بازار آتی چیست؟ انواع قراردادهای آتی و مزایا معایب آنها

بازارهای مالی در دنیای امروز نقشی کلیدی در تنظیم و تسهیل معاملات اقتصادی ایفا می کنند. یکی از ابزارهای مهم و پیچیده ای که در این بازارها به کار گرفته می شود، «قرارداد آتی» است. این ابزارهای مالی در اقتصادهای بزرگ و پیشرفته، به عنوان وسیله ای جهت مدیریت ریسک و پیش بینی نوسانات قیمت به کار می روند.

به طور کلی، بازار آتی به نوعی از بازارهای مالی اطلاق می شود که در آن معامله گران و سرمایه گذاران قراردادهایی را به منظور خرید و فروش کالاها و اوراق بهادار در آینده تنظیم می کنند. در این بازار، طرفین معامله توافق می کنند که قیمت یک کالا یا دارایی را در تاریخ مشخصی در آینده ثابت نگه دارند و در آن زمان به مبادله محصول مذکور بپردازند. با مجله دونگی خمراه باشید.

فهرست مطالب:

• تعریف بازار آتی
• انواع قرارداد آتی
• سازوکار قرارداد آتی در سازمان بورس ایران
• نحوه انجام معامله در بورس آتی کالا
• مزیت قرارداد آتی کالا چیست؟
• منظور از ویژگی اهرم مالی قراردادهای آتی چیست؟
• به کارگیری قرارداد آتی در سایر کشورها
• سخن پایانی 

تعریف بازار آتی

بازار معاملات آتی یکی از مهم ترین بخش های بازارهای مالی است که در آن، خریداران و فروشندگان قراردادی برای خرید و فروش کالاها و دارایی های مالی در تاریخ های مشخص منعقد می کنند. این بازارها به افراد و نهادها اجازه می دهند در مورد دارایی های مختلف نظیر کالاهای کشاورزی، انرژی و فلزات گرانبها مانند طلا، نرخ های بهره، ارزها و شاخص های بورس پیش بینی های مشخصی انجام دهند.

یکی از ویژگی های اصلی در بازار معاملات آتی، امکان تحویل کالا یا دارایی در تاریخ مشخص است. این امر برای کسانی که قصد دارند از نوسانات قیمت ها در آینده حفاظت کنند، بسیار کاربردی است. علاوه بر این، بازار معاملات آتی به عنوان یک بازار شفاف و منظم شناخته می شود که در آن همه قراردادها بر اساس استانداردهایی خاص تنظیم می شوند. این ویژگی باعث خواهد شد تا هر کسی که بخواهد در این بازار شرکت کند، دقیقا بداند چه چیزی را در چه زمانی و به چه مقداری خرید و فروش می کند.

بیشتر بخوانید: قیمت دلار آزاد امروز ، قیمت یورو امروز ،قیمت طلای 18 عیار در بازار امروز ، محاسبه اقساط تسهیلات و سود وام بانکی ، سود سپرده بانکی

قرارداد آتی چیست؟

قرارداد آتی که در بازارهای مالی به آن فیوچرز نیز گفته می شود، یک توافق نامه است که در آن طرفین قرارداد متعهد می شوند که یک دارایی خاص را در تاریخ معین در آینده خرید و فروش کنند. این قرارداد معمولاً شامل قیمت و مشخصات دقیق کالا یا دارایی است. برخلاف قراردادهای نقدی که در آن ها تبادل بلافاصله انجام می شود، در بازار آتی تحویل و پرداخت به آینده موکول خواهد شد. به این ترتیب، قراردادهای آتی می توانند به عنوان ابزاری برای پیش بینی قیمت ها و یا مدیریت ریسک در بازارهای مالی به کار روند.

در واقع، قرارداد آتی یک ابزار مالی است که به افراد و نهادها اجازه می دهد از دارایی خود در برابر نوسانات قیمت ها نگهداری کنند. به طور مثال، یک کشاورز می تواند از طریق قرارداد آتی، قیمت محصول کشاورزی خود را در آینده تثبیت کرده و از کاهش قیمت ها در بازار جلوگیری کند. این قراردادها ابزاری برای سرمایه گذاران و بانک ها است که به وسیله آن قادر به حدس زدن نوسانات بازار و استفاده از فرصت های سودآوری خواهند بود.

