اقتصاد دانش بنیان چیست؟ ضرورت و فواید آن

اقتصاد دانش بنیان مسیری جدیدی در دنیای اقتصاد كلان محسوب می شود که توانسته رابطه جدی و مستقیم میان دانش و اقتصاد برقرار کند. این نوع اقتصاد طی سال های گذشته گستره بالایی پیدا کرده و توانسته درصد مهمی از منابع مالی اقتصادی را به خود اختصاص دهد. از این رو ما در این مقاله به دنبال این هستیم بدانیم که اقتصاد دانش بنیان دقیقا چیست و چه کارکردی می تواند برای ما داشته باشد؟ در کلام ساده تر می خواهیم بدانیم که ارکان اقتصاد دانش بنیان چیست و چگونه می توان از این اقتصاد به صورت عملی استفاده کرد. همچنین می خواهیم تفاوت های میان این نوع اقتصاد با روند سنتی مورد بررسی قرار داده و هر کدام از آن ها را از جنبه معایب و مزایا نگاه کنیم. در ادامه با ما همراه بمانید.

فهرست مطالب:

• منظور از اقتصاد دانش بنیان چیست؟
• اقتصاد دانش بنیان چیست و چه اهمیتی دارد؟
• سیاست‌های اقتصاد دانش بنیان
• چالش های پیش روی اقتصاد دانش بنیان
• تامین مالی و توسعه اقتصاد دانش بنیان

منظور از اقتصاد دانش بنیان چیست؟

اقتصاد دانش بنیان نوع جدیدی از انواع اقتصاد محسوب می شود که بر اساس رابطه مستقیم میان دانش و اقتصاد شکل گرفته است. بیایید کمی ساده تر این مفهوم را مورد بررسی قرار دهیم.

همه ما به خوبی به یاد داریم که در گذشته نه چندان دور، اقتصاد و صنعت همواره از دانش های آکادمیک و دانشگاهی فاصله عجیبی داشت. به طور مثال دانشجویی در حوزه برق- الکترونیک با روش هایی آشنا می شد که می توانست خازن های جدیدی را طراحی و تولید کند، این در حالی است که در مسیر تولید و صنعت هیچ تولیدکننده ای به این طرح جدید اهمیت نمی داد. از این رو همین دانشجو برای داشتن شغل مجبور به قبول انجام یک روند ثابت در مسیر شغلی بود.

اقتصاد دانش بنیان این روند و معادله را به طور کلی تغییر داد. در واقع در این اقتصاد همه چیز بر پایه علم و دانش پیش می رود. یک دانشجو با کشف مسیرهای جدید در تولید محصول یا ارائه یک خدمت می تواند آن را وارد مسیر اقتصاد کرده و از این طریق سودآوری ایجاد کند.

بنابراین در همین ابتدای کار می توان گفت که مهم ترین ویژگی این نوع اقتصاد، نوآوری و به روز بودن محصولات یا خدمات است.

اقتصاد دانش بنیان چیست و چه اهمیتی دارد؟

اقتصاد دانش بنیان مفهومی نسبتا جدید است که امروز در سراسر کشور و حتی جهان به وفور شنیده می شود. از این رو بهتر است کمی بیشتر با این مفهوم آشنا شویم و اهمیت آن در بخش های مختلف اقتصاد کلان بشناسیم. در حالت کلی اقتصاد دانش بنیان بر اساس دانش و مهارت علمی و عملی ایجاد می شود. بنابراین همانطور که گفته شد این نوع اقتصاد به جای استفاده از دانش و داشتن رابطه مستقیم با آن، عملا بر اساس دانش و مهارت شکل می گیرد.

در همین نقطه می توان اولین تفاوت این اقتصاد با اقتصاد های سنتی را کشف کرد. در اقتصاد سنتی دارایی و سرمایه اصلی پول و مشتری شناخته می شود. در حالی که در انواع اقتصاد دانش بنیان این دانش است که به عنوان سرمایه معنوی شناخته می شود و شرکت یا کسب و کار به کسب دانش و جذب مهارت بیشتر افتخار می کند.

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری حرفه ای چیست و یک سرمایه گذار حرفه ای چه می کند؟

نکته مهم دیگر که باید در خصوص اقتصاد دانش بنیان بدانید این است که این اقتصاد در یک بخش یا حوزه محدود نشده است. در کلام ساده تر بر خلاف تصور محورهای اقتصاد دانش بنیان تنها در حوزه فناوری و تکنولوژی های روز دنیا در حوزه های برق، کامپیوتر، انواع مهندسی ها و پزشکی نیست.

