منظور از اوراق گام چیست + مراحل خرید و معامله آن ها

یکی از چالش‌های مسیر تولید به‌خصوص برای کارگاه‌های تازه‌تاسیس، کوچک یا متوسط، تامین مواد اولیه به‌منظور تولید و ادامه فعالیت است. بسیاری از بنگاه‌های تولیدی تجربه کمبود نقدینگی و بودجه کافی برای فراهم کردن مواد اولیه را داشته‌اند. یکی از اولین راهکارها برای رفع این مشکل دریافت وام بانکی است که پروسه‌ای زمان‌بر و پیچیده دارد اما امروزه روش دیگری جایگزین تسهیلات بانکی شده که به آن دریافت اوراق گام می‌گویند. این اوراق منابع مالی لازم برای تامین مواد اولیه را فراهم می‌کنند و تامین‌کننده سرمایه نیستند. در این مطلب ضمن پاسخ به سوال اوراق گام چیست، در مورد ماهیت، کاربرد و چگونگی معامله این اوراق صحبت خواهیم کرد. 

فهرست مطالب:

• اوراق گام چیست؟
• مهم‌ترین ویژگی‌های اوراق گام
• مزایا و معایب اوراق گام چیست؟
• اصطلاحات مهم در مورد اوراق گام
• نحوه خرید اوراق گام به چه صورت است؟
• انواع معاملات اوراق گام
• سقف اعتباری اوراق گام برای شرکت‌ها
• سخن پایانی

اوراق گام چیست؟ 

تا همین چند سال پیش بنگاه‌ها و کارگاه‌های تولیدی کوچک و بزرگ برای تامین هزینه خرید مواد اولیه خود باید از تسهیلات بانکی مثل وام استفاده می‌کردند. این تسهیلات نیاز مالی بنگاه‌ها را برطرف می‌کردند اما دریافت آن‌ها پروسه‌ای زمان‌بر بود و اغلب در زمان مورد نظر، نیاز بنگاه‌ها را تامین نمی‌کرد. امروزه اما روشی جدید برای تامین اعتبار مواد اولیه از سمت بانک‌ها ارائه می‌شود که در اصطلاح اوراق گام نام داد. اوراق گام که مخفف عبارت گواهی اعتبار مولد است، اوراقی هستند که از طریق آن‌ها پرداخت وجه تضمین شده اما مبلغی پرداخت نمی‌شود. 

بیشتر بخوانید: اوراق قرضه چیست؟ هر آنچه معامله گران در این مورد باید بدانند

این اوراق با هدف تامین نقدینگی بنگاه‌ها از سمت بانک منتشر می‌شود و کارگاه‌های تولیدی با کمک آن‌ها مواد اولیه مورد نیاز خود را تامین و فرآیند ساخت و تولید را انجام می‌دهند. روند استفاده از اوراق گام به این صورت است که بنگاه‌ها فاکتور هزینه مواد اولیه را از فروشنده دریافت و آن را به بانک تحویل می‌دهند. بانک پس از بررسی و تایید صلاحیت، اوراق را در وجه فروشنده صادر می‌کند. این اوراق که از دسته اوراق بهادار هستند، قابلیت معامله در بازار را دارند و فروشندگان مواد اولیه قادر به فروش این اوراق در بازار و دریافت وجه نقد آن‌ها هستند.

مهم‌ترین ویژگی‌های اوراق گام

اوراق گام نیز مانند دیگر انواع اوراق بهادار دارای ویژگی‌های مشخصی هستند که آن‌ها را از دیگر انواع اوراق متمایز می‌کنند اما این ویژگی‌ها چه مواردی هستند؟

• اوراق گام سررسید یک ساله دارند.
• وثیقه این اوراق توسط بانک از متعهدین اخذ می‌شود. شرکت‌ها می‌توانند تا 70 درصد میزان وثیقه‌های خود را صرف دریافت اوراق گام کنند، وثیقه‌ها مواردی مانند اسناد املاک، دارایی‌های شرکت و... هستند. 
• میزان سود و بهره اوراق گام براساس توافقی که میان متقاضی و متعهد انجام شده، مشخص می‌شود. 
• این اوراق معتبر و امن هستند و بر پایه عقد ضمانت تنظیم و منتشر می‌شوند.
• اوراق گام، اوراقی بهادار و دارای ارزش بوده و امکان فروش و نقل و انتقال آن‌ها وجود ارد. 
• اوراق گام دارای مبلغ اسمی معین هستند. 

