دراودان یا افت سرمایه (Drawdown) چیست؟ + انواع، فرمول و راهکارهای کاهش ریسک

دراودان (افت سرمایه یا Drawdown) به معنای کاهش ارزش سرمایه از بالاترین نقطه (اوج) به پایین ترین نقطه (کف) بعدی است. فرض کنید شما 100 دلار سرمایه گذاری کرده اید و ارزش آن به 70 دلار کاهش پیدا می کند؛ اینجا شما دچار دراودان 30 درصدی شده اید. دراودان نه تنها بیانگر میزان ریسک سرمایه گذاری است، بلکه ابزاری اساسی برای تصمیم گیری بهتر و مدیریت صحیح ریسک است. آشنایی با این مفهوم برای هر سرمایه گذاری که به دنبال موفقیت بلندمدت است، ضروری است.

در این آموزش از مجله دونگی با مفاهیم کلیدی مانند نحوه محاسبه دراودان روزانه و دراودان کلی، تفاوت آن با زیان قطعی و استراتژی های کاربردی برای کنترل و مدیریت Drawdown آشنا می شوید.

فهرست مطالب:

• دراودان یا افت سرمایه چیست؟
• نحوه محاسبه Drawdown: فرمول ها و مثال های کاربردی
• انواع دراودان در بازارهای مالی با مثال
• دراودان در بازارهای مختلف مالی
• مدیریت ریسک و کنترل دراودان
• بررسی یک مثال واقعی از دراودان و تحلیل آن
• جذب سرمایه از طریق کرادفاندینگ
• کلام آخر

دراودان یا افت سرمایه چیست؟

دراودان (Drawdown) به افت موقتی ارزش یک حساب معاملاتی یا سرمایه گذاری از نقطه اوج تا پایین ترین نقطه بعدی آن اشاره دارد. این شاخص نشان دهنده میزان ریسک موقت در سرمایه گذاری است و لزوما به معنای زیان نهایی و قطعی نیست. حتی بهترین معامله گران نیز دچار دراودان می شوند و این امری طبیعی در هر بازار مالی است.

تفاوت دراودان و زیان در معاملات

دراودان موقتی است و زمانی رخ می دهد که موقعیت معاملاتی شما هنوز باز است و احتمال بازگشت و جبران آن وجود دارد. زیان قطعی زمانی است که معاملات بازنده بسته شده و ضرر نهایی محقق شده است.

به عنوان مثال، فرض کنید سهامی را به قیمت 100 دلار خریده اید. ارزش آن تا 110 دلار افزایش یافته و سپس به 80 دلار سقوط کرده است. در این حالت دراودان شما از 110 به 80 دلار معادل 27.3٪ است، اما زیان محقق نشده از قیمت خرید اولیه (100 دلار) تنها 20٪ است. این مثال تفاوت روشن دراودان و زیان قطعی را نشان می دهد و به سرمایه گذاران کمک می کند تا تحت فشار بازار تصمیم عجولانه نگیرند.

مفاهیم پایه: دراودان روزانه و کلی چیست؟

دراودان روزانه (Daily Drawdown) نشان دهنده بیشترین میزان افت سرمایه طی یک روز معاملاتی است و برای تعیین حد ضرر روزانه معامله گران به کار می رود. این شاخص معمولا در پایان هر روز معاملاتی بازنشانی می شود.

دراودان کلی (Overall Drawdown) یا بیشینه دراودان (Maximum Drawdown) نشان دهنده بدترین افت سرمایه از نقطه اوج تا کف بعدی آن در طول کل دوره فعالیت سرمایه گذاری است. این معیار، دید جامعی از حداکثر ریسک ممکن در طول زمان ارائه می کند.

اهمیت دراودان در سرمایه  گذاری و معاملات

مدیریت دراودان برای هر معامله گر و سرمایه گذار ضروری است. کنترل دراودان باعث می شود سرمایه گذار از زیان های سنگین جلوگیری کرده و سودآوری بلندمدت را تضمین کند. سرمایه گذاران حرفه ای می دانند که گام نخست در موفقیت معاملاتی، جلوگیری از ضررهای بزرگ است.

