنای مدت زمان خوابیدن سپرده است. به عبارتی نرخ شکست سپرده یک ساله با سپرده 5 ساله متفاوت خواهد بود. برای محاسبه نرخ شکست، کل مبلغ سرمایه در نرخ شکست ضرب شده و مبلغ نهایی آن از میزان سود پرداختی کسر می‌شود. فرمول این محاسبه به شرح زیر است: 

100 / ( نرخ سود * مبلغ سپرده) = سود سپرده بلند مدت

365 /( مدت زمان سپرده به روز * سود سپرده در یک سال) = سود سپرده کوتاه مدت 

نرخ شکست سپرده‌های بانکی همه ساله توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود و جز بانک‌های خصوصی سایر بانک‌های دولتی، موظف به پذیرش و اعمال آن در قرادادها هستند. در حال حاضر آخرین اعلام بانک مرکزی، 5 درصد برای سپرده‌های کوتاه مدت عادی، 20.5 درصد برای کوتاه مدت یک ساله، 21.5 برای بلندمدت 2 ساله و 22.5 درصد برای سرمایه‌گذاری بلندمدت است. 

نرخ شکست در طرح‌های خصوصی

در ادامه پاسخ به سوال نرخ شکست چیست، این مفهوم را در مورد دیگر روش‌ها و پروژه‌های سرمایه‌گذاری بررسی خواهیم کرد. یکی دیگر از روش‌های سرمایه‌گذاری، قرار دادن سرمایه در طرح‌های خصوصی است. به این صورت که شرکت‌ها برای پیشرفت و ارتقای خود و تامین بودجه پروژه‌ها از سرمایه‌گذاران دعوت می‌کنند تا در طرح‌های آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده و در ازای این سرمایه‌گذاری، سودی را به آن‌ها پرداخت کنند. تا اینجا روند سرمایه‌گذاری، دریاف سود و نرخ شکست مانند بانک‌ها است با این تفاوت که میزان نرخ شکست در چنین پروژه‌هایی براساس قوانین شرکت مشخص می‌شود. 

بیشتر بخوانید: مدیریت ریسک چیست؟ دلایل اهمیت و مراحل مدیریت کردن ریسک

در واقع در این گونه سرمایه‌گذاری، نرخ شکست مبلغی ثابت و از پیش تعیین شده نیست و بعد از مراجعه سرمایه‌گذار به شرکت و طی قراردادی که میان شرکت و سرمایه‌گذار بسته می‌شود، نرخ شکست نیز محاسبه می‌شود. روش سرمایه‌گذاری، نوع سرمایه، مدت زمان قرار دادن سرمایه و... در نرخ شکست پروژه‌های خصوصی تاثیر می‌گذارند. 

انواع مختلف نرخ شکست چیست؟

به جز مفهوم کلی نرخ شکست که تا اینجا در مورد آن صحبت کردیم، نرخ شکست در موارد دیگر هم تعریف می‌شود. در ادامه چند موردی که نرخ شکست را می‌توان با تعاریف مختلف برای آن‌ها نیز بیان کرد، توضیح خواهیم داد.

• نرخ شکست در کسب و کار: نرخ شکست در کسب و کارها، به معنی احتمال شکست کسب و کار است که بیشتر در سال‌های اولیه فعالیت آن مطرح می‌شود. نرخ شکست یا خرابی در اینجا به معنای از دست رفتن سرمایه، ورشکستگی و... است. بیشتر کسب و کارها این شکست را در 5 سال اولیه فعالیت خود تجربه می‌کنند .
• نرخ شکست در تولید: نرخ شکست را می‌توان در تولید هم عنوان کرد. در اینجا نرخ شکست چیست به احتمال شکست در روند کار تولیدی گفته می‌شود. در واقع احتمال از دست رفتن سرمایه، عدم توانایی تولیدی برای تولید محصولات جدید و... را می‌توان به عنوان نرخ شکست در تولیدی عنوان کرد.
• نرخ شکست در استارتاپ‌ ها: در میان انواع کسب و کارهای نوپا، استارتاپ‌ها بیشترین نرخ شکست را دارند و این شکست معمولا با از بین رفتن سرمایه افرادی که حامی استارتاپ بودن، همراه است. در صورتی که ایده اولیه استارتاپ مناسب نبوده یا هزینه‌های لازم برای عملی‌سازی ایده بیشتر از مقدار در دسترس باشد، احتمال شکست شرکت وجود دارد.