انواع قرارداد آتی

در بازار معاملات آتی، قراردادها به طور کلی به چند دسته مختلف تقسیم می شوند که هرکدام ویژگی ها و کاربردهای خاص خود را دارند. مهم ترین انواع قرارداد آتی شامل قراردادهای آتی کالایی و مالی است. هر یک از این قراردادها به گونه ای طراحی شده اند که نیازهای خاص گروه های مختلف معامله گر را برآورده کنند. 

• قرارداد آتی کالایی: این نوع قراردادها مربوط به کالاهای فیزیکی هستند که در بازار معاملات آتی معامله می شوند. این کالاها می توانند شامل محصولات کشاورزی مانند گندم و ذرت، فلزات گرانبها نظیر طلا و نقره یا منابع انرژی مثل نفت و گاز باشند. هدف اصلی از این قراردادها آن است که تولیدکنندگان و مصرف کنندگان چنین کالاهایی بتوانند قیمت ها را ثابت نگه دارند.
• قرارداد آتی مالی: این نوع قراردادها مربوط به دارایی های مالی ویژه ای هستند که در بازار معاملات آتی بررسی می شوند.

بیشتر بخوانید: تاثیر فناوری بر بازار سرمایه؛ نقش فناوری اطلاعات در بازار سرمایه چیست؟ 

سازوکار قرارداد آتی در سازمان بورس ایران

سازوکار قراردادهای آتی در سازمان بورس ایران به طور کامل و دقیق طراحی شده است. بازار آتی تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ایران قرار دارد و معاملات در آن در قالب قوانین و مقررات خاصی انجام می شود. 

این قراردادها برای دارایی های مختلفی مانند کالاهای پایه، محصولات کشاورزی و حتی نفت خام طراحی شده اند. برای انجام معامله در بازار معاملات آتی ایران، معامله گران باید یک حساب کاربری نزد یکی از کارگزاری های معتبر بورس باز کنند. پس از ثبت نام و دریافت کد معاملاتی، آن ها می توانند وارد بازار معاملات آتی شده و به خرید و فروش قراردادهای آتی بپردازند. به منظور ایجاد یک بازار کارآمد و منظم در این بازار، از سیستم های پیشرفته برای تسویه معاملات استفاده می شود.

مزایا بازار آتی

بازار معاملات آتی به عنوان یک ابزار مالی قدرتمند، مزایای زیادی را برای معامله گران، تولیدکنندگان، مصرف کنندگان و سرمایه گذاران فراهم می آورد. این بازار به دلیل ویژگی های خاص خود می تواند به طور مؤثری در مدیریت ریسک، افزایش نقدینگی و بهره برداری از فرصت های سودآوری کمک کند. 

• پوشش ریسک: یکی از اصلی ترین مزایای بازار معاملات آتی، توانایی آن در پوشش ریسک های مختلف است. بسیاری از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان برای جلوگیری از نوسانات قیمت در آینده از قراردادهای آتی استفاده می کنند. به عنوان مثال، کشاورزان می توانند قیمت محصولات خود را از پیش تعیین کنند تا در زمان برداشت، در صورت افت قیمت، ضرری متحمل نشوند. از طرف دیگر، صنایع انرژی و پتروشیمی نیز با استفاده از قراردادهای آتی، می توانند قیمت مواد اولیه خود را تثبیت کرده و از نوسانات قیمت نفت یا گاز جلوگیری کنند.
• فرصت های سودآوری: بازار معاملات آتی نه تنها برای پوشش ریسک مفید است، بلکه به عنوان یک ابزار برای کسب سود از نوسانات قیمت ها نیز شناخته می شود. معامله گران حرفه ای می توانند با پیش بینی دقیق روندهای مختلف، از تغییرات قیمت در بازار آتی سود ببرند. این امکان برای سرمایه گذارانی که به دنبال فرصت های سریع و بزرگ برای سودآوری هستند، جذابیت دارد.

بیشتر بخوانید: آیا حذف ارز نیمایی بر قیمت کالا و بازار مالی تاثیر دارد؟ [ ارز نیمایی چه بود؟!]

معایب بازار آتی

بازار معاملات آتی، همان طور که دارای مزایای بسیار است، معایب و ریسک های خاص خود را نیز به همراه دارد. این بازار به دلیل ویژگی هایی مانند استفاده از اهرم مالی، نوسانات قیمت شدید و پیچیدگی های مختلف، می تواند برای معامله گران و سرمایه گذاران خطراتی را به همراه داشته باشد. 