تاثیر دراودان در سودآوری

یکی از اثرات مهم دراودان، نیاز به سود بیشتر برای جبران آن است. هرچه دراودان شدیدتر باشد، بازگشت به نقطه اولیه دشوارتر می شود. برای درک بهتر این موضوع به جدول زیر دقت کنید:

جدول فوق به خوبی نشان می دهد که دراودان های عمیق تر جبران بسیار دشوارتری دارند و بر ضرورت کنترل و مدیریت ریسک تأکید دارد. در واقع مدیریت ریسک و دراودان دو مفهوم به هم وابسته هستند که برای جلوگیری از ضررهای بزرگ حتما لازم است که از هر دو آگاهی کافی داشته باشیم.

تأثیر روانی دراودان بر معامله گر

دراودان شدید می تواند تأثیرات روانی مخربی مانند ترس، اضطراب و تردید در معامله گر ایجاد کند. معامله گرانی که دراودان های شدیدی را تجربه می کنند، اغلب دچار تصمیمات هیجانی می شوند که باعث ضررهای بیشتر می شود. مدیریت صحیح دراودان از نظر روانشناختی نیز اهمیت فراوانی دارد و به حفظ اعتماد به نفس و پایبندی به استراتژی معاملاتی کمک می کند.

نحوه محاسبه Drawdown: فرمول ها و مثال های کاربردی

محاسبه دقیق دراودان برای درک ریسک مرتبط با سرمایه گذاری و مدیریت آن ضروری است. این محاسبات به شما کمک می کنند تا عملکرد خود را ارزیابی کرده و نقاط ضعف استراتژی تان را شناسایی کنید.

فرمول دراودان و ارزیابی افت سرمایه

فرمول متداول محاسبه درصد دراودان به صورت زیر است:

درصد دراودان = ((اوج ارزش سرمایه - کف ارزش سرمایه) ÷ اوج ارزش سرمایه) × 100

مثال:

• اوج حساب: 10٬000 دلار
• کف حساب: 7٬500 دلار

محاسبه: ((10٬000 - 7٬500) ÷ 10٬000) × 100 = 25٪

این یعنی حساب شما 25٪ افت سرمایه را تجربه کرده است.

محاسبه دراودان روزانه و کلی

فرمول محاسبه افت سرمایه روزانه و کلی به صورت زیر است:

دراودان روزانه: حد ضرر روزانه = بالانس انتهای روز - بالانس یا اکوئیتی ابتدای روز

مثال (طبق شرایط 1404 در پراپ فرم ها):

• حساب اولیه: 100٬000 دلار
• حداکثر ضرر مجاز روزانه: 5٬000 دلار (5٪)

سناریو:

• اگر در روز 3٬000 دلار ضرر بسته شده و 2٬500 دلار ضرر شناور دارید، مجموعا از حد ضرر روزانه عبور کرده اید.

دراودان کلی (Maximum Drawdown): مثال:

• اوج: 75٬000 دلار
• کف: 35٬000 دلار

فرمول: ((35٬000 - 75٬000) ÷ 75٬000) × 100 = -53.33٪

محاسبه دقیق دراودان، به ویژه تفکیک آن به دراودان روزانه و کلی، ابزاری قدرتمند برای تحلیل عملکرد یک استراتژی معاملاتی در بازه های زمانی مختلف است.

انواع دراودان در بازارهای مالی با مثال 

برای درک کامل تر مفهوم دراودان، لازم است با انواع مختلف آن آشنا شوید. هر نوع دراودان یک جنبه خاص از ریسک را نشان می دهد و در تصمیم گیری استراتژیک کاربرد دارد.

