تاریخچه تامین مالی جمعی (کرادفاندینگ یا سرمایه گذاری جمعی) در جهان

تاریخچه تامین مالی جمعی به ما نشان می دهد که این موقعیت اقتصادی و سرمایه گذاری با چه دید و بر اساس چه اتفاقاتی شکل گرفته است. اگر بخواهیم بر اساس تعاریف موجود کرادفاندینگ مبدا شکل گیری این مفهوم را نگاه کنیم، باید به سال های 1700 میلادی بازگردیم. جایی که تاریخچه تامین مالی جمعی بر اساس اعطای سرمایه به شکل اهدایی تشکیل شد. ما در این مقاله قصد داریم تاریخچه کرادفاندینگ در جهان و ایران را به شکل های مختلفی مورد بررسی قرار دهیم. در واقع هدف ما این است که بدانیم این موقعیت جدید اقتصادی و سرمایه ای از چه پیشینه ای بهره می برد.

توجه داشته باشید که برای کشف مبدا تاریخچه تامین مالی جمعی باید ابتدا تعاریف دقیقی از کرادفاندینگ داشته باشیم. در واقع با شناخت مفهوم کرادفاندینگ در دنیا می توانیم رفتارهای مشابه را شناسایی کنیم و بر اساس این سر نخ ها تاریخچه کرادفاندینگ در جهان را شروع کنیم.

فهرست مطالب:

• تاریخچه تامین مالی جمعی بر اساس تعاریف
• تاریخچه تامین مالی جمعی پیش از ورود مفهوم بازدهی
• تاریخچه تامین مالی جمعی بعد از ورود مفهوم بازدهی
• تاریخچه تامین مالی جمعی در ایران
• آینده تامین مالی جمعی

تاریخچه تامین مالی جمعی بر اساس تعاریف

تاریخچه تامین مالی جمعی از نظر علم اقتصاد تاریخچه ای چندان طولانی ندارد و شاید بتوان آغاز سرمایه‌گذاری جمعی با تعاریف اقتصادی امروز را چیزی حدود سال های 2000 بدانیم، اما مسئله ای که وجود دارد این است که شکل تامین مالی جمعی خود به خود تاریخچه ای نسبتا طولانی و چند صد ساله دارد. همین مسئله باعث می شود نگاهی مجدد به تعاریف تامین مالی جمعی داشته باشیم.

تامین مالی جمعی در حالت کلی به معنی تجمیع سرمایه های خرد و تبدیل آن به یک سرمایه کلان است که توسط یک یا چند شخص حقوقی یا حقیقی مورد استفاده قرار می گیرد. فرض کنید یکی از دوستان شما به ده میلیون تومان سرمایه نیاز دارد تا بتواند مشکل خود را برطرف کند. از این رو شما و چند تن از دوستان خود تصمیم میگیرید هر کدام یک یا چند میلیون تومان از این سرمایه را تامین کنید تا در کنار هم امکان اعطای قرض یا وام 10 میلیون تومان به دوست شما ایجاد شود.

ویژگی دوم و ثابتی که در تعریف و تاریخچه تامین مالی جمعی باید به آن توجه داشته باشید این است که تامین مالی جمعی مورد بحث در این مقاله بر اساس اعطای وام مورد بررسی قرار گرفته است. در کلام ساده تر شخص حقیقی یا حقوقی دریافت کننده سرمایه تجمیع شده موظف است در دوره ای مشخص اصل سرمایه را به تامین کنندگان بازگرداند. بنابراین در این مقاله سراغ انواع مدل‌های کرادفاندینگ به شکل خرید سهام، اهدای سرمایه (خیریه ها و ...) یا مبتنی بر پاداش نخواهیم رفت.

بیشتر بخوانید: محاسبه سود سپرده بانکی

سرمایه‌گذاری جمعی چیست؟

برای مشخص شدن دقیق تر تاریخچه کرادفاندینگ در جهان باید تعریف دقیق تری از سرمایه گذاری جمعی داشته باشیم. همانطور که در بالا عنوان کردیم در این مقاله بر اساس دو فاکتور مهم به دنبال کشف مبدا تاریخچه تامین مالی جمعی هستیم:

• سرمایه تجمیع شده بر اساس سرمایه های خرد افراد مختلف باشد.
• سرمایه تجمیع شده در دوره ای مشخص به تامین کنندگان بازگردد.

