نقدشوندگی چیست؛ شاخص ها، عوامل موثر، مزایا و ریسک ها

نقدشوندگی در ساده ترین تعریف آن به معنی قدرت بالا تبدیل سرمایه غیر نقدی به پول نقد است. به طور مثال زمانی که شما توانایی فروش سکه طلا و تبدیل آن به سرمایه نقدی را در یک روز دارید، بدین معنی است که سکه طلا نقدشوندگی بالایی دارد. نقدشوندگی یک مفهوم مهم و بسیار تاثیرگذار در دنیای سرمایه گذاری محسوب می شود که سرمایه گذاران حرفه ای همواره به آن توجه داشته و به عنوان یکی از فاکتورهای مهم انتخاب موقعیت های مختلف سرمایه گذاری به آن نگاه می کنند.

ما در این مقاله به دنبال این هستیم که بدانیم نقد شوندگی چیست، چه کارکردی دارد و چگونه می توانیم آن را در موقعیت های مختلف اقتصادی اندازه گیری کنیم؟ در ادامه سعی می کنیم به این سوالات پاسخ داده و به سایر ابعاد این مفهوم بپردازیم، با ما در ادامه همراه بمانید.

فهرست مطالب:

• معنای نقدشوندگی در دنیای اقتصاد
• شاخص های نقدشوندگی در بازار
• عوامل مؤثر بر نقدشوندگی
• مزایای نقدشوندگی بالا
• مشکلات نقدشوندگی پایین
• نقدشوندگی قطعی در زمانی مشخص
• نقدشوندگی و ریسک

معنای نقدشوندگی در دنیای اقتصاد

نقدشوندگی از زوایای مختلف معانی مختلفی دارد. در کلام ساده تر برای هر گروه از فعالان اقتصادی این مفهوم می تواند معانی خاصی داشته باشد. به طور مثال نقدشوندگی برای سرمایه گذاران بدین معنی است که توانایی خروج سریع از موقعیت سرمایه گذاری را داشته باشند و برای بانک ها به معنی توانایی انجام تعهدات مالی است، همچنین برای شرکت های تجاری نیز این مفهوم به میزان سرمایه های نقدی و قابل استفاده در ترازنامه مالی آن ها اشاره دارد.

با توجه به این که مخاطب ما در این مقاله سرمایه گذاران و عموم افراد جامعه محسوب می شود، بهتر است مفهوم نقدشوندگی را برای سرمایه گذاران بازارهای مختلف مورد بررسی قرار دهیم. همانطور که در بالا عنوان کردیم نقدشوندگی در حالت کلی به معنای توانایی تبدیل سرمایه غیر نقدی به سرمایه نقدی یا شبه نقدی است. به طور مثال شما سهامی در بازار بورس با مجموع سرمایه 500 میلیون تومان خریداری کرده اید. اگر این سهام از قدرت نقدشوندگی بالایی برخوردار باشد شما می توانید تمام 500 میلیون تومان سرمایه غیر نقدی خود را به سرعت به فروش رسانده و آن را به 500 میلیون تومان سرمایه نقدی تبدیل کنید.

نکته بسیار مهمی که در خصوص این مفهوم وجود دارد و معمولا در بسیاری از تعاریف آن گفته نمی شود این است که سرعت نقد شدن دارایی تنها یک ویژگی مهم آن شناخته می شود. مسئله مهم دیگری که به عنوان ویژگی اصلی این مفهوم شناخته می شود این است که زمانی قدرت نقد شوندگی سرمایه بالاست که مالک سرمایه بتواند آن را در قیمت واقعی (یا نزدیک به قیمت واقعی) به فروش برساند.

