اوراق قرضه چیست؟ هر آنچه معامله گران در این مورد باید بدانند

برای همه ما پیش آمده که قصد خرید کالایی ارزشمند مانند خودرو، منزل و... را داشته باشیم اما سرمایه ما برای خرید کالا کافی نباشد. اولین راه‌حل در چنین شرایطی دریافت وام بانکی است که با استفاده از آن بودجه مورد نیاز خود را تامین کند. شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ نیز در بعضی شرایط برای انجام معاملات یا پرداخت وجه پروژه‌های خود، دچار کمبود سرمایه می‌شوند که برای رفع این مشکل اقدام به فروش اوراق قرضه می‌کنند. در این مطلب به شما خواهیم گفت که اوراق قرضه چیست، در چه مواردی استفاده شده و چه ویژگی‌هایی دارند. با ما همراه باشید. 

فهرست مطالب:

• اوراق قرضه چیست؟ 
• انواع اوراق قرضه چیست؟ 
• مزایا و معایب اوراق قرضه چیست؟
• ویژگی‌های اوراق قرضه
• اصطلاحات مهم در مورد اوراق قرضه چیست؟
• اوراق قرضه قابل تبدیل (Convertible Bonds)
• اوراق قرضه تضمین شده (Secured Bonds)
• اوراق قرضه تضمین نشده (Unsecured Bonds)
• نحوه خرید اوراق قرضه
• اصول معادل اوراق قرضه
• مزیت کرادفاندینگ نسبت به اوراق قرضه چیست؟ 
• جمع‌بندی

اوراق قرضه چیست؟ 

اوراق قرضه به انگلیسی (Bonds) اصطلاحی است که سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی بارها آن را شنیده‌اند. این اصطلاح به اسنادی گفته می‌شود که توسط شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ برای تامین بودجه و نقدینگی به فروش می‌رسد. این اسناد در واقع قراردادهایی هستند که طی آن‌ها فردی به‌عنوان سرمایه‌گذار، مبلغی را به یک شرکت یا ارگان دولتی قرض داده و در ازای این مبلغ سودی را در تاریخ‌های مشخص که در اصطلاح تاریخ سررسید نام دارد، دریافت می‌کند. 

در این قرارداد شرکت یا ارگانی که سرمایه به آن داده شده و در اصطلاح سرمایه‌پذیر است، متعهد می‌شود که در ازای مبلغ دریافتی، سود آن را به شکل دوره‌ای به مشتری پرداخت کند. سود اوراق قرضه و تاریخی پرداخت آن به طور دقیق در قرارداد مشخص شده و در بعضی موارد ثابت و در بعضی قراردادها در صورت کسب سود شرکت، با افزایش درصد همراه خواهد بود. 

بیشتر بخوانید: طرح تجاری چیست و چگونه بیزینس پلن بنویسیم؟

انواع اوراق قرضه چیست؟ 

برای سرمایه‌ گذاری در اوراق قرضه ابتدا باید با انواع آن آشنا باشید. انتخاب سود حاصل از خرید اوراق، حداقل و حداکثر مقدار مجاز سرمایه‌گذاری و... بسته به نوع اوراق قرضه متفاوت هستند. در این بخش به معرفی انواع اوراق قرضه می‌پردازیم: 

اوراق قرضه دولتی 

تامین بودجه یکی از مشکلات اساسی دولت‌ها است. ارگان‌های دولتی برای پرداخت حقوق کارمندان و اجرای برنامه‌های دولتی و بسیاری موارد دیگر نیاز به بودجه دارند که در صورت کمبود نقدینگی این کسری بودجه را از طریق فروش اوراق قرضه تامین می‌کنند. اوراق قرضه دولتی در واقع اسنادی هستند که توسط دولت عرضه می‌شوند. این نوع از اوراق قرضه، متداول‌ترین نوع آن هستند که بیشترین درصد مشارکت را دارند، به همین دلیل در معرفی انواع اوراق قرضه چیست ابتدا به معرفی آن‌ها پرداختیم.

نکته مهمی که در مورد این اوراق باید به آن‌ها توجه کرد، ریسک‌های اوراق قرضه مانند کاهش ارزش اوراق نسبت به قیمت اولیه و... است. اوراق دولتی به‌خصوص زمانی که اقتصاد کشور دارای ثبات باشد، کمترین ریسک را دارند. اوراق دولتی مستقیما از سمت دولت عرضه می‌شوند و احتمال ورشکستگی دولت کمتر از دیگر ارگان‌ها است، در نتیجه این اوراق، اعتبار بیشتری داشته و نسبتا بدون ریسک هستند. 