یک شرکت دانش بنیان می تواند در حوزه کشاورزی، دامپزشکی، صنایع غذایی و هر حوزه ای دیگر وارد شده و سودآوری خاص خودش را داشته باشد. در کلام ساده تر اقتصاد دانش بنیان درست مانند اقتصاد های سنتی می تواند کلان باشد و حتی در بعضی موارد ثابت شده است که فناوری و اقتصاد دانش بنیان توانسته کلیت بیشتری از اقتصاد های سنتی به خود اختصاص دهد.

اهمیت اقتصاد دانش بنیان

حال سوال مهم این است که اقتصاد دانش بنیان چه اهمیتی دارد و چه تاثیری در روند کلی اقتصاد توانسته ایجاد کند؟ همواره این اصل اساسی را در ذهن خود داشته باشید که اقتصاد دانش بنیان یا هر مفهومی دیگر زمانی می تواند در دنیای اقتصاد زنده باشد که بتواند سودآوری خاص و مهمی برای اقتصاد کلان و کلیت آن داشته باشد. در غیر این صورت حتی با فشارهای دولتی و حکومتی نیز نمی توان یک مفهوم مانند دانش بنیان بودن اقتصاد را برای مدت طولانی حفظ کرد.

بیشتر بخوانید: بهترین روش سرمایه گذاری برای کارآفرینی در ایران

بنابراین سوالی که وجود دارد این است که اقتصاد دانش بنیان چه تاثیری توانسته در روند کلی اقتصاد و جامعه ایجاد کند که باعث حفظ این مفهوم در جامعه و گسترش آن طی سال های گذشته شده است؟ برای پاسخ به این سوال بهتر است سعی کنیم از دیدگاه اقتصاد سنتی و فاکتورهای مهم اقتصاد کلان به این مسئله نگاه کنیم.

جریان بخشی به سرمایه های کوچک

یکی از مهم ترین فاکتورهای راه اندازی یک کسب و کار در اقتصاد سنی داشتن سرمایه نسبتا کلان بود. شما برای راه اندازی یک فروشگاه، ارائه خدماتی ساده و ... نیاز به تامین مالی نسبتا بالایی دارید. اما در اقتصاد دانش بنیان به جای سرمایه، به دانش نسبتا بالایی نیاز است. بسیاری از شرکت ها و کسب و کارها در حوزه دانش بنیان بر اساس سرمایه های اندک شروع به کار کرده و توانسته خود را توسعه دهند. از این رو می توان گفت که یکی از مهم ترین فواید اقتصاد دانش بنیان به جریان انداختن سرمایه های کوچک در مسیر اقتصاد و گسترش این سرمایه هاست.

بیشتر بخوانید: نقدشوندگی چیست؛ شاخص ها، عوامل موثر، مزایا و ریسک ها

در نظر داشته باشید که این سرمایه های خرد در کنار یکدیگر عملا جریانی از سرمایه های کلان را ایجاد می کنند، از این رو می توان گفت که دولت و حکومت نیز از این جریان مالی به شکل های مختلفی مانند دریافت مالیات و ... سودآوری خاص خودش را خواهد داشت. این مسئله را شاید بتوان مهم ترین دلیل شکل گیری اقتصاد دانش بنیان و گسترش آن در ایران و جهان دانست.

بیشتر بخوانید: محاسبه سود سپرده بانکی

افزایش کیفیت نسبت به قیمت

یکی از مهم ترین فواید و ضرورت اقتصاد دانش بنیان استفاده از دانش و تخصص در حوزه تولید محصول یا ارائه یک خدمت است. بنابراین در کنار نوآوری های صورت گرفته عملا می توان انتظار داشت که کیفیت محصول یا خدمت ارائه شده با رشد چشمگیری همراه باشد.

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری چیست و انواع روش های سرمایه گذاری کدام است؟

در گذشته نه چندان دور همه بسته بندی ها به شکلی یکسان و مشخص صورت می گرفت، اما امروز به لطف اقتصاد دانش بنیان و شرکت هایی که در این حوزه فعالیت می کنند عملا شاهد نوآوری و افزایش کیفیت بسته بندی بدون افزایش قیمت هستیم. در نظر داشته باشید که افزایش کیفیت بدون افزایش قیمت اتفاقی خاص در دنیای اقتصاد شناخته می شود که می تواند مخاطب و مشتری های بسیاری را به سمت محصول یا خدمت جذب کند.