بنابراین اگر بخواهیم ساده تر بیان کنیم مفهوم نقدشوندگی متشکل از دو عنصر زیر است:

• سرعت در تبدیل سرمایه غیر نقدی به سرمایه نقدی
• ·تبدیل سرمایه غیر نقدی با قیمت واقعی به سرمایه نقدی

سرعت تبدیل در قیمت واقعی به چه معنی است؟

تا به اینجا دانستیم که قدرت تبدیل سرمایه غیر نقدی به نقد زمانی معنا دارد که سرعت در کنار قیمت واقعی باشد. با توجه به اهمیت این عنصر در این جا بهتر است کمی در این خصوص صحبت کنیم.

فرض کنید که شما خودرویی دارید که ارزش واقعی آن در بازار 200 میلیون تومان است. حال شما بنا به دلایلی تصمیم به فروش آن گرفته اید. اگر بازار خودرو در زمان تصمیم گیری به فروش، قدرت نقدشوندگی خوبی داشته باشد شما می توانید خودرو خودتان را در کمترین زمان ممکن با همان قیمت نزدیک به 200 میلیون تومان و شاید بیشتر به فروش برسانید.

بیشتر بخوانید: سبد سرمایه گذاری چیست و چه مزایای دارد؟

حال بازار خودرو وضعیت راکد پیدا کرده و خریدار چندانی در بازار نباشد، شما نمی توانید انتظار قدرت بالایی تبدیل سرمایه به نقد داشته باشید. اینجاست که دو حالت پیش روی شما قرار می گیرد:

• اول این که زمان بیشتری را برای فروش خودرو تحمل کنید.
• دوم این که قیمت فروش را کمتر از قیمت واقعی آن در نظر بگیرید.

زمانی که این دو حالت برای مالک سرمایه ایجاد می شود بدین معنی است که قدرت نقدشوندگی بازار پایین است.

شاخص های نقدشوندگی در بازار

یکی از بزرگان دنیای سرمایه گذاری و اقتصاد همواره می گفت که تمامی تعاریف در دنیای اقتصاد زمانی ارزش دارد که شما قدرت انتصاب عدد و شاخص به آن را داشته باشید. در کلام ساده تر مفهوم نقدشوندگی زمانی در مسیر سرمایه گذاری، اقتصاد و سایر بخش های بازار قابل بررسی است که از شاخص های مختلف عددی استفاده شود. در واقع تا زمانی که این مفهوم رنگ و بوی عدد به خود نگیرد عملا در دنیای اقتصاد غیر قابل استفاده می شود، بنابراین بیایید کمی از منظر اعداد و شاخص ها به این مفهوم نگاه کنیم.

به طور کلی چند شاخص در روند بازار می تواند قدرت تبدیل سرمایه غیر نقدی به نقد را برای ما تعیین کند. به طور کلی از 4 فاکتور یا شاخص عددی و شبه عددی می توان برای تشخیص قدرت نقدشوندگی استفاده کرد:

• تفاوت قیمت خرید و فروش
• عمق بازار
• مدت زمان
• ·تاب آوری

در ادامه هر کدام از این مفاهیم را به صورت مجزا مورد بررسی قرار می دهیم، همچنان با ما همراه بمانید.

تفاوت قیمت خرید و فروش

هر قدر قیمت خرید و فروش در بازار به یک دیگر نزدیک تر باشد بدین معنی است که قدرت تبدیل سرمایه به نقد مناسب تر است. بگذارید کمی ساده تر این مسئله را توضیح دهیم. فرض کنید که شما طلا را با قیمت 30 میلیون تومان از بازار خریداری می کنید، در همین لحظه قیمت فروش برای شما 29 میلیون تومان خواهد بود. این مسئله نشان می دهد که خریدار به اندازه کافی در بازار وجود دارد که تقاضا برای خرید طلا نزدیک به قیمت خرید باشد.

بیشتر بخوانید: بهترین روش افزایش سرمایه + مراحل، مزایا و معایب آن

بنابراین بالا بودن قیمت فروش و نزدیک بودن آن به قیمت خرید عملا نشان از بالا بودن تقاضا (خریدار) در بازار است. زمانی هم که خریدار در بازار بالا باشد بدین معنی است که شما توانایی فروش سرمایه خود و تبدیل آن به سرمایه نقدی را به خوبی دارید.