مزایا و معایب اوراق گام چیست؟

صفر تا صد اوراق گام را می‌توان در یک جمله که هدف اصلی انتشار این اوراق است، تعریف کرد. کمک به چرخه تولید و رفع مشکلات مالی بنگاه‌ها در تامین مواد اولیه، هدف عرضه اصلی اوراق گام است.

بیشتر بخوانید: بهترین و پردرآمدترین مشاغل دنیا: 15 شغل پردرآمد جهان

مزایای اوراق گام

براساس هدف عنوان شده برای اوراق گام، مزایای این اوراق موارد مختلفی است. از مهم‌ترین این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش فشار مالی بانک‌ها: در سیستم ارائه بانک، فشار مالی زیادی جهت تامین نقدینگی به بانک‌ها وارد می‌شد، با اوراق گام اما این فشار تا حد زیادی از روی بانک‌ها برداشته شده است. 
• عدم توقف چرخه تولید: اخذ وام پروسه‌ای پرزحمت و زمان‌بر است و در بسیاری از موارد تا زمان تامین بودجه، فرآیند تولید را متوقف می‌کند. با دریافت اوراق گام اما بدون توقف چرخه تولید، مواد اولیه تامین و اصل و سود مبلغ آن‌ها در تاریخ سررسید، یک سال بعد، پرداخت می‌شوند. 
• افزایش فروش کارگاه‌ها: تسهیل تامین وجه مورد نیاز و منابع مالی کمک می‌کند که بنگاه‌ها تولید منظم‌تری داشته و به دنبال آن فروش بیشتری نیز داشته باشند.
• قابلیت فروش: این اوراق قابلیت فروش دارند و دریافت کنندگان این اوراق می‌توانند تا قبل از سررسید، آن‌ها را به وجه نقد تبدیل کنند. 
• تضیمن نقدشوندگی: همان‌طور که گفتیم این اوراق از سمت بانک ارائه شده و دارای اعتبار بالایی هستند، این اعتبار به دلیل ضمانت بانکی این اوراق است.  

معایب اوراق گام 

اخذ اوراق گام و استفاده از آن‌ها برای انجام معاملات در کنار تمام مزایای گفته شده، معایبی هم دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• دریافت این اوراق مشروط به ارائه وثیقه به بانک است. 
• انتشار این اوراق گاهی باعث ایجاد هزینه‌هایی مانند کارمزد بانکی، هزینه‌های اداری و... برای شرکت‌ها می‌شود.
• این اوراق شرکت‌ها را به بانک‌ها وابسته می‌کند. 
• مقدار اوراق گام محدود بوده و در مواردی ممکن است تمام نیازهای مالی شرکت برطرف نشود.