دراودان مطلق (Absolute Drawdown)

دراودان مطلق، تفاوت بین موجودی اولیه حساب و پایین ترین نقطه ارزش حساب در کل دوره معاملاتی را نشان می دهد. این معیار، میزان افت سرمایه را نسبت به نقطه شروع اولیه حساب اندازه گیری می کند. ویژگی مهم این نوع دراودان این است که این مقدار حتی پس از بازگشت حساب به سود یا رسیدن به اوج های جدید، ثابت باقی می ماند.

فرمول:

دراودان مطلق = موجودی اولیه حساب - کم ترین میزان موجودی

اگر حساب شما با 10000 دلار شروع شده و در مقطعی به 8000 دلار کاهش یابد، دراودان مطلق شما 2000 دلار است. حتی اگر بعدا حساب شما به 15000 دلار هم برسد، دراودان مطلق همچنان همان 2000 دلار باقی می ماند.

بیشینه افت سرمایه (Maximum Drawdown)

بیشینه دراودان (MDD) بزرگترین افت سرمایه از یک اوج به پایین ترین نقطه بعدی آن، قبل از رسیدن به یک اوج جدید را در کل تاریخچه سرمایه گذاری نشان می دهد. این شاخص، بدترین سناریوی افت سرمایه را که یک استراتژی یا پرتفوی در گذشته تجربه کرده، به تصویر می کشد.

فرمول:

بیشینه دراودان = ((کف ارزش سرمایه - اوج ارزش سرمایه) ÷ اوج ارزش سرمایه) × 100

مثال (از بازار ارز دیجیتال): فرض کنید بیت کوین از اوج 69, 000 دلار در سال 2021 به 15, 470 دلار در سال 2022 کاهش یابد.

MDD = ((15, 470 - 69, 000) ÷ 69, 000) × 100 ≈ -77.6٪

این نشان دهنده یک بیشینه دراودان بسیار قابل توجه در این دوره است.

افت نسبی سرمایه (Relative Drawdown)

افت نسبی سرمایه، درصد کاهش سرمایه از بالاترین نقطه به پایین ترین نقطه بعدی را نسبت به همان بالاترین نقطه (اوج) اندازه گیری می کند. این مفهوم شبیه به بیشینه دراودان است، اما ممکن است در برخی تعاریف به تفاوت بین اندازه سپرده اولیه و حداکثر ضرر (موقت یا دائم) برای کل دوره معاملاتی نیز اشاره کند.

مثال (از بازار بورس): اگر سقف موجودی حساب شما در بورس به 100 میلیون تومان برسد و سپس به 70 میلیون تومان سقوط کند، افت نسبی سرمایه شما 30٪ است. این نشان می دهد که حساب شما نسبت به اوج خود، 30٪ کاهش داشته است.

دراودان در بازارهای مختلف مالی

رفتار دراودان در هر بازار متفاوت است؛ چون ساختار، نقدشوندگی و ریسک های ذاتی هر بازار فرق می کند. در ادامه، بررسی می کنیم که دراودان در سه بازار پرطرفدار ایران یعنی فارکس، بورس و ارز دیجیتال چگونه عمل می کند.

Drawdown در فارکس

بازار فارکس با ویژگی هایی مانند اهرم بالا و نوسانات لحظه ای، از جمله پرریسک ترین بازارهاست. معامله گران به خصوص در حساب های اهرمی، با کوچک ترین اشتباه می توانند وارد دراودان های سنگین شوند.

مثال واقعی:

• معامله گری با اهرم 1:50 وارد معامله خرید EUR/USD می شود.
• با افت تنها 2٪ در قیمت، سرمایه اش 50٪ کاهش می یابد (دراودان بزرگ ناشی از اهرم بالا).

بنابراین، مدیریت حجم معامله و تعیین حد ضرر در بازار فارکس حیاتی است.

افت سرمایه در بورس

بازار بورس ایران به شدت تحت تأثیر اخبار کلان، تصمیمات دولتی و هیجانات عمومی قرار دارد. سهامداران ممکن است در یک هفته دچار افت های 20 تا 30 درصدی شوند، به ویژه در نمادهای کوچک تر.

