سهام ممتاز چیست و چه مزایایی نسبت به سهام عادی دارد؟

سهام ممتاز نوعی اوراق بهادار در بازار سرمایه است که به دلیل ویژگی هایی همچون دریافت سود ثابت و اولویت در پرداخت ها نسبت به سهام عادی، توجه بسیاری از سرمایه گذاران را به خود جلب کرده است. این ابزار مالی، ترکیبی از مزایای سهام و اوراق قرضه را ارائه می دهد و می تواند گزینه ای مناسب برای افرادی باشد که به دنبال درآمدی پایدار با سطح ریسک کنترل شده هستند. برای آشنایی بیشتر با ویژگی ها، مزایا و معایب این نوع سهم، نحوه محاسبه سود و تفاوت های آن با سهام عادی، ادامه این مطلب با مجله دونگی  را از دست ندهید.

فهرست مطالب:

• سهام چیست و انواع آن

• سود سهام ممتاز چیست؟

• تفاوت سهام ممتاز با سهام عادی

• خرید و نقل و انتقال سهام ممتاز 

• سهام ممتاز در قانون تجارت

• سرمایه گذاری در سهام ممتاز یا کرادفاندینگ

• نتیجه گیری

سهام چیست و انواع آن

سهام نوعی اوراق بهادار است که مالکیت شخصی حقیقی یا حقوقی بر بخشی مشخص از سرمایه، منافع و دارایی های یک شرکت سهامی عام یا خاص را مشخص می کند. البته باید این نکته را در نظر داشت که سهام دار نمی تواند ادعایی مستقیم نسبت به دارایی های شرکت داشته باشد اما به میزان سهمی که در اختیار دارد، از حقوق مشخصی در شرکت برخوردار است. 

انواع سهام از جنبه های مختلفی مانند شکل ظاهری، وضعیت حقوقی، ماهیت آورنده و... به دسته های گوناگونی تقسیم می شود که در این میان، نوع ممتاز در رده بندی حقوقی جای می گیرد.

سهام ممتاز چیست؟

زمانی که شرکت های سهامی به بحران مالی دچار می شوند، اقدام به انتشار سهام می کنند که در اصطلاح ممتاز نام دارد. این نوع سهام در مقابل سهام عادی قرار دارد و نسبت به آن از برتری های مختلفی برخوردار است تا نظر سرمایه گذاران برای خرید سهام شرکت جلب شود.

امتیازات و برتری های این نوع سهام نسبت به سهام عادی به دو دسته مالی و غیرمالی تقسیم می شوند. از ویژگی های سهام ممتاز و امتیازات آن می توان به امکان دریافت سود با اولویت بیشتر نسبت به سهام عادی برای سرمایه گذاران اشاره کرد. این نوع سهام همچنین سهامداران را به اندازه سهم خود در دارایی های شرکت سهیم می کند.

تعریف سهام ممتاز

این سهام را می توان نوعی سند مالکیت تعریف کرد که حقوقی مشخص و ثابت را برای دارنده آن نسبت به دارایی های شرکت ارائه دهنده سهام فراهم می کند. در بازار بورس ایران، دارندگان این نوع سهام معمولا از حق رأی برخوردار نیستند، اما در دریافت سود نسبت به سهام داران عادی در اولویت قرار می گیرند. 

به عبارت دیگر شرکت موظف است ابتدا سود سهام ممتاز را پرداخت کرده و سپس سود را به سهام عادی تخصیص دهد. سهام ممتاز در قانون تجارت نیز تعریف به خصوصی دارد. براساس تعریف این قانون، اگر برای برخی از سهام شرکت ها، با رعایت مقررات قانونی، امتیازاتی در نظر گرفته شود، سهام آ ن ها در دسته ممتاز قرار می گیرد.