در خدمت اقتصاد کلان بودن

یکی از ویژگی های جالب توجه اقتصاد دانش بنیان این است که در خدمت اقتصاد کلان و به طور کلی جامعه است. در واقع در اقتصاد سنتی غالبا شرکت ها و کسب و کارها معمولا به صورت مستقل وارد عمل شده و در بازار رقابت قرار می گیرند. اما در اقتصاد دانش بنیان، شرکت های می توانند به عنوان یک جز در اختیار یک شرکت سنتی یا هر اقتصاد دیگری قرار بگیرد. در واقع مسئله ای که در اقتصاد دانش بنیان وجود دارد این است که یک شرکت در این حوزه می تواند  با تبدیل دانش و مهارت به یک محصول عملیاتی عملا آن را در اختیار جنبه ای دیگر از اقتصاد قرار دهد.

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری با سود بالاتر از سود بانکی (با ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت اصل و سود)

بدین ترتیب می توان گفت که اقتصاد دانش بنیان در جامعه توانسته خلا های اقتصادی و صنعتی را پر کند و به عنوان یک رابط وارد عمل شود. برای یک شرکت دانش بنیان مهم نیست که بتواند وارد بازار رقابت شود یا نه، برای این شرکت مهم است که بتواند دانش را به درستی در اختیار جامعه قرار دهد. این نکته بسیار مهمی است که در خصوص این نوع اقتصاد حتی در ایران باید به آن توجه کرد.

حضور در تمامی حوزه ها

یکی از مهم ترین ویژگی های اقتصاد دانش بنیان این است که شما می توانید آن را در تمامی حوزه های تولید، اقتصاد، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، ورزشی، صنعتی و ... مشاهده کنید. در واقع هر جایی که نیازی باشد که دانش یا مهارت پاسخ به این نیاز را ارائه دهد، می تواند گفت که اقتصاد دانش بنیان در آن حوزه وجود دارد.  یکی از مهم ترین نقاط قوت این اقتصاد دقیقا همین است که می توان از این مفاهیم در هر بخشی بدون محدودیت استفاده کرد.

سیاست‌های اقتصاد دانش بنیان

نکته بسیار مهمی که در خصوص اقتصاد دانش بنیان باید به آن توجه داشته باشید که سیاست های دولتی و حکومتی تقریبا در تمامی جهان، به سمتی حرکت کرده است که از اقتصادهای دانش بنیان حمایت کنند. مهم ترین این حمایت ها معمولا به شکل بخشش های مالیاتی، ارائه تسهیلات مالی و شرکت در مناقصه یا مزایده های دولتی با شرایط ویژه دانست. در ایران علاوه بر این ها، شرکت های دانش بنیان این اجازه را بر اساس قانون دارند که بتوانند بخشی از نیروی انسانی خود را به صورت سرباز امریه تامین کند.

بیشتر بخوانید:  کدام سرمایه گذاری زود بازده را انتخاب کنیم؟

بر این اساس و همچنین با توجه به نکات گفته شده در بالا می توان به این نکته اشاره کرد که به نظر می رسد اقتصاد های دانش بنیان بتواند در سال های آتی پیشرفت بیشتری را تجربه کرده و عملا جنبه مهمی از اقتصاد را به خود اختصاص دهد. بنابراین می توان گفت که عملا بر اساس تمام این موارد و شاخص‌ های اقتصاد دانش محور که در بالا عنوان کردیم، آینده درخشانی برای شرکت های دانش بنیان قابل پیش بینی است. با این حال نمی توان چالش های پیش روی این شرکت و کسب و کارها را نادیده بگیریم.

بیشتر بخوانید: مشاهده قیمت دلار امروز

چالش های پیش روی اقتصاد دانش بنیان

اقتصاد دانش بنیان در کنار تمام مزایا و منافعی که دارد، درست مانند هر مفهوم دیگری می تواند درگیر چالش های مختلفی باشد. در ادامه می خواهیم این چالش ها را بررسی کنیم و بدانیم چه آینده ای را می توان بر اساس این چالش ها برای این نوع از اقتصاد در نظر بگیریم.