اصطلاحات مهم در مورد اوراق گام 

مانند سایر اوراق بهادار، سرمایه‌ گذاری در اوراق گام و استفاده از آ‌ن‌ها به جهت تامین نقدینگی و بودجه، نیاز به آشنایی با اصطلاحات مهم این بازار دارد. از جمله این اصطلاحات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• سامانه: مجموعه‌ای از نرم‌افزارها و سخت‌افزارها که برای صدور و مدریت اوراق گام طراحی شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند، اوراق گام نام دارند. ثبت اطلاعات این اوراق، صدور آن‌ها، تسویه وجوه و... از جمله وظایف این سامانه‌ است. 
• سقف ضمانت: حداکثر میزان ضمانت‌هایی که بانک می‌تواند در قبال صدور این اوراق برعهده گیرد، سقف ضمانت نام دارد. سقف ضمانت توسط بانک مرکزی تعیین شده و به بانک‌ها و موسسات مالی منتقل می‌شود. 
• سقف اعتباری: سقف اوراق گام یا حداکثر میزان اعتباری و نرخ بهره که بنگاه‌ها می‌توانند از بانک دریافت کنند، سقف اعتباری است. نوع فعالیت بنگاه، وضعیت اعتباری، میزان وثیقه‌ها و... تعیین‌کننده سقف اعتباری هستند. 

بیشتر بخوانید: طرح تجاری چیست و چگونه بیزینس پلن بنویسیم؟

نحوه خرید اوراق گام به چه صورت است؟

در ادامه به یکی از مهم‌ترین سوالات یعنی اصول سرمایه‌گذاری در اوراق گام و نحوه خرید آن می‌پردازیم. فعالیت‌های انجام گرفته توسط هرکدام از ارکان اصلی بازار اوراق گام یعنی بانک، بنگاه متعهد و بنگاه متقاضی، در نهایت منجر به صدور این اوراق می‌شوند. نحوه خرید اوراق گام و مراحل آن به شرح زیر است: 

اعتبار سنجی متعهد 

از مهم‌ترین شرایط خرید اوراق گام می‌توان به داشتن اعتبار اشاره کرد. متقاضی دریافت اوراق یا بنگاهی که تعهد می‌دهد در سررسید قرارداد، مبلغ اوراق را به بانک پرداخته کند، باید از اعتبار کافی برخوردار باشد. به این منظور بنگاه متقاضی دریافت اوراق باید درخواست خود را به بانک ارائه کرده و بانک نیز شرایط مالی، اعتبار و... در مورد متقاضی را مورد بررسی قرار می‌دهد. براساس نتیجه بررسی، بانک سقف قابل دریافت اوراق را برای متقاضی مشخص می‌کند. 

معرفی فروشنده 

همان‌طور که گفته شد، اوراق گام به منظور تامین مواد اولیه برای کارگاه‌های تولیدی صادر می‌شوند. یکی از مراحل دریافت این اوراق، معرفی فروشنده مواد اولیه به بانک است. برای مثال اگر بنگاه متقاضی دریافت اوراق، یک شرکت خودروسازی است و نیاز به قطعات اولیه خودرو دارد، باید شرکت فروشنده قطعات را به بانک معرفی کند. 

درخواست صدور اوراق 

در مرحله بعد، دریافت‌کننده نهایی اوراق یعنی فروشنده قطعات باید نرخ قطعات و هزینه آن‌ها را به همراه اسناد و مدارک دریافتی از تولیدکننده به بانک ارائه کند و براساس آن درخواست صدور اوراق را داشته باشد. 

بیشتر بخوانید: سبدگردانی چیست و چه مزایایی دارد؟

صدور اوراق 

آخرین مرحله صدور اوراق است که بانک براساس اعتبارسنجی متعهد یا شرکت تولیدی، اسناد و مدارک دریافتی از فروشنده و دیگر بررسی‌های انجام شده، میزان آن‌ها را مشخص می‌کند. اوراق پس از صادر شدن به متعهد یعنی شرکت تولیدی ارائه می‌شود تا از طریق آن محصول اولیه مورد نیاز خود را خریداری کرده و فرآیند تولید را ادامه دهد. 

