تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری در ایران و جهان

یکی از ابزارهای قدرتمند و کارآمد برای سرمایه‌گذاری در دنیای امروز، صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند. این ابزار راهی برای افراد تازه‌کار در بازار مالی یا سرمایه‌دارانی است که به دنبال کم‌ترین ریسک و بستری برای سرمایه‌ گذاری مطمئن هستند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری انواع مختلفی دارند و هر یک، خدمات، سود و شرایط مشخصی را به مشتریان ارائه می‌دهند. این صندوق‌ها که امروزه یکی از محبوب‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری در میان سرمایه‌داران محسوب می‌شوند، قدمتی طولانی دارند. در این مطلب سفری در تاریخچه صندوق های سرمایه‌ گذاری خواهیم داشت و در مورد پیشینه صندوق های سرمایه گذاری، پیدایش و روند رشد آن‌ها صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

فهرست مطالب:

• صندوق‌های سرمایه‌گذاری از کجا آغاز شدند؟
• هدف تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری چه بود؟
• تاریخچه و تکامل صندوق‌های سرمایه‌گذاری در جهان
  • تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری در آمریکا
  • تاریخچه صندوق‌ های سرمایه گذاری در آسیا
• تاریخچه صندوق‌ های سرمایه گذاری در ایران
• تاثیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اقتصاد جهانی
• نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس ایران
• ساختار و استراتژی سرمایه‌گذاری و انتخاب بهترین صندوق‌ها
• سخن پایانی 

صندوق‌های سرمایه‌گذاری از کجا آغاز شدند؟

صندوق‌های سرمایه‌گذاری که امروزه جزو محبوب‌ترین ابزارها برای حفظ ارزش دارایی‌ها و افزایش آ‌ن‌ها از طریق کسب سود و... هستند، قدمتی طولانی دارند. ایده اولیه راه‌اندازی این صندوق‌ها به قرن هجدهم میلادی و کشورهای هلند و انگلستان باز می‌گردد. یکی از پررونق‌ترین تجارت‌های آن دوران، تجارت دریایی بود که افراد زیادی در آن فعال بوده و از طریق این تجارت به کسب سرمایه می‌پرداختند. این تجارت برای سرمایه‌گذاری نیز بستری محبوب بود اما ریسک بالای سرمایه‌گذاری در آن مانند از بین رفتن سرمایه در اثر غرق شدن کشتی‌ها و...، سرمایه‌گذاران را به فکر انداخت تا به دنبال راهی کم‌ریسک‌تر برای سرمایه‌گذاری باشند. 

جستجو برای ایده‌ای جایگزین و ایده‌آل مدت‌ها ادامه پیدا کرد تا در سال 1774، تجاری هلندی به نام آدریان ون کتویج، صندوقی به نام Eendragt Maakt Magt ایجاد کرد که در لغت به معنای «اتحاد باعث ایجاد قدرت می‌شود» بود. این صندوق، اولین صندوق سرمایه گذاری در جهان و آغازگر ایجاد صندوق‌های متنوع با امکانات متعدد بود. با وجود نوآورانه بودن صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار مالی آن زمان و مشخص نبودن میزان ریسک و بازده اما استقبال از این صندوق‌ها به خوبی انجام شد و در مدت زمانی کوتاه، افراد زیادی به آن اعتماد کردند. 

هدف تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری چه بود؟

همان‌طور که گفته شد اولین هدف تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری، ایجاد بستری مطمئن‌تر برای سرمایه‌گذاری، نسبت به روش‌های موجود در زمان خود بود. طبق تاریخچه صندوق های سرمایه‌ گذاری، اولین صندوق‌ها خیلی زود به پذیرش عمومی دست پیدا کردند و جایگاهی ویژه را در میان سرمایه‌گذاران به دست آوردند. یکی از اهداف مهم این صندوق‌ها، امکان مشارکت شهروندان با درآمد متوسط در آن‌ها است. بسیاری از روش‌های سرمایه‌گذاری مانند خرید املاک، ثبت شرکت و... نیاز به سرمایه بالایی دارند و افراد با درآمد متوسط امکان استفاده از آن‌ها را ندارند.