توجه داشته باشید که در این تعریف رکن سومی نیز وجود دارد که با در نظر گرفتن آن مبدا تاریخچه تامین مالی جمعی می تواند تغییر کند. رکن سوم در سرمایه گذاری جمعی مسئله سودآوری یا بازدهی است که عملا نشان دهنده نقش کرادفاندینگ در اقتصاد جهانی خواهد بود.

بیشتر بخوانید: کرادفاندینگ چیست؟ آنچه که در مورد تامین مالی جمعی باید بدانید

در صورتی که بخواهیم نقش سود و بازدهی را در تاریخچه تامین مالی جمعی را اعمال کنیم، عملا باید به دنبال مبدا زمانی این مفهوم از سال 2000 به بعد باشیم. در کلام ساده تر تامین مالی جمعی طی دو دهه گذشته است که توانسته بر اساس مفهوم بازدهی و سود خود را معرفی کند و نقش آفرینی مهمی در اقتصاد جهان داشته باشد.

از این رو ما بررسی تاریخچه تامین مالی جمعی را به دو بخش تقسیم می کنیم:

• تاریخچه تامین مالی جمعی پیش از ورود مفهوم بازدهی و سودآوری
• تاریخچه تامین مالی جمعی بعد از ورود مفهوم بازدهی و سودآوری

بیشتر بخوانید: قیمت دلار آزاد در بازار

تاریخچه کرادفاندینگ در جهان پیش از ورود مفهوم بازدهی

اگر بخواهیم تاریخچه تامین مالی جمعی را بدون در نظر گرفتن مسئله بازدهی و تنها بر اساس دو فاکتور تجمیع سرمایه های خرد و بازگشت سرمایه به تامین کنندگان مورد بررسی قرار دهیم، می توانیم مبدا زمانی قدیمی تری را برای این مفهوم در نظر بگیریم.

در واقع بر اساس این تعریف اولین گروه خانوادگی یا اولین گروه دوستی که با یک دیگر تلاش کردند تا نیاز مالی فردی را بر اساس تامین مالی خرد برطرف کرده و فرد در زمان مقرر این سرمایه را بازگردانده باشد عملا مبدا زمانی در تاریخچه تامین مالی جمعی محسوب می شود. بنابراین عملا نمی توان تاریخچه دقیق و مبدا زمانی مشخصی از تامین مالی جمعی در جهان ارائه کرد. با این حال در سال های 1700 برای اولین بار به صورت رسمی و در ابعاد اقتصادی به عنوان تامین مالی جمعی رخ داد.

اولین کرادفاندینگ رسمی جهان در سال های 1700

برای اولین بار در ده های ابتدای 1700 صندوق وام ایرلندی توسط یک ملی گرا شکل گرفت. بر این اساس این صندوق نسبت به تجمیع سرمایه های خرد از ثروتمندان اقدام کرده و آن را در اختیار ایرلندی های بی بضاعت قرار داد.

دو نکته در خصوص این صندوق اعتباری وجود دارد، اول این که شخص دریافت کننده وام ملزم به بازپرداخت سرمایه بود، از این رو اعتبار فرد دریافت کننده وام به عنوان ملاک اصلی مورد بررسی قرار می گرفت. نکته دوم این است که اساسا این صندوق بر اساس اعطای هدیه توسط ثروتمندان سعی در اداره خود داشت. در کلام ساده تر با وجود این که شخص دریافت کننده وام ملزم به بازپرداخت اصل سرمایه بود، اما صندوق به نوعی خود را موظف به پرداخت سرمایه به سرمایه گذاران نمی دانست. موفقیت این صندوق به نحوی بود که این روند تا 150 سال ادامه داشت و در طی این دوران نزدیک به 300 صندوق اعتباری به شکل های مختلف در ایرلند و کشورهای اطراف ایجاد شد.

شکل گیری اتحادیه ها و صندوق های درونی

تا سال های 1850 این تصور وجود داشت که تامین مالی جمعی نوعی کمک به افراد بی بضاعت در جامعه محسوب می شود و تاثیر چندان مستقیمی در روند اقتصادی نمی تواند داشته باشد. اما با موفقیت صندوق های اعتباری ایرلندی مشخص شد که در این روش امکان تجمیع سرمایه های کلان وجود دارد که می تواند در روند های مالی تاثیر مستقیم داشته باشد.