مثال:

• نماد «شستا» در تابستان 1399 از قله 3, 500 تومان به کف 1, 100 تومان رسید.
• دراودان: بیش از 68٪ در کمتر از 6 ماه

در بورس، تحلیل بنیادی و تنوع در سبد سرمایه، راهکارهای کاهش ریسک سرمایه گذاری هستند.

Drawdown در ارز دیجیتال

بازار رمزارزها با نوسانات بسیار شدید و عدم وجود پشتوانه  رسمی، مستعد دراودان های انفجاری است. سرمایه گذاران گاهی شاهد افت 80 تا 90 درصدی در چند هفته هستند.

مثال:

• بیت کوین در سال 2018: از 19,000 دلار به 3,200 دلار سقوط کرد
• دراودان: بیش از 83٪ در یک سال

در این بازار، کنترل طمع، تعیین نقاط خروج و استفاده از ابزارهایی مانند استیبل کوین ها می تواند در کاهش افت سرمایه مؤثر باشد.

مدیریت ریسک و کنترل دراودان

دراودان بالا، زنگ خطری برای پایان زودهنگام مسیر سرمایه گذاری است. اگر افت سرمایه کنترل نشود، می تواند تمام زحمات یک معامله گر را در چند روز از بین ببرد. این بخش به روش های عملی و دقیق کاهش ریسک و جلوگیری از افت های سنگین می پردازد.

بهترین روش های کاهش افت سرمایه

برای جلوگیری از دراودان های سنگین، رعایت چند اصل ساده ولی حیاتی ضروری است:

• تعیین حد ضرر (Stop Loss): هر معامله باید از ابتدا سقف ضرر مشخصی داشته باشد.
• مدیریت حجم معاملات (Position Sizing): هر معامله نباید بیشتر از 1 تا 2 درصد از کل سرمایه را در معرض ریسک قرار دهد.
• تنوع در سبد سرمایه گذاری: داشتن چندین دارایی از بازارهای مختلف می تواند افت سرمایه را کنترل کند.
• تحلیل و پایش مستمر استراتژی ها: بررسی دوره ای نتایج و تطبیق با شرایط فعلی بازار.
• استفاده از بک تست و فوروارد تست: قبل از اجرای استراتژی جدید، آن را با داده های گذشته و آینده آزمایش کنید.

بهترین روش کاهش افت سرمایه ترکیب کنترل احساسی، تحلیل داده و پیروی مداوم از سیستم معاملاتی است.

روانشناسی دراودان: چطور ذهن خود را مدیریت کنیم؟

افت سرمایه فقط عدد نیست؛ بار روانی زیادی دارد. معامله گری که به طور ناگهانی 30 تا 40 درصد افت را تجربه می کند، ممکن است:

• اعتماد به استراتژی اش را از دست دهد
• تصمیمات عجولانه بگیرد
• حجم معاملات را بدون منطق افزایش دهد
• دچار اضطراب، بی خوابی یا ناامیدی شود

راهکارهای روانی موثر برای کنترل دراودان

• ثبت روزانه احساسات و نتایج: نوشتن احساسات بعد از هر معامله باعث درک الگوهای ذهنی می شود.
• ایجاد روتین و انضباط معاملاتی: معامله گر باید مانند یک ورزشکار حرفه ای، طبق برنامه کار کند نه احساس.
• داشتن پلن معاملاتی مکتوب: وقتی در بحران قرار می گیرید، نوشته ها جای تصمیم های احساسی را می گیرند.

انتخاب استراتژی معاملاتی بر اساس دراودان

دراودان معیاری مناسب برای انتخاب استراتژی معاملاتی است. استراتژی هایی که دراودان کمتری دارند، معمولا پایداری بیشتری دارند و برای سرمایه گذاران محافظه کار مناسب تر هستند. استفاده از دراودان برای ارزیابی و مقایسه استراتژی ها به معامله گران کمک می کند تا گزینه هایی را انتخاب کنند که با میزان تحمل ریسک و اهداف مالی شان سازگار است.