عمق بازار

عمق بازار مفهومی بسیار مهم در هر بازار اقتصادی محسوب می شود. عمق بازار بدین معنی است که چه میزان سرمایه در آن بازار وجود دارد. هر قدر میزان سرمایه در بازار بیشتر باشد بدین معنی است که عمق بازار آن موقعیت بالاتر است.

بیایید با یک مثال نقش عمق بازار در نقدشوندگی بازار را مورد بررسی قرار دهیم. فرض کنید سهامی در بازار بورس دارای گردش مالی و سرمایه ای 10 میلیارد تومانی است، یا اگر بخواهیم ساده تر عنوان کنیم این سهام در بازار بورس به اندازه 10 میلیارد تومان برگه سهام دارد. این در حالی است که در همین بازار سهامی وجود دارد که به اندازه 100 میلیارد تومان برگه سهام در گردش دارد، حال سوال اینجاست که تفاوت نقدشوندگی این دو سهام چیست؟

ساده ترین و مشخص ترین تفاوتی که میتوان بین قدرت تبدیل به نقد میان این دو سهام را مشخص کرد، تعداد سرمایه گذاران است. زمانی که سرمایه یک سهام به اندازه 10 برابر یک سهام دیگر بیشتر است می توان حدس زد که تعداد سرمایه گذاران آن نیز چندین برابر بیشتر از سهام کوچک تر است. در یک سهام با تعداد سهامداران بیشتر مسلما خرید و فروش ساده تر اتفاق می افتد.

بیشتر بخوانید: بهترین سرمایه گذاری با پول کم؛ سهام، صندوق یا کرادفاندینگ

یادتان باشد که عمق بازار درست مانند عمق دریا برای شنا کردن سرمایه گذاران اهمیت دارد. زمانی که عمق بازار بیشتر باشد، سرمایه گذار ساده تر توانایی حرکت پیدا کرده و کمتر درگیر رانت و مسائلی مانند کاهش قدرت نقدشوندگی می شود.

مدت زمان و تاب آوری

زمانی که شما منتظر هستید تا سرمایه خود را به فروش برسانید مهم ترین فاکتور برای تعیین قدرت تبدیل سرمایه به نقد محسوب می شود. البته باید به این مسئله توجه داشته باشید که لزوما قرار نیست برای استفاده از این فاکتور حتما خودتان وارد عمل شوید، بررسی بازار و نگاه به فاصله زمانی درخواست فروش تا اتمام آن می تواند شاخص مناسبی از قدرت نقدشوندگی به شما ارائه دهد.

فاکتور دیگر تشخیص این قدرت، تاب آوری است. تاب آوری بدین معنی است که یک موقعیت اقتصادی مانند طلا، ارز و ... تا چه اندازه در برابر نوسانات اقتصادی و ریسک های سیستماتیک مقاوم هستند. در کلام ساده تر چه مدت زمان طول می کشد که قیمت سهام، ارز یا هر موقعیت دیگر به قیمت واقعی خود بازگردد. در صورتی که تاب آوری یک موقعیت سرمایه گذاری مناسب باشد و مدت زمان کمتری برای بازگشت به روند خود نیاز داشته باشد، سرمایه گذار می تواند در مدت زمان کمتری آن را به سرمایه نقدی تبدیل کند.

عوامل مؤثر بر نقدشوندگی

تا به این جا دانستیم که نقدشوندگی چیست و بر اساس چه فاکتورهایی می توانیم آن را بسنجیم. حال سوال اینجاست که چه عواملی در قدرت تبدیل سرمایه به نقد تاثیر گذار است؟ در بالا شاخص های گفته شده معمولا به صورت بنیادی تاثیر خود را نشان می دهند. به طور مثال مشخص است که بالا بودن عمق بازار یا موقعیت سرمایه گذاری یکی از فاکتورهای تعیین کننده و عوامل موثر بر نقدشوندگی محسوب می شود، اما مسئله ای که وجود دارد این است که عمق بازار مفهومی است که در طول مدت زمان نسبتا طولانی ایجاد شده و کمتر امکان تغییر آن برای سهام یا موقعیت سرمایه گذاری وجود دارد.