ویژگی های سهام ممتاز

همان طور که گفته شد، ویژگی ها و تفاوت سهام ممتاز با سهام عادی بسیار زیاد است. این تفاوت ها که باعث برتری سهم های ممتاز می شوند، عبارتند از:

• دریافت سود برای سهامداران ممتاز نسبت به دارندگان سهام عادی در اولویت قرار دارد.

• سهام ممتاز به نحوی تنظیم شده که دارندگان آن در جایگاه طلبکار شرکت شناخته می شوند.

• در شرایطی مانند ورشکستگی، پرداخت سود مربوط به سهام ممتاز نسبت به سایر انواع سهم، تقدم دارد.

• دارندگان این نوع سهام از حق تقدم در خرید سهام جدید برخوردار هستند.

• نوع ممتاز سهام سررسید مشخصی ندارد و به صورت بدون تاریخ در اختیار سهامداران قرار می گیرد.

• مالک سهام های ممتاز دارای نوعی حق مالکیت خاص نسبت به شرکت محسوب می شود.

در مورد این سهام باید به این نکته نیز اشاره کرد که در برخی موارد، مبلغ اسمی سهام ممتاز با تخفیف برای خریداران در نظر گرفته می شود.

انواع سهام ممتاز

انواع سهام ممتاز در بازار بورس به چند نوع مختلف از جمله سهام ممتاز جمع شونده و غیر جمع شونده، دارای حق مشارکت و... تقسیم می شود که عبارتند از:

• تجمعی: در این نوع سهام، اگر شرکت قادر به پرداخت سود سهام ممتاز در موعد مقرر نباشد، موظف است در آینده تمام سودهای معوقه را پرداخت کند. این پرداخت باید پیش از سهامداران عادی انجام شود.

• غیر تجمعی: دارندگان این نوع از سهم های ممتاز در صورت عدم پرداخت سود در زمان تعیین شده، حقی برای دریافت سود معوقه نخواهند داشت و آن سود برای همیشه از بین می رود.

• سهام با حق مشارکت محدود: دارندگان این سهام علاوه بر سود ثابت، تا سقف مشخصی در سود اضافی شرکت نیز شریک هستند. این سقف در اساسنامه شرکت تعیین می شود.

• سهام با حق مشارکت کامل: در این نوع سهامدار پس از دریافت سود ثابت، در کل سود باقی مانده شرکت نیز بدون محدودیت با سهامداران عادی شریک خواهد بود.

• سهام قابل تبدیل: این سهام در شرایط خاص به سهام عادی قابل تبدیل است. گاهی شرکت می تواند تبدیل این سهام را در تاریخ مشخصی الزامی کند.

• سهام قابل بازخرید: شرکت موظف است طبق اساسنامه، سهام ممتاز را در شرایط خاص بازخرید کند. این بازخرید می تواند اختیاری یا اجباری باشد.

• سهام با نرخ سود شناور: سود این نوع سهام ثابت نیست و بر اساس شرایط بازار و وضعیت مالی شرکت، تغییر می کند.

دریافت هرکدام از انواع گفته شده سهام، شرایط به خصوصی دارد و تنها به متقاضیان واجد شرایط ارائه می شوند.

سود سهام ممتاز چیست؟

سرمایه گذاری در شرکت ها و اخذ سهام آن ها، در درجه اول با هدف کسب سود انجام می شود. نوع ممتاز سهام نیز از این ویژگی برخوردار بوده و سهامداران با خریداری آن، سودی مشخصی را دریافت می کنند. سود سهام ممتاز، درصدی مشخص و ثابت از ارزش اسمی سهم است که از قبل تعیین شده و تصمیم گیری درباره آن در اختیار مجمع عمومی نیست. این سود حتی زمانی که شرکت با ضرر و زیان مالی مواجه شده باشد، باید پیش از سود سهامداران عادی پرداخت شود.