بیشتر بخوانید: صندوق پوشش ریسک یا هج فاند (Hedge Fund) چیست؟

صندوق‌های سرمایه‌گذاری اما برای همه افراد جامعه هستند و سرمایه‌داران این امکان را دارند که بسته به بودجه و سرمایه خود، بستر مناسب سرمایه‌گذاری را پیدا کنند. تحول بازارهای مالی و نقش صندوق‌ها را نیز نباید در اهداف آن‌ها نادیده گرفت. در شرایطی که بازارهای مالی به بخش‌هایی به خصوص وابسته بودند، صندوق‌ها باعث تحولاتی گسترده در اقتصاد کشورها شدند. امروزه نیز صندوق‌های مالی با هدف مدیریت سرمایه و دارایی سرمایه‌گذاران، قرار دادن سرمایه در بهترین بسترها، کمک به پروژه‌ها و... تشکیل شده و فعالیت می‌کنند. 

کاهش ریسک سرمایه‌گذاری دیگر هدف تاسیس صندوق‌ها بود. تا پیش از راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بیشتر افراد نگران ریسک‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی بودند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری از طریق توزیع سرمایه در میان انواع اوراق بهادار، دارایی‌ها و بسترهای مختلف، این ریسک را کاهش می‌دادند و این موضوع ایده و هدف اصلی راه‌اندازی این صندوق‌ها بود.

تاریخچه و تکامل صندوق‌های سرمایه‌گذاری در جهان

همان‌طور که اشاره کردیم، صندو‌ق‌های سرمایه‌گذاری راهی برای افزایش سرمایه در بستری امن را برای مشتریان فراهم کردند. صندوق‌های مالی برخلاف بسیاری از روش‌های سرمایه‌گذاری دارای متخصصانی هستند که مدیریت سرمایه مشتریان را به جای آن‌ها انجام داده و با توجه به دانش و شناختی که از بازارهای مالی دارند، بیشترین سود را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان می‌آوردند. 

طبق اسناد موجود در مورد تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری، سال‌ها است که سرمایه‌داران از طریق خرید سهام صندوق‌ها در بازار بورس، اوراق بهادار و... به سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها می‌پردازند. در بخش‌های قبل گفتیم که این صندوق‌ها مختص به ایران نبوده و در تمام کشورهای دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه به بررسی پیشینه صندوق های سرمایه‌ گذاری در کشورهای مختلف می‌پردازیم.

پیشینه صندوق های سرمایه گذاری در آمریکا

پیشینه صندوق های سرمایه گذاری در کشور آمریکا به سال 1893 میلادی باز می‌گردد. در آن زمانی صندوقی به نام Boston Personal Property Trust به عنوان صندوق مشترک شروع به کار کرد و اقدام به جمع‌آوری سرمایه افراد پرداخت. شکل مدرن‌تر صندوق‌های سرمایه‌گذاری آمریکا اما در سال 1924 راه‌اندازی شد. صندوق سرمایه‌گذاری ماساچوست اولین صندوق مدرن آمریکا بود که شرکت‌ها و کسب و کارهایی با ارزش بازار بالا در آن سرمایه‌گذاری می‌کردند. 

بیشتر بخوانید: صندوق بخشی چیست؟ + نحوه سرمایه گذاری در آن

در حال حاضر صندوق‌های سرمایه‌گذاری در آمریکا یکی از محبوب‌ترین روش‌های سرمایه‌گذاری هستند. بیشتر صندوق‌های این کشور از نوع سرمایه باز یا ETF هستند. آمارها نشان‌دهنده این است که از هر 5 شهروند آمریکایی، 2 نفر در صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این موضوع نشان از اهمیت بازار بورس آمریکا دارد. مشارکت بالای مردم این کشور در صندوق‌های سرمایه‌گذاری موجب شده که آمریکا در بورس جهانی نیز موفقیت زیادی داشته باشد و به همین دلیل یکی از قدرتمندترین اقتصادهای جهان به شمار آید.

تاریخچه صندوق‌ های سرمایه گذاری در آسیا

تاسیس و راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در آسیا به سال 1960 میلادی، در کشور ژاپن باز می‌گردد. ژاپن یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای آسیایی و قدرت برتر اقتصاد در آسیا است که در زمینه معرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری به بازارهای مالی آسیا نیز پیشرو بوده است. در تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری آسیا آمده که این صندوق‌ها حوالی سال‌های 1980-1990 میلادی به دیگر کشورهای آسیا مانند سنگاپور، هنگ کنگ و مالزی وارد شدند. 