بر این اساس ما در این بخش به دنبال عواملی هستیم که قدرت تبدیل به سرمایه نقدی را به با اثربخشی بالا و سریع تر تحت تاثیر قرار دهد.

ریسک های کلان اقتصادی

یکی از مهم ترین عواملی که می تواند در قدرت تبدیل یک دارایی به سرمایه نقدی تاثیرگذار باشد، مسئله ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک است. فرض کنید فضای اقتصادی کشور به سمتی حرکت کرده باشد که کسی از روند بعدی آن اطلاعی نداشته باشد و حتی امکان پیش بینی روند اقتصادی ممکن نباشد. در چنین شرایطی معمولا تقاضا بسیار کم شده و همه چیز با احتیاط پیش می رود.

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری چیست و انواع روش های سرمایه گذاری کدام است؟

در کلام ساده تر زمانی که ریسک های متعددی در اقتصاد کلان رخ می دهد عملا اقتصاد در بخش های مختلف وارد رکود می شود. در این حالت عرضه و تقاضا از روند عادی خود خارج شده و عملا همه چیز به هم می خورد. در چنین شرایطی نقدشوندگی به شدت تحت تاثیر قرار می گیرد.

به طور مثال شهادت ریاست جمهوری، انتخابات ریاست جمهوری، ترور اسماعیل هنیه، افزایش تنش های منطقه ای و ... عملا اقتصاد ایران را با رکودی بی سابقه همراه کرده است. از طرف دیگر سیاست گذاری های دولتی و حکومتی نیز در تعیین روند اقتصادی و همچنین ریسک های مربوط به آن تاثیر بسیار مهم و مستقیمی دارد.

خاصیت بازار

برخی از بازارها و موقعیت های سرمایه گذاری ذاتا نقدشوندگی بالایی دارند. به طور مثال همواره خریداری برای طلا پیدا می شود و همیشه امکان تبدیل سرمایه ارزی به ریال وجود دارد. در طرف مقابل بازارهایی مانند بازار مسکن بسیار سنگین هستند و نمی توان انتظار داشت که با اولین اقدام برای فروش، همه چیز با موفقیت پیش برود.

تغییر رفتار و فرهنگ جمعی

یکی از مهم ترین عوامل تعیین نقدشوندگی دارایی ها که به آن توجه نمی شود، مسئله رفتار و فرهنگ جمعی است. اگر بخواهیم ساده تر عنوان کنیم، در دنیای اقتصاد همه چیز بر اساس رفتار جمعی تعیین می شود. زمانی که رفتار جمعی به سمت سرمایه گذاری در بازار طلا حرکت می کند، این بازار شروع به رشد کرده که با تغییر رفتار سرمایه از بازار طلا به بازاری دیگر منتقل می شود.

بیشتر بخوانید: راهنمای جامع سرمایه گذاری بلند مدت + ریسک ها و مزایا

بنابراین رفتار جمعی و تغییر آن می تواند تاثیر خاص و مهمی در قدرت تبدیل سرمایه به نقد ایفا کند. از طرف دیگر فرهنگ اجتماعی افراد در خرید و فروش نیز تغییر کرده است که طی آن افراد سخت تر اعتماد کرده و دیرتر وارد پروسه خرید یا فروش می شوند. همچنین با توجه به نوسانی بودن بازارهای مالی و وضعیت اقتصادی بسیاری از افراد به سختی ریسک خرید و فروش را به جان می خرند. همه این ها باعث شده است امروز در وضعیتی قرار داشته باشیم که تقریبا در تمامی بازارها قدرت نقدشوندگی کاهش قابل توجهی داشته باشد.