سود سهام ممتاز

سود سهم های ممتاز متفاوت با سود سهام عادی است و مهم ترین وجه تمایز آن در نحوه پرداخت است. سود سهامداران عادی معمولا بر اساس سود خالص شرکت پرداخت می شود، در حالی که سهامداران ممتاز، درصدی ثابت از مبلغ اسمی سهام را به عنوان سود دریافت می کنند. به عبارتی میزان سود سهامداران ممتاز از قبل مشخص می شود و امکان تغییراتی مانند کاهش میزان آن در شرایط بحرانی و بسته به بازدهی شرکت وجود ندارد.

فرمول سهام ممتاز: سود سهام ممتاز چگونه محاسبه میشود؟

یکی از رایج ترین سوالات سهامداران در مورد سهام از نوع ممتاز و سود آن، نحوه و چگونگی محاسبه سود این نوع سهام است. در پاسخ باید گفت که محاسبه سود این سهام براساس نوع آن، فرمول و فرآیندی متفاوت دارد که عبارتند از: 

• فرمول محاسبه سود، در سهام جمع شونده به این صورت است که سود ثابت یا متغیر مربوط به سال های گذشته، به همراه سود سال جاری محاسبه شده و به دارنده سهام تعلق می گیرد.

• در سهام غیرجمع شونده اما محاسبه سود تنها برای سال جاری خواهد بود و سودهای معوقه در نظر گرفته نمی شوند. 

• فرمول محاسبه سود در نوع مشارکتی به این صورت است که ابتدا سودهای معوق همراه با سود سال جاری به دارندگان سهام نوع ممتاز پرداخت شده و سپس سود سهامداران عادی پرداخت می شود. پس از پرداخت مرحله اول، باقیمانده سود میان سهامداران عادی و ممتاز به صورت مشترک تقسیم می شود.

محاسبه سود سهام ممتاز برای سهامداران محدود نیز فرآیندی مشابه نوع مشارکتی دارد، با این تفاوت که تقسیم مبلغ باقیمانده بر اساس درصدی محدود و از پیش تعیین شده انجام می شود.

تأثیر نرخ سود بانکی بر سود سهام ممتاز

با توجه به ویژگی های خاص سهام از نوع ممتاز می توان گفت که نرخ سود بانکی تاثیری مستقیم در میزان سود این نوع سهام ندارد، اما تاثیرات غیر مستقیم مانند کاهش تقاضا برای این نوع سهام با افزایش نرخ بهره بانکی و... وجود دارد. به عبارتی در شرایط نامناسب اقتصادی، سود ثابت در این نوع سهام نسبت به سود بانکی جذابیت چندانی نداشته و مبلغی ناچیز خواهد بود.

مزایای سهام ممتاز

کمی قبل در مورد ویژگی های سهام از نوع ممتاز و برتری های آن نسبت به سهام عادی صحبت کردیم. این برتری ها در واقع مزایای سهام ممتاز هستند که برای شرکت ها و سهامداران عبارتند از:

مزایای سهام ممتاز برای سرمایه گذاران

از مهم ترین مزایای این نوع سهام برای سرمایه گذاران می توان به اولویت پرداخت دریافت سود آن ها اشاره کرد که جذابیت بیشتری برای سهام داران ایجاد می کند. در اختیار داشتن این سهام همچنین امتیازاتی مانند تقدم در خرید سهام جدید را برای سرمایه گذاران فراهم می کند تا در صورت عرضه سهام بیشتر توسط شرکت، قادر به افزایش اندوخته سهام خود باشند.

مزایای سهام ممتاز برای شرکت ها

فروش این سهام برای شرکت ها نیز مزایای متعددی دارد. برای مثال، این نوع سهام برای شرکت هایی که قادر به دریافت وام نیستند، راهکار مناسبی محسوب می شود و در شرایط تورمی نیز به سود شرکت است، زیرا سود پرداختی آن مبلغ ثابتی است که از سودهای آینده شرکت تامین می شود. همچنین شرکت ها هیچ الزام قانونی برای پرداخت سود این سهام ندارند؛ یعنی اگر پرداخت سود سهام ممتاز به تاخیر بیفتد، شرکت ملزم به اعلام ورشکستگی نخواهد بود.