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری در تامین مالی جمعی دلاری چه مزایایی دارد؟

از این رو برای اولین بار در سال های ابتدایی 1850 صندوق ها و اتحادیه های مالی شکل گرفت که بر پایه تجمیع سرمایه توسط اعضا و پرداخت آن به اعضا تعریف شدند. در کلام ساده تر اعضای هر کدام از این اتحادیه ها برای عضویت باید سرمایه ای تعریف شده پرداخت کنند که مجموع این پرداختی به صورت دوره ای در اختیار یکی از اعضا قرار می گیرد. همچنین عضو دریافت کننده تجمیع سرمایه موظف است در دوره ای مشخص به صورت یکجا یا اقساطی سرمایه دریافت شده را به اتحادیه بازگرداند تا عضو دیگر از این سرمایه تجمیع شده بهره مند شود.

بیشتر بخوانید: محاسبه قسط وام بانکی

اتحادیه هایی با پرداخت خارج از اعضا

در تاریخچه تامین مالی جمعی نوبت به سال های 1950 تا 1970 می رسد. در سال های پیش از 1950 اتحادیه های مالی توانستند با تامین مالی اعضای خود روند اقتصادی مناسبی به صورت مقطعی ایجاد کنند. اما مسئله ای که وجود داشت این بود که این روند تاثیر زیادی در اقتصاد کلان و وضعیت جامعه ای نداشت. در کلام ساده تر این اتحادیه ها رفته رفته تنها مختص به ثروتمندان جامعه شد که در مقاطعی به یک دیگر سرمایه ای کلان قرض می دادند. بنابراین ثروتمندان با دریافت سرمایه ای کلان ثروتمندتر می شدند و غالب افراد جامعه از این سرمایه محروم می ماندند.

در دهه 50 میلادی (1950) اتحادیه هایی شکل گرفت که سعی کرد بر اساس تجمیع سرمایه هیئت مدیره آن را در اختیار افراد خاص جامعه قرار دهد. در کلام ساده تر اعضای اتحادیه ها تصمیم گرفتند که بر اساس تصمیم گیری مدیران صندوق، درصدی از سرمایه تجمیع شده را در اختیار افراد جامعه قرار دهند. در واقع می توان این مرحله را آخرین گام پیش از تبدیل شده کرادفاندینگ به یک مفهوم کاملا اقتصادی و سودده دانست. چرا که یادتان باشد ثروتمندان و سرمایه داران همه چیز را بر اساس بازدهی و سوددهی آن می سنجند. بنابراین کاملا طبیعی است که روند تامین مالی جمعی برای افراد خارج از اتحادیه عمر طولانی نداشته باشد.

تاریخچه تامین مالی جمعی بعد از ورود مفهوم بازدهی

صادقانه بگوییم رشد کرادفاندینگ در جهان بدون حضور مفهوم بازدهی و سود ممکن نبود. در واقع در دنیای اقتصاد زمانی مفاهیم واقعی هستند که در تعاریف خود جایگاه ویژه ای برای بازدهی و البته ریسک در نظر گرفته باشند. بنابراین در تاریخچه تامین مالی جمعی می توان ورود مفهوم بازدهی و سود را نقطه عطف مهم کرادفاندینگ بدانیم، اما شاید برای شما جالب باشد بدانید که این روند نه از طریق صندوق های مالی و اعتباری بلکه به واسطه یک گروه هنری اتفاق افتاد.

تامین مالی برای یک گروه موزیک

در سال 1997 یک گروه موزیک برای برگزاری تور های خود نیاز به تامین مالی 60 هزار دلاری داشت. یکی از اعضای این گروه برای تامین این سرمایه شروع به انتشار ایمیل های مختلف به هواداران خود کرد. هواداران این گروه موسیقی نیز برای برگزاری تورهای آن در کنار یکدیگر این سرمایه را تامین کردند.

بیشتر بخوانید: سود سپرده 30 درصد و مقایسه آن با کرادفاندینگ؛ کدام بهتر است؟

آن دسته از افرادی که در این روند مشارکت داشتند توانستند بدون تهیه بلیط از کنسرت استفاده کنند و بعد از اتمام تورها نیز سرمایه خود را بازپس گرفتند. بنابراین عملا می توان گفت که برای اولین بار در تاریخچه تامین مالی جمعی، روندی ایجاد شد که علاوه بر تامین مالی به صورت خرد و اصل بازپرداخت سرمایه بازدهی مشخصی نیز برای آن در نظر گرفتند. در واقع امکان مشاهده و استفاده از کنسرت بدون پرداخت هزینه برای تامین کنندگان مالی را می توان همان بازدهی (حلقه سوم) بدانیم که باعث شد روند متفاوتی در تاریخچه کرادفاندینگ در جهان ایجاد شود. نکته جالبی که باید بدانید این است که بعد از این داستان، گروه های مختلفی برای تامین مالی هنری ایجاد شد که عملا می توان از آن ها به عنوان کرادفاندینگ در صنایع خلاق نام برد.