بیشتر بخوانید: ریسک سرمایه گذاری چیست؟ راه های شناسایی ریسک های سرمایه گذاری

اوراق قرضه شهرداری

یکی دیگر از انواع اوراق قرضه، اوراق شهرداری است. این نوع از اوراق قرضه توسط شهرداری‌ها و با هدف تامین بودجه جهت ساخت مدرسه، بیمارستان، فرودگاه و... منتشر می‌شوند. با توجه به اینکه شهرداری کمبود بودجه خود را با دریافت مالیات جبران می‌کند، این اوراق زمانی عرضه می‌شوند که مالیات دریافتی، نقدینگی را تامین نکند.

اوراق قرضه شرکتی

نوع دیگر اوراق قرضه، اوراق شرکتی هستند که با هدف تامین نقدینگی شرکت‌ها عرضه می‌شوند. این اوراق نسبت به اوراق دولتی ریسک بالاتری دارند اما نسبت به دو نوع قبلی بیشترین سود را به سرمایه‌گذاران ارائه می‌کنند. به علاوه این اوراق نسبت به اوراق شهرداری و دولتی تنوع بیشتری دارند، در نتیجه سرمایه‌گذاران گزینه‌های متنوع‌تری برای انجام سرمایه‌گذاری و خرید اوراق دارند. 

بیشتر بخوانید: طرح توجیهی چیست و چه اهمیتی دارد؟

مزایا و معایب اوراق قرضه چیست؟

اوراق قرضه را می‌توان نوعی دارایی برای کسب درآمد ثابت دانست، زیرا نرخ سود مشخصی داشته و بازه پرداخت آن نیز تعیین شده است. از مزایای این اوراق می‌توان به ریسک پایین‌تر آن‌ها نسبت به دیگر انواع روش‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد. پرداخت سود منظم، امکان فروش آن در زمان دلخواه و... از دیگر مزایای این اوراق هستند اما معایب اوراق قرضه چیست؟ یکی از مهم‌ترین معایب این اوراق پایین بودن نرخ سود آن‌ها است. نرخ سود دریافتی این اوراق نسبت به دیگر روش‌های سرمایه‌گذاری مانند بازار سهام پایین‌تر است، در نتیجه برای سرمایه‌گذاری با هدف کسب سود بالا چندان مناسب نیست. 

ویژگی‌های اوراق قرضه

پیش از پرداختن به سایر جزئیات در مورد اوراق قرضه مانند نحوه معامله آن‌ها، در مورد ویژگی‌های این اوراق صحبت خواهیم کرد که عبارتند از: 

• سرمایه‌گذاران و دارندگان اوراق قرضه، طلبکار ارگان سرمایه‌پذیر هستند و در زمان دلخواه امکان دریافت اصل سرمایه و سود را دارند. البته دارندگان، سهام‌دار شرکت محسوب نمی‌شوند. 
• اوراق قرضه، سررسید Maturity)) مشخصی داشته که مطابق با آن میزان سود و تاریخ دریافت نیز مشخص می‌شود. 
• اوراق قرضه ارزش اسمی مشخص‌شده‌ای دارند. 
• اوراق قرضه دارای نرخ بهره ثابت هستند، در نتیجه از آن‌ها با عنوان اوراق با درآمد ثابت هم یاد می‌کنند. 
• اوراق بی‌نام قرضه فروش داشته و قابل معامله هستند، در صورت فروش با مبلغ پایین‌تر از مقدار اسمی، فروش با تنزیل انجام شده و در صورتی که فروش با مبلغ بالاتر از مبلغ اسمی انجام شود، فروش با صرفه خواهد بود.
• سود اوراق مشارکت معاف از مالیات است و پرداخت آن‌ها به صورت ماهانه، سه ماهه و نهایتا سالانه انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: سبدگردانی چیست و چه مزایایی دارد؟

اصطلاحات مهم در مورد اوراق قرضه چیست؟

برای ورود به هرکدام از بازارهای مالی، ابتدا باید با اصطلاحات آن بازار آشنا باشید. این موضوع در مورد اوراق قرضه نیز صدق می‌کند و اگر قصد خرید این نوع اوراق را دارید باید با موارد مهم آن‌ها آشنا شوید. در ادامه خواهیم گفت که مهم‌ترین اصطلاحات اوراق قرضه چیست.