معایب سهام ممتاز

در کنار مزایای گفته شده، این نوع سهام معایبی هم دارد. معایب سهام ممتاز را نیز می توان به دو دسته معایب برای سرمایه گذاران و شرکت تقسیم کرد که به شرح زیر است:

معایب سهام ممتاز برای سرمایه گذاران

سهامداران ممتاز اغلب دارای حق رأی در تصمیم گیری های مهم شرکت نیستند و معمولا در امور مدیریتی مشارکت نمی کنند. همچنین، به دلیل ثابت بودن سود پرداختی به این سهام، در شرایط تورمی ارزش واقعی این سود کاهش می یابد و ممکن است جذابیت کمتری برای سرمایه گذاران داشته باشد. علاوه بر این، در صورت ورشکستگی یا انحلال شرکت، احتمال عدم بازیابی کامل سرمایه برای سهامداران وجود دارد.

معایب سهام ممتاز برای شرکت ها

از معایب این سهام برای شرکت ها می توان به بالا بودن هزینه سرمایه آن نسبت به سرمایه اوراق قرضه اشاره کرد؛ زیرا ریسک این سهام نسبت به دیگر انواع سهام بیشتر است و سود پرداختی آن، هزینه قابل قبول مالیاتی برای شرکت محسوب نمی شود. همچنین، عدم پرداخت یا تاخیر در پرداخت سود سهام از نوع ممتاز باعث کاهش ارزش سهام عادی و ممتاز شرکت می شود.

تفاوت سهام ممتاز با سهام عادی

اصلی ترین تفاوت سهام عادی و ممتاز، در امتیازاتی است که هرکدام از این سهام ها برای سرمایه گذاران و دارندگان خود ایجاد می کنند. این امتیازات را می توان به دو بخش سود سهامداران و حقوق آن ها تقسیم کرد که عبارتند از:

حقوق سهامداران سهام ممتاز در مقابل سهامداران سهام عادی

اولین تفاوت سهامداران عادی و ممتاز در حقوق آن ها است. سهامداران عادی معمولا دارای حق رأی در مجامع عمومی و فوق العاده شرکت هستند، اما این حق برای سهامداران ممتاز در برخی شرکت ها ممکن است محدود بوده یا وجود نداشته باشد.

اولویت در تقسیم سود بین سهام ممتاز و سهام عادی

دیگر تفاوت اساسی در سود سهام ممتاز و عادی است. سود سهامداران ممتاز اغلب تضمین شده است، در حالی که چنین تضمینی برای سهامداران عادی معمولا وجود ندارد. علاوه بر این سود سهامداران ممتاز با اولویت پرداخت می شود و حتی در صورت عدم وجود نقدینگی کافی نیز پرداخت سود آن ها قطعی خواهد بود.

چه کسانی می توانند سهام ممتاز داشته باشند؟

دریافت سهم ممتاز زمانی امکان پذیر است که این نوع سهام از سمت شرکت ها ارائه شود و شرکت ها نیز معمولا در دو حالت اقدام به واگذاری این سهام می کنند. حالت اول زمانی است که شرکت شرایط مالی مناسبی ندارد، اما قصد افزایش سرمایه دارد؛ در این موقعیت، سهام از نوع ممتاز به منظور جذب و تشویق سهامداران منتشر می شود.

حالت دوم مربوط به زمانی است که شرکت می خواهد با فردی مطرح و معتبر همکاری کند. با واگذاری سهم ممتاز به این افراد، آن ها در سرمایه شرکت شریک شده و حضور این افراد نیز باعث افزایش اعتبار و اعتماد به شرکت می شود.