منابع انسانی متخصص

یکی از مهم ترین چالش های انواع اقتصادهای دانش بنیان در ایران و جهان، کمبود نیروی متخصص در حوزه های مختلف است. اگر دقت کرده باشید طی سال های گذشته قدرت مهاجرت افراد متخصص و با مهارت به شدت افزایش پیدا کرده است. این مسئله نشان می دهد که جهان تا چه اندازه به دنبال جذب نیروی متخصص و حوزه های مختلف است.

بیشتر بخوانید: بهترین شرکت های سرمایه گذاری استارتاپ کدامند؟

افزایش توان مهاجرتی افراد متخصص به کشورهایی مانند آمریکا، آلمان و ... باعث شده اقتصاد دانش بنیان در ایران با چالش عمیقی مواجه شود. در واقع شرکت های دانش بنیان داخلی غالبا به اندازه توان مالی و قدرت توسعه ای ندارند که بتوانند نیروی متخصص خود را حفظ کنند و از طرف دیگر یک نیروی متخصص حرفه ای معمولا ترجیح می دهد در کشوری فعالیت کند که ارزش بیشتری برای او در نظر گرفته اند.

این در حالی است که نیروی غیر متخصص به سبب گسترش این شرکت ها دچار بی کاری عظیم شده و می تواند آسیب های عمده ای را به جامعه تحمیل کند. از این رو عملا می توان گفت مسئله نیروی انسانی و عدم بالانس آن از جمله مهم ترین مشکلات و چالش های پیش روی پایداری در اقتصاد دانش بنیان دانست.

شروع از صفر سخت تر است

چالش پایه ای و ذاتی اقتصاد دانش بنیان را می توان شروع از صفر دانست. یک شرکت یا کسب و کار که بخواهد بر اساس و محور دانش شروع به کار کند، ابتدا باید بداند که چگونه می توان علم و مهارت را به مرحله تجربی و عمل رساند و سپس در مرحله دوم مشخص کند که چگونه می توان نتیجه را به جامعه عرضه کند.

در کلام ساده تر شروع کردن یک کسب و کار دانش بنیان پیش زمینه های بسیاری می خواهد و عملا می تواند کار را سخت تر کند. از این رو غالبا گفته می شود که اقتصاد دانش بنیان شروع از صفر محسوب می شود. البته دولت تلاش می کند در همین مراحل ابتدایی به این اقتصاد کمک کرده و آن را در مسیر درست سودآوری قرار دهد.

بیشتر بخوانید: منظور از مدیریت ثروت چیست؟

در نظر داشته باشید که شاید نوآوری در اقتصاد دانش بنیان حرف اول را بزند، اما باید در نظر داشته باشید که عملا نمی توان بدون ورود به مرحله اقتصاد و تولید، از این نوآوری استفاده کامل را داشته باشیم.

توسعه اقتصادی با دانش بنیان

یکی دیگر از چالش های مهم پیش روی اقتصادهای دانش بنیان، توسعه آن از نظر اقتصادی است. یک شرکت یا کسب و کار می تواند با منابع محدود انسانی و مالی شروع به کار کند، اما برای کسب موفقیت واقعی لازم است که این کسب و کار شروع به توسعه کند. توسعه بدین معنی است که هدفی جدید تجاری برای کسب و کار تعریف، منابع مالی آن تعیین و روند گسترش آغاز شود. معمولا مرحله اول و دوم سختی زیادی ندارد و خود شرکت یا کسب و کار این امکان را دارند که به تنهایی مسیر توسعه اقتصادی خود را هدف گذاری و اجرایی کنند.

بیشتر بخوانید: افزایش سرمایه در جریان چیست؟

تنها چالش مهمی که در این مسیر وجود دارد این است که چگونه می توان منابع مالی مورد نیاز این توسعه را ایجاد کرد. در کلام ساده تر چگونه می توان منابع مالی مورد نیاز شرکتی که تازه شروع به کار کرده  اعتبار خاص تجاری دارد را تامین کرد؟ با توجه به شرایط امروز اقتصادی کاملا می توان حدس زد که برای تحقق هر هدف تجاری منابع مالی نسبتا گسترده ای نیاز است. از این رو نمی توان به سادگی از کنار این مسئله عبور کرد، در ادامه سعی می کنیم کمی بیشتر در خصوص این چالش با یک دیگر صحبت کنیم.