تحلیل نرخ شکست 

در نحوه محاسبه نرخ شکست پروژه‌های بانکی گفتیم که یکی از مسائل مهم درک مفهوم نرخ شکست و لزوم توجه به آن است. همچنین تحلیل نرخ شکست به منظور جلوگیری از ضرر و زیان در سرمایه‌گذاری‌های مختلف نیز اهمیت زیادی دارد. برای مثال در صورتی که قصد قرار دادن سپرده خود در بانک را دارید، ابتدا باید نرخ شکست عنوان شده توسط بانک را تحلیل و بررسی کنید و در صورتی ک مقدار تعیین شده و قوانین دریافت آن باعث ضرر و زیان شما نشد، یا ضرر زیادی به شما نزد، برای قرار دادن سپرده خود اقدام کنید. 

تحلیل نرخ شکست در دیگر انواع این مفهوم نیز حائز اهمیت بوده و باعث موفقیت و جلوگیری از ضرر نهایی می‌شود. برای مثال تحلیل نرخ شکست در مدیریت کسب و کارها اهمیت زیادی داشته و در صورت عدم انجام آن احتمال اینکه پروژه انجام گرفته توسط شرکت، کسب و کار نوپا، استارتاپ و... با شکست مواجه شود بسیار زیاد است. 

بیشتر بخوانید: آشنایی با مدیریت ریسک در بازارهای مالی و سرمایه

در این بخش از مقاله نرخ شکست چیست باید این نکته را نیز عنوان کنیم که تحلیل نرخ شکست در پروژه‌ها و مراکز مختلف، امری تخصصی است و تنها توسط تحلیل‌گران حرفه‌ای و فعالان یک صنعت انجام می‌شود. برای مثال عادلانه بودن نرخ شکست پروژه‌های بانکی را تنها فعالان امور بانک می‌دانند.

معیارهای نرخ شکست چیست؟ 

معیارهای نرخ شکست در سازمان‌های مختلف، متفاوت بوده و هر مجموعه قوانین خاصی را در این زمینه عنوان می‌کند. همان‌طور که گفته شد بانک‌ها مشخص‌ترین معیار برای تعیین نرخ شکست را داشته و از فرمول محاسبه نرخ شکست استفاده می‌کنند. دیگر شرکت‌ها و سازمان‌هایی که امکان سرمایه‌گذاری در آن‌ها وجود دارد، نرخ شکست را براساس قوانین مختلف و به گونه‌ای تعیین می‌کنند که کمترین ضرر و زیان را از برداشت پول پیش از سررسید توسط سرمایه‌گذاران داشته باشند. توجه به شاخص‌های عملکرد کلیدی و تجربیات سرمایه‌گذاران در مورد نرخ شکست، کمک زیادی به تعیین وضعیت سرمایه‌گذاری می‌کند.

نرخ شکست در دونگی

یکی از شرکت‌هایی که با جمع‌آوری سرمایه به صورت کرادفاندینگ و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف آن می‌توان کسب سود کرد، دونگی است. خوشبختانه دونگی با درک شرایط سرمایه‌گذاران و عدم تمایل آن‌ها به جریمه، در این مورد همکاری لازم را با سرمایه‌گذاران داشته و در بیشتر پروژه‌ها نرخ شکستی را تعیین نمی‌کند. با این حال برای اطلاع دقیق از این موضوع که آیا دونگی دارای نرخ شکست است یا نه، کافی است به سایت دونگی مراجعه کرده و طرح‌های مختلف را بررسی کنید. شرایط طرح‌ها اعم از مقدار مورد نیاز برای سرمایه، نرخ شکست و... همان ابتدا توضیح داده می‌شود تا سرمایه‌گذاران با دیدی باز و اطلاعات کامل برای سرمایه‌گذاری اقدام کنند. 

بیشتر بخوانید: تعریف ریسک پذیری چیست؟ آیا شما یک فرد ریسک پذیر هستید؟

سخن پایانی 

نرخ شکست مفهومی است که در قراردادهای سرمایه‌گذاری عنوان می‌شود. توجه به نرخ شکست، مشکلات ناشی از سرمایه‌گذاری را برای شرکت‌ها و پروژه‌ها کاهش داده و از ضرر و زیان آن‌ها حین فسخ قرارداد جلوگیری کرد اما نرخ شکست برای سرمایه‌گذاران هم حائز اهمیت است. با سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی که نرخ شکست کمتری دارند، می‌توان مانع از دست دادن بخش زیادی از سرمایه شد. همچنین با توجه به این مفهوم می‌توان سود بیشتری کسب کرد و این سود را برای خود حفظ کرد. در این زمینه می‌توانید از تحلیل‌گران و فعالان بازارهای اقتصادی کمک گرفته و معاملات خود را با کمترین میزان نرخ شکست انجام دهید.