خرید و نقل و انتقال سهام ممتاز 

نوع ممتاز سهام از انواع سهام بانام نیز است، در نتیجه عرضه و فروش آن به افراد یا نقل و انتقال آن، مقررات و قوانین به خصوصی دارد. به عبارت دیگر، خرید و نقل و انتقال سهام ممتاز تنها با شرایط خاص امکان پذیر است که در ادامه به توضیح آن ها می پردازیم. 

نحوه خرید سهام ممتاز 

برای خرید این نوع سهام باید به اساسنامه شرکت ارائه دهنده رجوع کرد؛ زیرا نحوه دسترسی و شرایط مربوط به آن براساس مفاد اساسنامه ای که در مجامع شرکت به تصویب می رسد، مشخص می شوند. گاهی در شرایط بحرانی، اعضای هیئت مدیره برای جلوگیری از ورشکستگی، این نوع سهام را به برخی افراد واگذار می کنند تا آن ها را در مدیریت و تصمیم گیری های شرکت مشارکت دهند، در این شرایط نیز سهام ممتاز قابل خرید خواهد بود. 

نقل و انتقال سهام ممتاز

نقل و انتقال این سهام نیز با وجود امکان پذیر بودن آن شرایط خاصی دارد که جزئیات در اساسنامه شرکت مشخص می شود. برای مثال شخصی که قصد دریافت سهام را دارد، باید از توانایی مالی و اعتباری لازم مطابق اساسنامه برخوردار باشد تا ویژگی ممتاز بودن حفظ شود. به عبارت دیگر، این نوع سهام مشروط بر دریافت عوض متناسب با ارزش و ویژگی های این نوع سهم، به شخص دیگری واگذار می شود.

سهام ممتاز در بورس ایران

سهام ممتاز در بورس ایران نیز وجود دارد و متقاضیان سرمایه گذاری در این نوع سهام، امکان خرید آن در بورس را نیز دارند. مزایای سهم ممتاز در بورس تا حد زیادی به امتیازات سهام ممتاز در شرکت سهامی خاصی شباهت دارد. برای این سهام در بورس نیز سودی مشخص تعیین می شود و دارنده آن، به نوعی گواهی مالکیت شرکت ارائه دهنده سهام را دریافت می کند.  

وضعیت سهام ممتاز در بورس ایران

این سهام در بورس با امتیازات مختلفی ارائه می شود. برای مثال زمانی که فردی مالک تعداد مشخصی از سهم ممتاز یک شرکت باشد، در حقیقت بخشی مشخص از سهام آن شرکت را در اختیار دارد که این موضوع در ابتدای قرارداد تعیین می شود. دارندگان این سهام، به دلیل برخورداری از حق مالکیت، نیازی به ارائه وثیقه از دارایی های شرکت ندارند. این نوع سهام در بازار بورس بدون سررسید است و در پرداخت مبلغ اسمی نیز تخفیفی در نظر گرفته نمی شود.

سهام ممتاز در قانون تجارت

همان طور که در ابتدا گفته شد، نوع ممتاز سهام در قانون تجارت، تعریف مشخصی دارد. در تبصره 2 ماده 24، به این سهام اشاره شده و این طور تعریف شده است که بعضی از سهام شرکت ها که با رعایت قانون تجارت، مزایای بیشتری نسبت به دیگر انواع سهام پیدا کنند، در دسته ممتاز قرار می گیرند. مطابق قانون تجارت، انتشار و عرضه این سهام دارای شرایط به خصوصی است و حقوق سهامداران نیز موارد خاصی را شامل می شود که عبارتند از:  

شرایط قانونی انتشار سهام ممتاز 

براساس ماده 42 قانون تجارت، شرکت ها این امکان را دارند که پیش از انحلال و به موجب اساسنامه ای که به تصویب مجمع عمومی رسیده باشد، سهام خود را به صورت ممتاز انتشار دهند. با این شرط که امتیازات سهام باید به طور دقیق در اساسنامه قید شود تا سهامداران عادی در زمان رای گیری از امتیازات سهام ممتاز مطلع باشند، مجمع عمومی نسبت به تغییرات آگاه باشد و خریداران از ویژگی های سهام مطلع باشند.