انواع معاملات اوراق گام

 برخلاف وام بانکی که از همان ابتدا مبلغی نقدی را در اختیار دریافت‌کننده می‌گذارد، اوراق گام تا زمان رسیدن سررسید نقد نخواهند شد. در واقع اوراق گام و بازار سرمایه چند حالت مختلف نسبت به هم دارند و دریافت‌کننده اوراق یا شرکت تولیدکننده چند انتخاب برای استفاده از اوراق دارد که عبارتند از:

• نگهداری اوراق تا سررسید: تولیدکننده می‌تواند اوراق را تا زمان سررسید نزد خود نگه داشته و در تاریخ سررسید، معادل نقدی آن‌ها را از بانک دریافت کند. 
• انتقال به سایر بنگاه‌ها: این اوراق را می‌توان به جهت تسویه خرید، به بنگاه‌های تولیدی دیگر منتقل کرد. به این منظور باید دو مرحله را در سامانه گام طی کرد. اولین مرحله انتقال اوراق از حساب دارنده به حساب کارگزاری و مرحله بعد انتقال به حساب بنگاه مقصد است. 
• معامله در فرابورس: از دیگر اقدامات قابل انجام تولیدی می‌توان به امکان معامله اوراق در فرابورس اشاره کرد. ارزش اسمی هرکدام از اوراق در فرابورس چیزی حدود یک میلیون ریال است.
• فروش رقابتی در سامانه‌های معاملاتی بورس: امکان فروش اوراق گام به صورت رقابتی در سامانه‌های معاملات بورسی هم وجود دارد تا دارنده از طریق آن‌ها اوراق به پول نقد تبدیل شود.

سقف اعتباری اوراق گام برای شرکت‌ها 

در مبحث تحلیل اوراق گام، یکی از مهم‌ترین موضوعات اطلاع از مسائلی مانند سقف اعتبار، سود اوراق گام و... است که به معاملات شفاف‌تر این اوراق کمک می‌کند. سقف اعتبار این اوراق برای هر شرکت متعهد یا تولیدی، براساس فروش سال گذشته شرکت محاسبه می‌شود. در واقع صورت‌های مالی و گزارشات گردش حساب شرکت بررسی شده و براساس آن سقف اعتباری تعیین می‌شود اما مقدار سقف اعتباری برای اوراق گام چقدر است؟ 

بیشتر بخوانید: صندوق درآمد ثابت چیست + نحوه فعالیت، مزایا و معایب

سقف اعتبار معادل 120 فروش شرکت است، البته برای محاسبه دقیق آن مواردی مانند مانده تسهیلات مربوط به تامین مالی، تعهدات اوراق قبلی و... از طریق شبکه بانکی بررسی و کسر می‌شود و سپس اعتبار برای اوراق گام جدید تعیین می‌شود. البته میزان اوراق گام ارائه شده نباید از توان بانک برای ضمانت و اعتبار بیشتر باشد. به این منظور بانک مرکزی همه ساله، سقفی را برای ضمانت بانک‌ها و موسسات مالی عرضه‌کننده اوراق تعیین کرده و به آن‌ها ابلاغ می‌کند. مطابق این ابلاغ بانک‌ها تنها تا سقف ضمانت خود، قادر به ارائه اوراق به متقاضیان هستند. 

سخن پایانی 

اوراق گام یا اوراق گواهی اعتبار، جایگزین وام‌ها و تسهیلات بانکی هستند که در مدت زمان کوتاه‌تری نسبت به وام ارائه شده، اعتباری معادل وام دارند و با استفاده از آن می‌توان در بازار معامله کرد و نیازهای شرکت‌های تولیدی را برطرف کرد. البته این اوراق تفاوت‌هایی نیز با دیگر اوراق بهادار دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به عدم امکان نقد کردن آن‌ها توسط بانک تا سررسید مشخص اشاره کرد. این اوراق بیشتر به منظور تامین مواد اولیه کارگاه‌های تولیدی صادر و منتشر می‌شوند تا از توقف چرخه تولید جلوگیری کنند. این اوراق را می‌توان تا سقف مشخص از بانک‌ها دریافت کرد. نظر شما در مورد این اوراق چیست؟ آیا اوراق گام جایگزین خوبی برای تسهیلات بانکی هستند؟