سال 2006، شروع رسمی تامین مالی در دنیای اقتصاد

برای اولین بار در سال 2006 یک شرکت تجاری برای تامین مالی خود از روند تامین مالی جمعی استفاده کرد. در این روند شرکت تجاری با هدف اجرای یکی از مقاصد تجاری خود به صورت محدود نسبت به دریافت وام از تامین کنندگان خرد کرد. در این روند سود مشخصی را برای سرمایه گذاران خود در نظر گرفت و سعی کرد در پایان دوره ای مشخص سود و اصل سرمایه را به سرمایه گذاران پرداخت کند. در کلام ساده تر این شرکت سعی کرد طی دوره ای که سرمایه در اختیار آن قرار داد، تامین کنندگان مالی را در سود خود شریک کند. نکته مثبتی که شرکت توانست از آن بهره مند شود این است که برای این تامین مالی هیچ سهامی از دست نرفت و تمامی مالکیت آن در اختیار شرکت باقی ماند.

رکود اقتصادی و شروع کرادفاندینگ در کشورهای مختلف

رکود اقتصادی 2008 مانند یک سکوی پرواز مهم در تاریخچه تامین مالی جمعی محسوب می شود. در واقع این رکود اقتصاد جهانی باعث شد بانک ها و صندوق های مالی به صورت سختگیرانه تر نسبت به پرداخت تسهیلات و وام اقدام کنند. از این رو با محدود شدن روند تسهیلات بانکی و وام های دولتی و خصوصی عملا شرکت های تجاری و کسب و کارها (به خصوص کسب و کارهای کوچک و متوسط) متضرر شدند. در این دوران بود که برای اولین بار کرادفاندینگ نه به عنوان یک امکان بلکه مانند یک الزام خود را در دنیای اقتصاد مطرح کرد.

از سال 2008  به بعد عملا کرادفاندینگ به عنوان یک مسیر سرمایه گذاری و تامین مالی مهم در دنیای اقتصاد و سرمایه ای خود را در تمامی کشورها مطرح کرد. از این سال بود که عملا روند تاثیر کرادفاندینگ بر استارتاپ‌ها و سایر کسب و کارها آغاز شد.

سال 2009، شکوفایی کرادفاندینگ

مهم ترین مسئله ای که در خصوص کرادفاندینگ وجود دارد این است که این روند بر اساس تجمیع سرمایه های خرد امکان پذیر است. از این رو با مشخص شدن کارکرد این مفهوم نیاز به شکل گیری پلتفرم های جامع برای تجمیع سرمایه های خرد به وضوح در جامعه احساس شد.

از این رو در سال 2009 اولین پلتفرم کرادفاندینگ در آمریکا شروع به کار کرد. بر اساس اطلاعات موجود در اولین سال شروع به کار این پلتفرم ها تامین مالی 530 میلیون دلاری ثبت شد. نکته جالب توجه این است که این روند در سال 2011 شدت بیشتری گرفت و پلتفرم های مالی در این حوزه توانستند نسبت به تامین مالی یک و نیم میلیارد دلار برسند که این رقم در سال 2015 به 24.4 میلیارد دلار رسید.

بیشتر بخوانید: بررسی اثرات مثبت و منفی کرادفاندینگ بر اقتصاد

بنابراین بر اساس این حجم از سرمایه تجمیع شده عملا دیگر نمی توان کرادفاندینگ را به عنوان یک عامل کمکی در نظر گرفت. بر اساس آن چیزی که از تاریخچه تامین مالی جمعی عنوان کردیم، امروز کرادفاندینگ به عنوان یک بازوی قوی و قدرتمند در حوزه تامین مالی فعالیت می کند و نمی توان نقش آن در حوزه های مختلف اقتصادی را نادیده گرفت.

2012، وضع رسمی قوانین و مقررات کرادفاندینگ در جهان

در سال 2012 باراک اوباما رئیس جمهور وقت آمریکا قانون حمایت از استارتاپ ها تحت عنوان JOBS را امضا کرد. در این قانون لوایح مختلفی وجود دارد که در یکی از آن ها به صورت مستقیم به مسئله تامین مالی جمعی اشاره شده و روند آن را تحت چارچوب قانونی خاصی عنوان کرده است.