مزایای نقدشوندگی بالا

نقدشوندگی بالا این قدرت را به شما می دهد که بتوانید در موقعیت مناسب نسبت به تبدیل سرمایه و دارایی اقدام کنید. هر سرمایه گذار حرفه ای به خوبی می داند که همگام بودن با روند اقتصادی و استفاده درست از زمان برای کسب سود بسیار اهمیت دارد.

به طور مثال فرض کنید که شما در بازار سهام سرمایه گذاری کرده باشید، حال موقعیتی ایجاد شده است که در صورت سرمایه گذاری در بازار طلا امکان سود 50 درصدی برای یک ماه آینده برای شما ایجاد می شود. بنابراین شما با فروش سریع سهام خود و تبدیل آن به نقد می توانید وارد بازار طلا شده و از سود آن بهره مند شوید. اینجاست که نقدشوندگی و تبدیل سرمایه سهام به سرمایه نقدی با قیمت واقعی و در سریع ترین زمان تاثیر بسیار مهمی در سودآوری شما خواهد داشت.
به طور کلی می توان مزایای نقدشوندگی بالا را به شکل زیر توصیف کرد:

• مدیریت ریسک: مهم ترین مزیت بالا بودن قدرت تبدیل به سرمایه نقدی را می توان مدیریت ریسک دانست. زمانی که شما این قدرت را داشته باشید که در بهترین موقعیت های زمانی از یک موقعیت سرمایه گذاری خارج و وارد موقعیت دیگر سرمایه گذاری شوید، می توانید به بهترین شکل ریسک را مدیریت کنید.
• تسهیل در انجام معاملات: زمانی که قدرت تبدیل به سرمایه نقدی افزایش پیدا کند روند معاملات نیز سریع تر شده و این به نفع اقتصاد خرد و کلان است.
• ·افزایش اعتماد به سرمایه گذاری: وقتی شما بدانید که توانایی تبدیل به سرمایه نقدی در هر زمان که بخواهید را دارید ساده تر می توانید وارد موقعیت سرمایه گذاری شوید. این مسئله را شاید بتوان یک مزیت بزرگ برای بازارهایی دانست که قدرت نقدشوندگی بالایی دارند.

مشکلات نقدشوندگی پایین

به طور کلی اگر قدرت نقدشوندگی پایین باشد، سرمایه گذاری سخت تر اتفاق می افتد و فرد باید قبول کند که دید بلند مدتی نسبت به این سرمایه گذاری باید داشته باشد. همین مسئله باعث شده است سرمایه های ساکن و آن دسته از سرمایه هایی که کمتر مورد استفاده قرار می گیرد در این بخش وارد شود.

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری کوتاه مدت چیست + بهترین انواع آن در ایران

نکته منفی دیگر در خصوص قدرت پایین تبدیل به سرمایه نقدی کاهش اعتماد به آن موقعیت سرمایه گذاری است. به طور مثال اگر شما نتوانید در موقعیت مناسب از بازار بورس یا سهام خارج شوید عملا امکان زیان ده بودن سرمایه گذاری افزایش پیدا می کند.

یکی از مهم ترین مسائلی که در خصوص نقد شوندگی در بورس وجود دارد این است که در بسیاری از موارد روند مشخصی برای قدرت نقدشوندگی در این بازار وجود ندارد. در واقع ریسکی که در خصوص ارزیابی نقدشوندگی وجود دارد این است که کل بازار سهام در موقعیت های مختلف زمانی ممکن است دچار افت شدید شده و همین مسئله باعث خروج خریدار از بازار شود. همین اتفاق کافی است تا بهترین سهام های بازار نیز با کاهش قدرت تبدیل به سرمایه نقدی رو به رو شوند. این ها از جمله مهم ترین مواردی است که در خصوص کاهش قدرت نقدشوندگی باید به آن توجه داشت.

نقدشوندگی قطعی در زمانی مشخص

بسیاری سپرده های بانکی را از جمله موقعیت های مالی کم ریسک می دانند. در واقع این سپرده ها با اعطای سود مشخص امکان بازگشت وجه در زمان مقرر را فراهم کرده اند. بنابراین سرمایه گذار می داند که در زمانی قطعی می تواند سرمایه خود را از سپرده های بانکی خارج کند.