همه استراتژی ها سودآور نیستند و همه سودآورها هم پایدار نیستند. یکی از معیارهای انتخاب استراتژی موفق، دراودان پایین و قابل کنترل است. نکات مهم در انتخاب استراتژی عبارتند از:

• بررسی میانگین سود به میانگین افت (Profit/Drawdown Ratio): هرچه این نسبت بالاتر باشد، استراتژی بهینه تر است.
• ثبات بازدهی: استراتژی هایی که در بازارهای مختلف عملکرد باثباتی دارند، امن تر هستند.
• مدت زمان بازیابی از دراودان (Recovery Time): هر چه این زمان کوتاه تر باشد، ریسک کمتر است.
• حداکثر افت سرمایه (Maximum Drawdown): باید با ظرفیت ریسک پذیری شخصی شما تطابق داشته باشد.

هیچ استراتژی کاملی وجود ندارد؛ اما استراتژی ای که با شخصیت و کنترل روانی شما هماهنگ باشد، بهترین گزینه است.

بررسی یک مثال واقعی از دراودان و تحلیل آن

برای درک بهتر مفهوم دراودان و اثرات آن بر سرمایه گذار، یک نمونه واقعی و ملموس از بازار ارز دیجیتال را بررسی می کنیم. بیت کوین در طول تاریخ خود دراودان های قابل توجهی را تجربه کرده است. به عنوان مثال، در بازار خرسی 2021-2022، بیت کوین افت 73.3 درصدی را از اوج نوامبر 2021 تجربه کرد. این افت شدید در بازه ای بین 227 تا 435 روز اتفاق افتاد. در این دوره، سرمایه گذاران با بزرگترین ضرر دلاری محقق شده در یک روز در تاریخ بیت کوین مواجه شدند (بیش از 4.234 میلیارد دلار).

• اوج قیمتی (ATH): نوامبر 2021، حدود 69٬000 دلار
• کف قیمتی: نوامبر 2022، حدود 15٬500 دلار

محاسبه درصد دراودان بیت کوین از نوامبر 2021 تا نوامبر 2022:

از مثال فوق نتیجه می گیریم که سرمایه گذاری که در قله 69٬000 دلاری بیت کوین وارد بازار شده، حدود 77.5 درصد افت سرمایه (Maximum Drawdown) را تجربه کرده است. این افت شدید سرمایه، هزاران سرمایه گذار تازه وارد را که در اوج بازار وارد شده بودند، به شدت تحت فشار روانی قرار داد. برخی نشانه های آن عبارت بودند از:

• موج فروش های احساسی و ترس محور
• خروج انبوه کاربران از صرافی ها
• تردید شدید نسبت به آینده بازار ارزهای دیجیتال
• نقد شدن دارایی ها حتی با ضرر بالا

بسیاری از تحلیل گران معتقد بودند که این دراودان نتیجه طمع بی حد، ورود بدون استراتژی و چشم پوشی از اصول مدیریت ریسک بود. تنها سرمایه گذارانی که دراودان کلی حساب خود را قبلا در استراتژی شان پیش بینی کرده بودند، توانستند این دوره سخت را تحمل کنند.

درس هایی که از این دراودان می گیریم:

1. همیشه امکان افت های 70 تا 80 درصدی در بازار رمزارزها وجود دارد.
2. نباید در اوج قیمتی بدون پلن ورود کرد.
3. تنوع سبد دارایی و مدیریت سرمایه، راه نجات در بحران است.

جذب سرمایه از طریق کرادفاندینگ

در کنار چالش های مدیریت دراودان در بازارهای سنتی، راه های نوینی برای تامین سرمایه و سرمایه گذاری وجود دارند که می توانند ریسک ها را کاهش دهند و فرصت های جدیدی را فراهم آورند. یکی از این روش ها، کرادفاندینگ (Crowdfunding) یا تأمین مالی جمعی است.