بنابراین عملا می توان گفت که تاریخچه تامین مالی جمعی در این مرحله به اتمام می رسد و از سال 2012 به بعد عملا روند تامین مالی جهانی به شکل منظم، دارای چارچوب و مشخصی به کار خود ادامه می دهد.

بیشتر بخوانید: بهترین سرمایه گذاری با سود بالای 30 درصد چیست؟

تاریخچه تامین مالی جمعی در ایران

با رواج سیستم تامین مالی جمعی در جهان، ایران از جمله کشورهایی بود که طی سال های گذشته سعی کرد از این روند جدید در سیستم اقتصادی خود استفاده کند. از این رو در سال 1397 برای اولین بار در ایران مسئله کرادفاندینگ توسط شورای عالی بورس مورد تایید قرار گرفت و در سال 1398 دستورالعمل اجرایی آن توسط سازمان بورس به تصویب نهایی رسید.

از سال 98 تا به امروز بیش از 25 شرکت و پلتفرم در حوزه کرادفاندینگ توانستند مجوز های لازم را دریافت کنند که یکی از معتبرترین و قوی ترین آن ها دونگی است. دونگی پلتفرمی است که توانسته از نظر جذب طرح های اقتصادی، جذب سرمایه گذار و ایجاد روندی منطقی میان سرمایه گذار و سرمایه پذیر در جایگاه بهتری از سایر پلتفرم ها قرار بگیرد.

بیشتر بخوانید: پلتفرم های کرادفاندینگ در ایران چند درصد کارمزد می گیرند؟

از جمله ویژگی های مهم دونگی می توان امکان سرمایه گذاری با حداقل سرمایه یک میلیون تومان و بدون نیاز به پرداخت کارمزد و مالیات برای سرمایه گذار دانست. همچنین دونگی در خصوص کرادفاندینگ روندی های خلاقانه ای را در نظر گرفته است که از جمله می توان به ارائه طرح های اقتصادی اشاره کرده که علاوه بر اصل سرمایه دارای ضمانت نامه معتبر مبنی بر اجرای کامل تعهدات می باشند. در کلام ساده تر با توجه به مزایا و معایب کرادفاندینگ، دونگی سعی کرده با استفاده از روش های مختلف مانند ارائه اعتبارسنجی های مالی شرکت های سرمایه پذیر به صورت رایگان و یا ارائه طرح هایی با پیش بینی سود سالانه بیش از 45 درصد کرادفاندینگ را برای سرمایه گذاران ایرانی جذاب کند.

آینده تامین مالی جمعی

انسان با بررسی تاریخ و روند های آن می تواند درصد مهمی از آینده را پیش بینی کند. در واقع هدف ما در طی بررسی تاریخچه کرادفاندینگ در جهان این بود که بتوانیم روند این مسیر مهم اقتصادی و مالی را در آینده پیش بینی کنیم. همانطور که گفته شد مهم ترین نقطه عطف در تاریخچه تامین مالی جمعی زمانی بود که مسئله بازده و سود در کرادفاندینگ ایجاد شد. بعد از آن رکود اقتصادی و عدم کافی بودن کارکرد سیستم مالی و بانکی باعث شکوفایی این روند جدید اقتصادی شد.

مسئله ای که وجود دارد این است که تامین مالی جمعی روندی مثبت و مهم برای اقتصاد شناخته می شود که باعث شد کسب و کارها و شرکت های متوسط یا کوچک توانایی رقابت در اتمسفر اقتصادی منطقه و جهان را پیدا کنند. از طرف دیگر با توجه به کاهش ریسک های مهمی مانند ریسک کاهش ارزش و میزان سرمایه، به نظر نمی رسد سرمایه گذاران بخواهند از این روند اقتصادی خارج شوند. به نوعی می توان کرادفاندینگ را امروز هم ردیف با موقعیت های سرمایه گذاری مختلف مانند صندوق های درآمد ثابت و ... دانست. بنابراین در حالت کلی به نظر می رسد که شرکت های سرمایه پذیر و سرمایه گذاران هر دو به تامین مالی جمعی وابسته شده و امکان حذف این روند در اقتصاد وجود ندارد.

باید این مسئله را قبول کرد که بخش مهمی از اقتصاد امروز و آینده بر اساس سرمایه های خرد و کسب و کارهای متوسط و کوچک پیش می رود. از این رو وجود روندهای مبتنی بر این سرمایه ها مانند کرادفاندینگ نقش مهمی می تواند داشته باشد.