به مرور زمان بستر راه‌اندازی این صندوق‌ها در دیگر کشورهای آسیایی هم فراهم شد و در دهه 2000، چین و هند نیز به عنوان دو اقتصاد در حال رشد آسیایی به این بازار وارد شدند. سرعت رشد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در آسیا بسیار زیاد بوده و نقش کلیدی آن‌ها در بازارهای مالی، به عنوان ابزارهای جذب سرمایه داخلی و خارجی غیر قابل انکار است.

تاریخچه صندوق‌ های سرمایه گذاری در ایران

شروع کار صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران به سال 1386 باز می‌گردد. معرفی اولین صندوق‌های سرمایه‌گذاری ایران در روزهای پایانی اسفندماه 1386 و در آخرین روزهای کاری بورس اوراق بهادار به مردم و سرمایه‌گذاران انجام شد. صندوق‌های اولیه 7 مورد شامل پویا، حافظ، سهم آشنا، خبرگان سهام، پیشتاز، کارگزاری بانک ملی و کارگزاری بانک صادرات بودند. پذیره‌نویسی و مقدمات شروع به کار این صندوق‌ها اواخر سال 86 آغاز شد و در ماه‌های اول سال 87، فعالیت‌ آن‌ها به صورت رسمی آغاز شد. 

بیشتر بخوانید: صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) چیست؟

صندوق‌های اولیه اندازه کوچکی داشتند اما به راحتی مورد پذیرش مردم قرار گرفتند، تا جایی که در پایان سال 87 تعداد آن‌ها به 14 عدد رسید. پیشینه صندوق های سرمایه گذاری بزرگ در ایران نیز مربوط به سال 87 است.  در بهمن ماه همین سال، نخستین صندوق سرمایه‌گذاری ایران با اندازه بزرگ راه‌اندازی شد و یکم ایرانیان نام گرفت. دارایی‌های این صندوق تا پایان سال 87 با جذب مجموع 749 سرمایه‌گذار حقیقی و حقوقی به 529 میلیارد ریال رسید که مبلغی بالا بود. 

مطابق اطلاعات موجود درباره تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری ایران، پررونق‌ترین دوره این صندوق‌ها در سال 1388 بود. تا سال 88 صندوق‌های مالی روندی رو به رشد اما با شیب ملایم داشتند. تا این زمان 18 صندوق دیگر به صندوق‌های سرمایه‌گذاری ایران اضافه شده بود و تعداد سهام‌های بزرگ به صندوق رسیده بود. بعد از آن و در سال 89، روند رشد صندوق‌ها هم از نظر دارایی و هم از نظر تعداد، شیبی صعودی و تند داشت. 

از سال 92 به بعد، صندوق‌های مالی به یکی از محبوب‌ترین بسترهای سرمایه‌گذاری تبدیل شدند و از سال 98 به عنوان یکی از ابزارهای اصلی بازار مالی، به بازدهی بالایی دست پیدا کردند. در حال حاضر صندوق‌های مالی ایران هم از نظر تعداد و هم از نظر دارایی شرایطی عالی دارند.

تاثیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اقتصاد جهانی

صندوق‌های سرمایه‌گذاری امروزه یکی از مهم‌ترین ابزارهای مالی در دنیا هستند و نقشی ویژه در اقتصاد جهانی دارند. تنوع این صندوق‌ها و شرایط ایده‌آل سرمایه‌گذاری در آن‌ها مانند وجود نیروهای متخصص برای مدیریت مالی صندوق باعث شده که این صندوق‌ها نسبت به دیگر بسترهای سرمایه‌گذاری محبوب‌تر باشند. از طرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری با انتخاب بهترین دارایی‌ها، کمک زیادی به چرخه اقتصادی کرده و با تامین سرمایه مورد نیاز پروژه‌ها، کسب و کارها و... از لحاظ تولید محصول برای فروش و صادرات یا تامین مواد اولیه نیز به اقتصاد کشورها و به دنبال آن، اقتصاد جهانی کمک می‌کنند. 