یکی از اصلی ترین معایب بازار معاملات آتی، استفاده از اهرم مالی است. در حالی که این ویژگی قادر است فرصت های بزرگی برای کسب سود فراهم کند، اما می تواند به ضررهای سنگینی منجر شود. معامله گران می توانند با استفاده از اهرم، موقعیت های بزرگی باز کنند. در این شرایط، ممکن است زیان ها از میزان سرمایه اولیه فراتر رود و سرمایه گذار مجبور به واریز پول بیشتر به حساب خود شود.

نحوه انجام معامله در بورس آتی کالا

برای انجام معامله در بورس آتی کالا، افراد باید ابتدا مراحل خاصی را طی کنند که شامل ثبت نام، دریافت کد معاملاتی و آشنایی با سازوکار معاملات آتی است. این فرآیندها به طور دقیق تنظیم شده اند تا محیطی شفاف و ایمن برای معامله گران فراهم شود. 

• افتتاح حساب و دریافت کد معاملاتی: اولین قدم برای ورود به بازار معاملات آتی کالا، افتتاح حساب در یکی از کارگزاری های معتبر بورس است. برای این منظور، معامله گران باید اطلاعات شخصی و مالی خود را به کارگزاری ارائه دهند و پس از آن، کد معاملاتی آتی کالا دریافت کنند. این کد، شبیه به کد بورسی برای معاملات بورس است و به فرد اجازه می دهد وارد بازار معاملات آتی کالا شده و قراردادهای بازار آتی را خرید و فروش کند. فرآیند دریافت کد معاملاتی معمولاً شامل احراز هویت و تکمیل فرم های مختلف است.
• واریز وجه به حساب معاملاتی: پس از دریافت کد معاملاتی، معامله گر باید مبلغی را به عنوان مارجین اولیه به حساب معاملاتی خود واریز کند. این مبلغ به عنوان وثیقه برای شروع معاملات در نظر گرفته می شود. مبلغ مارجین اولیه می تواند بسته به نوع قرارداد آتی و حجم معامله متفاوت باشد. مهم است که این مبلغ به طور دقیق و به موقع واریز شود.
• ارسال دستور خرید و فروش: پس از انتخاب قرارداد آتی، معامله گر می تواند دستور خرید یا فروش خود را به کارگزاری ارسال کند. این دستور می تواند شامل تعداد قرارداد، قیمت و تاریخ تحویل باشد. معامله گران معمولاً از طریق پلتفرم های آنلاین ارائه شده توسط کارگزاری ها، دستورهای خود را وارد سیستم می کنند. این پلتفرم ها به کاربران اجازه می دهند به طور زنده قیمت ها را مشاهده کرده و دستورهای خود را بر اساس تحلیل های بازار ارسال کنند.

بیشتر بخوانید: بازار مالی چیست و چگونه طبقه بندی می شود؟

تفاوت قرارداد آتی و اختیار معامله در بازار آتی

قراردادهای آتی و اختیار معامله هر دو ابزارهای مالی خاصی هستند که به معامله گران یاری می رسانند تا در بازارهای مختلف مانند کالا، ارز و سهام سرمایه گذاری کنند. با این حال، این دو ابزار تفاوت های اساسی دارند که باید به آن ها توجه کرد. 

• ماهیت قراردادها: تفاوت اصلی بین قرارداد آتی و اختیار معامله در ماهیت الزام آور بودن یا نبودن آن ها است. قرارداد آتی، یک قرارداد الزام آور است که به طرفین آن اجازه می دهد تا یک کالا یا دارایی مشخص را در تاریخ معین و با قیمت مشخص خرید یا فروش کنند. به عبارت دیگر، در قرارداد آتی، طرفین موظف به انجام معامله هستند. در مقابل، اختیار معامله بازار آتی یک قرارداد ویژه است که به دارنده اختیار این حق را می دهد تا یک دارایی مشخص را در تاریخ معین و با قیمت از پیش تعیین شده خرید یا فروش کند، اما نیازی به انجام این کار ندارد. به عبارت دیگر، دارنده اختیار معامله فقط حق انجام معامله را دارد و نه الزام به انجام آن.
• ریسک ها و مزایا: یکی دیگر از تفاوت های مهم بین این دو قرارداد، ریسک ها و مزایای آن ها است. قراردادهای آتی می توانند به دلیل الزام آور بودن، برای طرفین ریسک بیشتری به همراه داشته باشند، زیرا هر دو طرف مجبورند معامله را انجام دهند و اگر قیمت بازار در جهت مخالف پیش بینی آن ها حرکت کند، متحمل ضررهای زیادی می شوند.