همچنین نوع سهام و اختیارات دارندگان نسبت به آن به طور دقیق مشخص باشد. برای مثال امتیازات مالی و غیرمالی از جزئیات دقیقی برخوردار باشند.

حقوق و مسئولیت های سهامداران سهام ممتاز طبق قانون تجارت

از مهم ترین حقوق سهامداران ممتاز مطابق قانون تجارت می توان به دریافت سود و بازپرداخت سرمایه با اولویت بیشتر اشاره کرد. به عبارتی زمانی که شرکت در حال انحلال باشد، ابتدا باید سود سهامداران ممتاز پرداخت شده و بعد از آن به وضعیت سهامداران عادی رسیدگی شود. این سهام همچنین در برخی شرکت ها، اختیاراتی مانند حق رأی و انتخاب هیئت مدیره از میان صاحبان سهم ممتاز را فراهم می کند.

سرمایه گذاری در سهام ممتاز یا کرادفاندینگ

سرمایه گذاری در سهم های ممتاز و کرادفاندینگ، دو روش متفاوت سرمایه گذاری هستند که هرکدام ویژگی های خاص خود را دارند. در حالی که سهم  ممتاز، سودی یک جانبه برای دارنده سهام فراهم می کند، کرادفاندینگ مزایایی چند جانبه دارد و علاوه بر سهامدار، برای پروژه های مختلف نیز سودآور است. این دو روش سرمایه گذاری در جدول زیر مقایسه شده اند:

مزایای سرمایه گذاری در دونگی

همان طور که در جدول بالا گفته شد، یکی از مزایای سرمایه گذاری در کرادفاندینگ، ساده تر بودن دسترسی به منابع این روش است. دونگی، یکی از بهترین بسترها برای این سرمایه گذاری است. در صورتی که به دنبال جایگزینی مناسب برای سهام ممتاز هستید، دونگی بهترین شرایط را برای سرمایه گذاری فراهم می کند. از مزایای سرمایه گذاری در دونگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• امکان دستیابی به بازدهی سالانه بیشتر نسبت به بانک ها و صندوق های سرمایه گذاری

• افزایش تنوع در ترکیب سبد سرمایه گذاری افراد

• سرمایه گذاری آنلاین بدون محدودیت زمانی و مکانی

• معافیت مالیاتی برای سود حاصل از سرمایه گذاری در طرح های دونگی

• شروع سرمایه گذاری با حداقل مبلغ یک میلیون تومان

به علاوه در دونگی، طرح ها و کسب و کارهای متقاضی جذب سرمایه توسط کارشناسان حرفه ای بررسی می شوند و عملکرد طرح ها به صورت دوره ای به سرمایه گذاران گزارش می شود.

نتیجه گیری

سهام از نوع ممتاز، ابزاری قدرتمند در ساختار سرمایه شرکت ها است و با ویژگی هایی مانند اولویت دریافت سود، امکان مشارکت در سودهای اضافه، عدم سررسید و... گزینه ای جذاب برای افرادی است که به دنبال امنیت بیشتر در سرمایه گذاری هستند. با این حال محدودیت های این روش قابل چشم پوشی نیستند و در برخی موارد مشکلاتی را برای سرمایه گذاران فراهم می کنند. 

اگر به دنبال فرصت های مطمئن و شفاف برای رشد سرمایه خود هستید، سرمایه گذاری جمعی یا کرادفاندینگ می تواند راهکاری نوین، کم ریسک و در دسترس باشد که با ارزیابی دقیق طرح ها و معافیت های مالیاتی، بستری مناسب برای ورود به دنیای سرمایه گذاری فراهم می آورد. مشاوره سرمایه گذاری را با ما تجربه کنید.