کرادفاندینگ روشی است که در آن افراد یا شرکت ها، سرمایه مورد نیاز خود را از طریق جمع آوری مبالغ کوچک از تعداد زیادی سرمایه گذار (عموم مردم) تأمین می کنند. این روش به کسب وکارها، به ویژه استارت آپ ها و شرکت های کوچک و متوسط، امکان دسترسی به منابع مالی را می دهد که شاید از طریق روش های سنتی (مانند وام بانکی) دشوار باشد. کرادفاندینگ شفافیت بیشتری دارد و به سرمایه گذاران خرد نیز فرصت مشارکت در پروژه های بزرگ را می دهد. این روش می تواند به متنوع سازی پورتفوی سرمایه گذاران و کاهش وابستگی به بازارهای پرنوسان کمک کند.

تامین سرمایه برای شرکت ها از طریق پلتفرم دونگی

دونگی یک پلتفرم معتبر تأمین مالی جمعی (کرادفاندینگ) در ایران است که با مجوز رسمی از سازمان فرابورس فعالیت می کند. این پلتفرم به شرکت های حقوقی و کسب وکارها کمک می کند تا سرمایه لازم برای توسعه طرح های خود را جذب کنند. مزایای دونگی برای سرمایه گذاران عبارتند از:

• مجوز رسمی: فعالیت تحت نظارت فرابورس ایران، اعتبار و اطمینان را برای سرمایه گذاران فراهم می کند.
• تیم ارزیابی متخصص: دونگی دارای تیم های ارزیابی و نظارت متخصصین است که سوابق مالی شرکت های سرمایه پذیر را بررسی کرده و سقف سرمایه را مشخص می کنند.
• تضمین اصل سرمایه: در برخی طرح ها، اصل سرمایه سرمایه گذاران توسط بانک های معتبر (مانند بانک صادرات یا ملت) تضمین می شود.
• سود بیشتر از سود بانکی: دونگی با طرح هایی با سود پیش بینی شده بیشتر از سود بانکی، بستری امن برای سرمایه گذاری است.
• شفافیت و نظارت: تیم نظارت دونگی بر نحوه مصرف سرمایه توسط شرکت های سرمایه پذیر نظارت مستقیم دارد تا اطمینان حاصل شود که سرمایه در جای درست مصرف می شود.  

شرکت ها می توانند از طریق دونگی، سرمایه در گردش یا سرمایه لازم برای توسعه طرح های خود را جذب کنند و سرمایه گذاران نیز در سود آن شریک شوند. این پلتفرم طرح های متنوعی را پوشش می دهد، از تأمین سرمایه برای خرید و فروش بذر ذرت و پوشک گرفته تا تولید تختال فولادی، کاغذ کرافت و غیره.

کلام آخر

در مطلب فوق با اینکه دراودان (Drawdown) افت سرمایه چیست، آشنا شدیم. در واقع دراودان یا افت سرمایه، تنها یک شاخص مالی نیست؛ معیاری حیاتی برای سنجش کیفیت استراتژی، مدیریت ریسک و حتی سلامت روانی معامله گر است. چه در بازارهای پرنوسان مانند ارز دیجیتال و فارکس و چه در بورس ایران، دراودان می تواند یک سرمایه گذار را به سادگی از مسیر خارج کند.

اگر به دنبال حفظ سرمایه، کاهش ضرر و افزایش پایداری سود هستید، باید دراودان را بشناسید، محاسبه کنید و آن را کنترل نمایید. امروز زمان آن است که پورتفوی خود را مرور کنید، استراتژی تان را ارزیابی کرده و در صورت نیاز، برای رشد شرکت یا استارتاپ تان از طریق پلتفرم هایی مانند دونگی اقدام به جذب سرمایه کنید. به خاطر داشته باشید: سرمایه گذاری موفق، نه فقط در شکار سود، بلکه در جلوگیری از افت های بزرگ ساخته می شود. مشاوره سرمایه گذاری را با ما تجربه کنید.