بیشتر بخوانید: صندوق اهرمی چیست و سرمایه گذاری در آن چه مزایایی دارد؟

در حال حاضر چیزی حدود 9 هزار صندوق سرمایه‌گذاری در آمریکا فعال است که سرمایه‌ای بیش از 15 هزار میلیارد دلار دارند. همچنین تعداد کل صندوق‌های جهان به چیزی حدود 76 هزار صندوق می‌رسد که نشان از اقبال عمومی این روش سرمایه‌گذاری در اقتصاد جهانی دارد. مطابق هدف اولیه تاسیس صندوق‌ها که در تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری به آن اشاره شد، این صندوق‌ها حتی برای افراد با درآمد متوسط و گاها پایین هم مناسب هستند، در نتیجه بسیاری از کشورها آن‌ها را یکی از معیارهای توسعه اقتصادی خود می‌دانند.

نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس ایران

صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس ایران هم جزو مهم‌ترین نهادهای مالی هستند. در حال حاضر چیزی حدود 192 صندوق سرمایه‌گذاری ایرانی در انواع مختلف درآمد ثابت، صندوق سهامی، مختلط و... فعال هستند که شرایط فعالیت، سود و بازدهی و نحوه ورود به هرکدام از آن‌ها متفاوت است. تمام این صندوق‌ها علاوه بر فعالیت اختصاصی که از طریق سایت آن‌ها انجام می‌شود، در بورس هم فعال هستند و سرمایه‌دارانی که قصد سرمایه‌گذاری از طریق بورس را دارند، قادر به انتخاب آن‌ها هستند. 

سرمایه‌گذاری در بورس به واسطه این صندوق‌ها از نوع غیرمستقیم خواهد بود و این شیوه سرمایه‌گذاری نسبت به نوع مستقیم، ریسک کمتری دارد. در نتیجه این صندوق‌ها را می‌توان جزو محبوب‌ترین بسترهای سرمایه‌گذاری در ایران هم معرفی کرد. ریسک پایین، به خصوص در صندوق‌های درآمد ثابت موجب استقبال خوب از این صندوق‌ها می‌شود.

ساختار و استراتژی سرمایه‌گذاری و انتخاب بهترین صندوق‌ها

برای انتخاب بهترین صندوق سرمایه‌ گذاری ابتدا باید با انواع آن‌ها آشنا بود. نحوه فعالیت هرکدام از صندوق‌های سرمایه‌گذاری و امتیازاتی که برای مشتریان یا سرمایه‌گذاران خود دارند، متفاوت است. برای مثال در صندوق‌های درآمد ثابت، مطابق قراردادی که میان صندوق و سرمایه‌گذار تنظیم می‌شود، ماهیانه سود مشخصی به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود. این صندوق‌ها از نظر نوع داریی‌ها نیز تفاوت دارند، برای مثال صندوق‌های شاخص در زمینه خرید و سرمایه‌گذاری روی کالاهایی مشخص فعالیت می‌کنند یا صندوق‌های مختلط، داریی خود را به صورت 40 درصد بازار سهام و 60 درصد اوراق مشارکت و... انتخاب می‌کنند.

بیشتر بخوانید: بهترین سرمایه گذاری با پول کم؛ سهام، صندوق یا کرادفاندینگ

ساختار و استراتژی عملکرد متفاوت صندوق‌ها موجب نتایج مختلف از آن‌ها می‌شود. تنوع بسترهای سرمایه‌گذاری هدفی بود که در تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری هم به آن اشاره شد. این موضوع نیز به فراهم کردن فرصت سرمایه‌گذاری برای افرادی که درآمد یا سرمایه چندانی ندارند، کمک می‌کند. همچنین تنوع دارایی یا شرایط صندوق‌ها این مزیت را نیز دارد که افراد بسته به شناخت، علاقه خود به ریسک‌پذیری و.... برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مالی اقدام کنند. 

سخن پایانی 

صندوق‌های سرمایه‌گذاری سال‌ها است که به عنوان یکی از ابزارهای خوب برای سرمایه‌گذاری و افزایش دارایی افراد، مورد استفاده قرار می‌گیرند. این صندوق‌ها که توسط متخصصان و تحلیل‌گران حرفه‌ای بازارهای مالی اداره می‌شوند، سود بالایی را برای سرمایه‌داران فراهم می‌کنند و فرصت دستیابی به سرمایه‌گذاری امن و مطمئن را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند. در این مطلب به بررسی تاریخچه این صندوق‌ها پرداختیم. همان‌طور که گفتیم، اعتبار این صندوق‌ها مربوط به ایران نیست و سال‌ها است که در تمام کشورها مورد استقبال عمومی قرار دارند.