تامین مالی و توسعه اقتصاد دانش بنیان

همانطور که عنوان کردیم اقتصاد دانش بنیان و رشد اقتصادی می تواند رابطه ای مستقیم داشته باشد، به شرط این که شرکت های کسب و کار دانش بنیان بتوانند مانند هر شرکت تجاری دیگر به خوبی وارد عرصه رقابت و جذب مشتری شده و سرمایه ای واقعی به جریان اقتصاد کلان تزریق کنند. این مسئله امکان پذیر نخواهد شد مگر به واسطه توسعه این  شرکت ها. از طرف دیگر همانطور که گفتیم توسعه هر شرکت یا کسب و کاری نیاز به تامین مالی نسبتا بزرگی دارد و این اتفاقی نیست که به سادگی امکان پذیر باشد.

تامین مالی از طریق جذب سرمایه گذار (سرمایه گذاران ریسک پذیر یا سرمایه گذاران فرشته)، استفاده از تسهیلات بانکی و یا جذب سرمایه به صورت شخصی و فردی (دریافت قرض) از جمله مهم ترین مسیرهای تامین سرمایه محسوب می شود. اما مسئله ای که وجود دارد این است که طولانی بودن هر کدام از مسیر های بالا، نیاز به اعتبار تجاری مناسب برای جذب سرمایه گذار یا دریافت تسهیلات بانکی و ده ها مورد دیگر از جمله مهم ترین مواردی است که باعث می شود یک کسب و کار نوپا بسیار سخت بتواند از این مسیرها اقدام کند.

در این بین مسیر دیگری نیز وجود دارد که امکان تامین مالی سریع این شرکت ها را فراهم می کند. کرادفاندینگ به واسطه تجمیع سرمایه های سرمایه گذاران مختلف، این سرمایه را به شکل وام در اختیار شرکت قرار می دهد. شرکت نیز موظف است در زمان مقرر تمام سرمایه را به صاحبان آن بازگرداند. همچنین سود محقق شده در این مدت نیز باید به سرمایه گذاران پرداخت شود. بنابراین عملا می توان گفت که کرادفاندینگ یک بازی برد- برد میان سرمایه گذار و شرکت سرمایه پذیر است.

بیشتر بخوانید: نرخ شکست چیست و چرا مهم است؟ + نحوه محاسبه

در کلام ساده تر در این مسیر شرکت سرمایه پذیر (دانش بنیان) در کمترین زمان ممکن و به ساده ترین شکل آن می توان سرمایه مورد نیاز خود را تامین کند، در مقابل سرمایه گذاران در پایان دوره (دو تا دوازده ماهه) می توانند اصل سرمایه خود را دریافت کنند. همچنین در این مدت امکان دریافت سود به صورت ماهانه یا دوره ای برای ان ها وجود دارد.

کرادفاندینگ در ایران

در ایران نیز کرادفاندینگ به واسطه پلتفرم دونگی قابل استفاده است. پلتفرم بر اساس قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار امکان تجمیع سرمایه و در اختیار گذاشتن آن به شکل وام را برای شرکت های مختلف، از جمله کسب و کارهای دانش بنیان ایجاد کرده است. نکته مهمی که در خصوص دونگی وجود دارد این است که در این سامانه شما امکان مشاهده کامل طرح های اقتصادی، نتایج اعتبار سنجی شرکت ها و سرمایه گذاری بدون پرداخت کارمزد و مالیات را خواهید داشت. همچنین در نظر داشته باشید که سود غالب طرح های ارائه شده در این پلتفرم به صورت سالانه بیش از 45 درصد در نظر گرفته شده است.

بیشتر بخوانید: کرادفاندینگ چیست؟ آنچه که در مورد تامین مالی جمعی باید بدانید

نکته مهمی که باید بدانید این است که برخی از طرح های ارائه شده در این پلتفرم علاوه بر اصل سرمایه امکان ارائه ضمانت نامه اجرای کامل تعهدات را دارد. بنابراین عملا سرمایه گذار با کمترین ریسک ممکن در این نوع سرمایه گذاری رو به رو هستند.

از طرف دیگر این روند برای شرکت های دانش بنیان از این نظر اهمیت دارد که می توانند در سریع ترین زمان ممکن و با کمترین مسیر اداری سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند. از این رو می توان گفت که یکی از مهم ترین راهکارهای گسترش اقتصاد دانش بنیان استفاده از مسیرهایی مانند کرادفاندینگ و دونگی است.  برای اطلاعات بیشتر درباره سرمایه گذاری در طرح‌های کرادفاندینگ می‌توانید به صفحه مشاوره سرمایه گذاری دونگی مراجعه کنید و با کارشناسان ما در تماس باشید.