• موعد سررسید: تاریخ پایان قرارداد اوراق موعد سررسید است که در صورت تمایل سرمایه‌گذار و شرایط سرمایه‌پذیر اصل پول به سرمایه‌گذار داده می‌شود یا قرارداد برای مدت مشخص تمدید می‌شود. 
• فراخوانی (Callability): حق فراخوانی یا بازخرید اوراق پیش از سررسید یکی از شرایطی است که در برخی موارد برای سرمایه‌گذار مهیا می‌شود. در این شرایط شرکت برای حفظ سرمایه و تامین بودجه، اقدام به فروش اوراق جدید می‌کند و سرمایه‌گذاران قدیمی قادر به افزودن تعداد اوراق و بهره بیشتر هستند. 
• فروش اوراق قرضه (Put Provisions): از دیگر اصطلاحات مربوط به اوراق قرضه می‌توان به امکان فروش اشاره کرد که به معنی ایجاد امکان فروش اوراق پیش از تاریخ سررسید به شخصی دیگر است. امکان فروش زمانی استفاده می‌شود که دارنده اوراق از طریق فروش آن‌ها قصد سرمایه‌گذاری در جایی دیگر دارد. 
• نرخ بهره اوراق قرضه: نرخ بهره، مبلغی است که براساس ارزش اسمی اوراق به دارنده آن‌ها پرداخت می‌شود. 
• بازار اولیه و ثانویه اوراق قرضه: بازار اولیه بازاری است که انواع اوراق در آن به‌صورت پذیره‌نویسی عرضه می‌شوند. در بازار ثانویه اما اوراق بهادار پس از یک بار انتشار در بازار اولیه معامله می‌شوند.

اوراق قرضه قابل تبدیل (Convertible Bonds)

بعضی از انواع اوراق قرضه امکان تبدیل شدن به سهام رسمی شرکت‌ها دارند. این اوراق که در اصطلاح اوراق قابل تبدیل نامیده می‌شوند، ارزش بالاتری داشته و در میان سرمایه‌داران از محبوبیت بیشتری برخوردار هستند. البته اوراق قرضه در صورتی قابل تبدیل هستند که شرایط تبدیل آ‌‌ن‌ها مانند قیمت تبدیل از قبل مشخص شده باشد. این اوراق نرخ بهره کمتری دارند که علت آن امکان تبدیل به اوراق و سهام رسمی است. در صورتی که این اوراق را به سهام رسمی شرکت‌ها تبدیل کنید، سهام‌دار آن شرکت خواهید شد. 

بیشتر بخوانید: سرمایه گذار فرشته کیست و چه ویژگی ها و وظایفی دارد؟

اوراق قرضه تضمین شده (Secured Bonds)

در ادامه پاسخ به سوال اوراق قرضه چیست، یکی دیگر از انواع اوراق قرضه که اوراق قرضه تضمین شده هستند را معرفی می‌کنیم. این اوراق دارای پشتوانه مالی هستند. پشتوانه مالی، راه‌حلی است که شرکت سرمایه‌پذیر یا صادرکننده اوراق برای سرمایه‌گذاران مشخص می‌کند تا در صورت ورشکستگی شرکت از آن استفاده کنند. با وجود پشتوانه مالی حتی در صورت ورشکستگی هم سرمایه‌گذار دچار مشکل نشده و به اصل پول خود دست پیدا می‌کند. پشتوانه مالی و تضمین باید رسمی باشد و رسمیت آن به عهده سازمان بورس و اوراق بهاردار است. اوراق تضمین شده از ریسک کمتری برخوردار هستند، در نتیجه دریافت آن‌ها متقاضیان بیشتری داشته و اکثر سرمایه‌گذاران ابتدا به دنبال این مدل اوراق می‌گردند. 

اوراق قرضه تضمین نشده (Unsecured Bonds)

در مقابل اوراق تضمین شده، اوراق تضمین نشده قرار دارند. این اوراق پشتوانه مالی نداشته و صادرکنندگان معمولا ارائه برای جلب اعتماد سرمایه‌گذاران ندارند. صادرکنندگان این اوراق برای جلب اعتماد سرمایه‌داران و دعوت آن‌ها به سرمایه‌گذاری از اعتبار خود استفاده می‌کنند، در واقع این‌گونه اوراق زمانی به فروش می‌رسند که یک ارگان معتبر آ‌ن‌ها را منتشر کرده باشد. برای مثال دولت از جمله ارگان‌هایی است که به استناد اعتبار خود اوراقی را منتشر کرده و حتی بدون ضمانت و پشتوانه مالی نیز به فروش می‌رساند. 