بیشتر بخوانید: آشنایی با بازار دوطرفه و مزایای آن برای سرمایه گذاران

مزیت قرارداد آتی کالا چیست؟

قرارداد آتی کالا یکی از مهم ترین ابزارهای مالی در بازارهای جهانی است و برای کسانی که در صنعت کالا فعالیت دارند، مفید خواهد بود. این قراردادها به معامله گران و تولیدکنندگان کالا کمک می کند تا عکس العمل بهتری در بازار به نمایش بگذارند و دارایی خود را به خوبی افزایش دهند. برخی از مزایای قراردادهای آتی عبارت اند از:  

• پوشش ریسک (Hedging): یکی از بزرگ ترین مزایای قراردادهای آتی کالا، توانایی آن ها در پوشش ریسک است. تولیدکنندگان و مصرف کنندگان کالا، به ویژه در بازارهای پرنوسان، می توانند با استفاده از این قراردادها قیمت آینده کالاهای خود را ثابت کنند. 
• فرصت های سودآوری برای سرمایه گذاران: قرارداد آتی کالا فرصت مناسبی برای سودآوری از نوسانات قیمت ها فراهم می آورد. در این بازار، معامله گران می توانند با پیش بینی تغییرات قیمت کالاهای مختلف مانند نفت، طلا یا غلات، از تغییرات قیمت ها سود ببرند. برخلاف بسیاری از بازارهای دیگر، در بازار آتی کالا، معامله گران قادرند هم از افزایش قیمت ها و هم از کاهش قیمت ها سود کنند، زیرا این بازار به صورت دو طرفه عمل می کند.
• نقدشوندگی بالا: یکی از ویژگی های مهم بازارهای آتی، نقدشوندگی بالای محصولات موجود در آنان است. این بدان معناست که معامله گران به راحتی می توانند وارد بازار شده و از آن خارج شوند. در این بازار، معمولاً حجم معاملات بالا است. نقدشوندگی بالا برای کسانی که قصد دارند معاملات خود را در کوتاه مدت انجام دهند، بسیار مهم است.

منظور از ویژگی اهرم مالی قراردادهای آتی چیست؟

اهرم یا لوریج یکی از ویژگی های برجسته قراردادهای آتی است که باعث می شود این ابزار مالی برای بسیاری از معامله گران جذاب باشد. این ویژگی، برای کسانی که به دنبال بهره برداری از نوسانات قیمت ها در بازارهای مختلف هستند، فرصت های سودآوری بزرگ تری را فراهم می کند.  

تعریف اهرم مالی در بازار آتی 

اهرم مالی به استفاده از منابع قرضی برای افزایش حجم معاملات گفته می شود. به طور ساده تر، معامله گر می تواند با استفاده از اهرم مالی مقدار بیشتری از یک دارایی را خریداری کند، آن هم بدون اینکه مجبور به پرداخت هزینه های گزاف باشد. در قراردادهای آتی، این امر با استفاده از مارجین یا وثیقه ممکن می شود. به عبارت دیگر، معامله گران می توانند با پرداخت درصدی از ارزش کل قرارداد (مارجین اولیه)، موقعیت های معاملاتی بزرگتری را باز کنند.

برای مثال، اگر یک قرارداد آتی 100000 دلار ارزش دارد و مارجین اولیه برای ورود به آن 10 درصد باشد، معامله گر تنها باید 10000 دلار به عنوان وثیقه واریز کند تا بتواند این قرارداد را به دست بیاورد. این ویژگی به معامله گران کمک می کند تا با مقدار کمتر سرمایه، حجم بیشتری از قراردادها را در اختیار بگیرند.