اما مسئله ای که در خصوص سپرده های بانکی وجود دارد این است که این سپرده ها توان سودآوری بالایی نداشته و عملا امکان حفظ ارزش سرمایه بر اساس افزایش تورم را ندارند. برابر با همین نوع سرمایه گذاری، یعنی امکان بازگشت اصل سرمایه در زمانی مقرر اما با سود بالاتر، می توان به کرادفاندینگ اشاره کرد.

کرادفاندینگ امکانی است که شما با سرمایه گذاری در یک طرح اقتصادی یک شرکت یا کسب و کار کمک می کنید تا نیاز مالی آن شرکت تامین شود. این سرمایه گذاری به معنای شراکت در طرح اقتصادی یا خرید سهم آن شرکت نیست، بلکه سرمایه شما به شکل وام در کنار سرمایه سایر سرمایه گذاران در اختیار شرکت قرار می گیرد. بنابراین شما به عنوان سرمایه گذار از نقد شدن سرمایه خود در موعد مقرر (بازگشت وجه) مطمئن خواهید بود.

بیشتر بخوانید: صندوق درآمد ثابت چیست + نحوه فعالیت، مزایا و معایب

از طرف دیگر نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که کرادفاندینگ همراه با سرمایه گذاری در تولید یا صنعت است. از این رو می توان پیش بینی سودی نزدیک به درصد تورم یا بیشتر از آن را داشته باشیم. در ایران این روند بر اساس پلتفرم دونگی صورت می گیرد.

شما در این پلتفرم می توانید از میان طرح های اقتصادی مختلف و بر اساس دوره های سرمایه گذاری دو تا دوازده ماهه نسبت به سرمایه گذاری اقدام کنید. توجه داشته باشید که نقدشوندگی دارایی‌ های مالی در این روند وابسته به دوره سرمایه گذاری شماست. همچنین طرح های ارائه شده پیش بینی های سودی مختلفی دارند که عمدتا برای یک سال توانایی اعطای سودی بیش از 42 درصد را دارند.

در کنار همه این ها شما می توانید در دونگی طرح هایی را پیدا کنید که علاوه بر اصل سرمایه دارای ضمانت های معتبر مبنی بر اجرای کامل تعهدات تعیین شده می باشند. همه این ها در کنار هم عملا دونگی و کرادفاندینگ را به یک گزینه مناسب برای سرمایه گذاری تبدیل کرده است.

نقدشوندگی و ریسک

نقدشوندگی یکی از فاکتورهایی است که می تواند ریسک سرمایه گذاری را برای ما مشخص کند. در واقع این مفهوم نشان می دهد که با چه احتمالی حبس سرمایه  (به عنوان یک ریسک مهم در سرمایه گذاری) ایجاد شود.

در بین بازارهای مالی مختلف، معمولا بازاری مانند طلا که از عمق معاملاتی بالایی برخوردار است و می تواند در برابر نوسانات مختلف تاب آوری خوبی از خود نشان دهد از قدرت تبدیل به سرمایه نقدی خوبی برخوردار است، اما باید در نظر داشته باشید که این بازار لزوما سودآوری ندارد و می تواند در برهه های خاص زمانی شما را درگیر ضرر کند.

بیشتر بخوانید: آموزش اصول بازار سرمایه [گام های پایه و اولیه در سرمایه گذاری]

در نهایت به این نکته توجه داشته باشید که سرمایه گذاری در مسیر هایی مانند کرادفاندینگ بر اساس پلتفرم دونگی می تواند سرمایه شما را از ریسک های مهمی مانند کاهش ارزش و میزان سرمایه محافظت کند. همچنین این امکان را به شما می دهد که در پایان دوره تعیین شده به طور کامل به تمام سرمایه خود دسترسی داشته باشید.