بیشتر بخوانید: صندوق درآمد ثابت چیست + نحوه فعالیت، مزایا و معایب

نحوه خرید اوراق قرضه

خرید اوراق قرضه نیز مانند بسیاری از اوراق بهادار دیگر از طریق اعلان‌های عمومی قابل انجام است. پیش از فروش این اوراق پذیره‌نویسی آن‌ها انجام می‌شود. پذیره‌نویسی توسط ارگان‌های عرضه‌کننده اوراق صورت می‌گیرد. اما پذیره‌نویسی اوراق قرضه چیست؟ پذیره‌نویسی راهی برای ارائه اوراق قرضه به عموم مردم است و به صورت مذاکره‌ای یا رقابتی انجام می‌شود. در نحوه پذیره‌نویسی مذاکره‌ای، شرکت سرمایه‌پذیر و پذیره‌نویسان طی مذاکره‌ای در مورد انتشار اوراق قرضه تصمیم می‌گیرند. 

دیگر نحوه خرید اوراق قرضه، خرید انواع رقابتی است. برای مثال زمانی که دولت قصد انتشار اوراق خود را داشته باشد، ابتدا آن‌ها را در بازار اولیه منتشر می‌کند و افرادی که تمایل به خرید دارند را برای قرارگیری در صف خرید دعوت می‌کند. در این شرایط افرادی که زودتر از سایرین در پذیره‌نویسی شرکت کنند، تا پیش از تکمیل ظرفیت شانس خرید اوراق که در بازار ثانویه منتشر می‌شوند را دارند. در مورد خرید این اوراق توجه به اصول معامله اوراق قرضه اهمیت زیادی دارد. همچنین پیش از اقدام به خرید باید تحلیل اوراق قرضه را به درستی انجام دهید تا اوراق خریداری شده بیشترین سود را داشته باشند. 

در این زمینه می‌توانید از شرکت‌ها یا ارگان‌های فعال در زمینه خرید و فروش اوراق قرضه کمک بگیرید. همچنین افرادی که در انجام این کار دارای سابقه بالاتری هستند، به راحتی می‌توانند مشاوره‌های لازم برای انتخاب نوع اوراق و نحوه خرید آن‌ها را به شما ارائه کنند.

اصول معادل اوراق قرضه

به طور کل مواردی مانند انتخاب اوراق از منابعی که ریسک کمتری دارند، توجه به میزان سود اوراق، خرید اوراق تضمین شده یا اوراقی که قابلیت تبدیل دارند، قرار دادن بخشی از سرمایه در اوراق قرضه و افزایش تدریجی آن و... از جمله اصولی هستند که باید رعایت شوند و همه آن‌ها نیاز به تحلیل دقیق اوراق و صادرکننده آن‌ها دارند. 

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری خطرپذیر (جسورانه) چیست؟

مزیت کرادفاندینگ نسبت به اوراق قرضه چیست؟ 

تا اینجا گفتیم که اوراق قرضه چیست و خرید آن‌ها چه شرایطی دارد. به طور کل محدودیتی در خرید اوراق قرضه وجود ندارد و همه افراد قادر به خرید آن‌ها هستند اما در کشورهای اسلامی از این اوراق برای تامین نیاز مالی استفاده نمی‌شود. علت این موضوع حالت ربا در انجام معاملات اوراق قرضه است که استفاده از آن‌ را برای ارگان‌ها ممنوع می‌کند. 

جایگزین مناسب و دارای مجوز اوراق قرضه، کرادفاندینگ به معنی تامین مالی از یک جمع است. در این شیوه که برای تامین تمام یا بخشی از بودجه مورد نیاز یک کار یا پروژه انجام می‌شود، همه افراد جامعه قادر به مشارکت نقدی هستند. این روش جایگزین شیوه‌های سنتی تامین سرمایه مانند مراجعه به بانک و دریافت وام، جذب سرمایه‌گذار و... است. این شیوه جذب سرمایه توسط دونگی ارائه می‌شود تا از طریق آن به عنوان سرمایه‌گذار سود بیشتری دریافت کرده و به عنوان سرمایه پذیر زودتر از دیگر روش‌ها کسب و کار خود را راه‌اندازی کنید. 

بیشتر بخوانید: اهداف سرمایه گذاری و الزامات آن

جمع‌بندی

اوراق قرضه به عنوان یکی از انواع اوراق بهادار، راهی برای تامین نیازهای مالی دولت و ارگان‌های خاص هستند. این اوراق با هدف جذب سرمایه و مشارکت مردمی به مشتریان داده می‌شوند تا بابت سرمایه خود آسوده خاطر بوده و مطابق قرارداد اوراق سود مشخصی دریافت کنند. در این مطلب به این سوال که اوراق قرضه چیست، پاسخ دادیم. با وجود اینکه امکان استفاده از اوراق قرضه در کشورهای اسلامی وجود ندارد، بهترین پیشنهاد استفاده از جایگزین‌های آن مانند کرادفاندینگ است.