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری بلند مدت در بورس: نحوه سرمایه گذاری به شکل طولانی مدت در بازار سهام

تأثیر اهرم مالی بر سود و ضرر بازار آتی 

اهرم بازار آتی می تواند هم سود را افزایش دهد و هم ضرر را به طور چشمگیری بزرگتر کند. این ویژگی موجب می شود معامله گران با تغییرات کوچک در قیمت دارایی، سود زیادی کسب کنند. به عنوان مثال، اگر قیمت کالا یا دارایی افزایش یابد، معامله گری که از اهرم مالی استفاده کرده است، قادر خواهد بود سود بسیار بیشتری نسبت به سرمایه گذاری اولیه خود به دست آورد.

اما از طرف دیگر، استفاده از اهرم مالی می تواند ریسک را نیز افزایش دهد. اگر قیمت دارایی برخلاف پیش بینی معامله گر حرکت کند، ضرر معامله گر بزرگتر از سرمایه اولیه او خواهد شد. به همین دلیل، استفاده از اهرم مالی نیازمند دقت، تجربه و استراتژی های مدیریت ریسک مناسب است تا از ضررهای سنگین جلوگیری شود.

نحوه محاسبه اهرم مالی در قراردادهای آتی 

در قراردادهای آتی، اهرم مالی معمولاً به نسبت مارجین به ارزش قرارداد محاسبه می شود. اگر مارجین اولیه برای یک قرارداد آتی 10 درصد باشد، معامله گر با 1 دلار سرمایه می تواند 10 دلار از آن دارایی را کنترل کند. به همین ترتیب، هر چه مارجین بیشتر باشد، اهرم مالی کمتر خواهد بود و بالعکس.

به کارگیری قرارداد آتی در سایر کشورها

ایالات متحده آمریکا یکی از پیشگامان استفاده از بازار آتی است. در بورس های بزرگی مانند بورس شیکاگو (CME)، قراردادهای آتی به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک و همچنین ابزاری برای سفته بازی و پیش بینی قیمت ها استفاده می شوند. در واقع این نوع بورس ها مرکز جهانی قراردادهای آتی محسوب می شوند و در حوزه هایی همچون خرید و فروش کالاها، ارزها، نرخ بهره و شاخص های سهام فعالیت می کنند.

دونگی یک پلتفرم سرمایه گذاری است که طرح‌های سرمایه گذاری جمعی برای کسب وکارهای معتبر و با سابقه را تسهیل می کند. این سرمایه گذاری ها معمولاً شامل کسب وکارهایی هستند که نماد دارند و در فرابورس پذیرفته شده اند. برای سرمایه گذاری در طرح های دونگی، لازم است افراد پیش از هرگونه اقدام، طرح ها را با دقت بخوانند و اطلاعات کاملی درباره جزئیات پروژه ها، ضمانت نامه ها و سابقه مدیران کسب کنند. این شفافیت در ارائه اطلاعات، یکی از ویژگی های اصلی پلتفرم دونگی است که آن را از دیگر ابزارهای سرمایه گذاری متمایز می کند.

بیشتر بخوانید: بازارگردانی در بورس چیست و چه اهمیتی دارد؟

در طرح های دونگی، سه نوع ضمانت نامه برای تضمین بازگشت اصل سرمایه و سود وجود دارد. از جمله ضمانت های بانکی که متضمن پرداخت اصل پول و سود به سرمایه گذار است. علاوه بر این، کلیه طرح ها معاف از مالیات هستند و سودهای تخمینی با توجه به تقویم سرمایه گذاری به سرمایه گذاران پرداخت می شوند. برای ثبت نام و سرمایه گذاری در دونگی، افراد باید در سامانه سجام ثبت نام کنند و احراز هویت شوند. این شفافیت و سازوکار دقیق سبب می شود که سرمایه گذاران بتوانند با خاطری آسوده به این پلتفرم اعتماد کنند.

سخن پایانی 

بازار معاملات آتی یکی از پیچیده ترین و جذاب ترین ابزارهای مالی به شمار می رود. این بازار برای کسانی که به دنبال پوشش ریسک در برابر نوسانات قیمت هستند یا به دنبال فرصت های سودآوری از تغییرات قیمت ها می گردند، گزینه ای مناسب محسوب می شود. قابلیت استفاده از اهرم مالی در بازار آتی می تواند فرصت های زیادی برای کسب سود ایجاد کند، اما به همان اندازه، خطرات زیادی را نیز به همراه دارد. به همین دلیل، معامله گران باید با دقت و آگاهی کامل وارد این بازار شوند.  ‏ مشاوره سرمایه گذاری را با ما تجربه کنید.