وام مرابحه چیست؟ مقدار و سود آن چقدر است؟ کدام بانک ها وام مرابحه می دهند؟

وام مرابحه نوعی تسهیلات بانکی است که بانک کالا یا دارایی مورد نیاز متقاضی را از بازار خریداری می کند و با افزودن سود ‏مشخص به آن، آن را با مبلغ بیشتر به مشتری می فروشد. این وام به خاطر شفافیت سود و رعایت اصول فقه اسلامی با شریعت ‏سازگار است و تفاوت اصلی آن با وام های رایج، در مبنای معامله واقعی به جای بهره پول نقد، از فروش کالا سود می گیرد.‏

اگر می خواهید بدانید وام مرابحه ای چطور کار می کند، چه شرایطی دارد، مزایا و محدودیت های آن چیست، ‏شریعت در مورد آن چه حکمی می دهد و در چه مواردی کاربرد دارد، تا انتهای این آموزش از مجله دونگی همراه باشید تا به ‏سوالات شما پاسخ دهیم.‏

فهرست مطالب:

• وام مرابحه چیست؟

• کاربردهای وام مرابحه ‏در ایران

• شرایط دریافت وام مرابحه ‏در بانک ها

• وام مرابحه چند درصد است؟ ‏مقایسه وام مرابحه و وام سنتی

• قوانین و مقررات وام مرابحه ‏در بانک ها

• قرارداد مرابحه در بورس و تامین مالی شرکتی

• بازپرداخت وام مرابحه چگونه است؟

• نتیجه گیری: وام مرابحه؛ راهکاری شرعی برای تامین مالی

وام مرابحه چیست؟

وام مرابحه در واقع نوعی وام اسلامی است که بر پایه قرارداد خرید و فروش (بیع) عمل می کند. به عبارت دیگر معنی وام مرابحه این است که بانک یا موسسه مالی کالایی مانند خودرو یا لوازم خانگی را می خرد و بعد آن را با قیمت خرید به علاوه سود ‏مشخص و شفاف به مشتری خود می فروشد. مشتری هم هزینه را به صورت اقساطی پرداخت می کند.‏ نکته مهم در توضیح مفهوم مرابحه این است که این نوع وام در چارچوب فقه اسلامی طراحی شده است تا به جای بهره پول ‏‏(که ربا محسوب می شود)، بر اساس سود یک معامله واقعی عمل می کند.‏

برای مثال قصد دارید یک گوشی آیفون بخرید اما پول نقد ندارید. به همین دلیل به یکی از بانک ها مراجعه می کنید و ‏درخواست وام مرابحه ثبت می کنید. بانک براساس درخواست شما، گوشی آیفون را با قیمت 80 میلیون تومان از بازار می خرد ‏و بعد آن را با سود 20  درصد، یعنی حدود 96 میلیون تومان به صورت قسطی به شما می فروشد.‏ در اینجا سود بانک از طریق یک معامله واقعی و شفاف به دست آمده است و هیچ بهره  پولی نمی گیرد.‏

معنی اصطلاحی و فقهی مرابحه چیست؟

واژه مرابحه از ریشه کلمه ربح در عربی گرفته شده که به معنای سود، منفعت و اضافه بر سرمایه است. بیع مرابحه نیز به ‏معنای فروش همراه با اعلام سود است. به عبارت دیگر، فروشنده صادقانه قیمت خرید خود را به خریدار اعلام می کند و سپس ‏مقدار سود موردنظر خود را روی آن می کشد.‏

در کتب فقهی، مرابحه یکی از انواع بیوع امانی (فروش های امانی) محسوب می شود. در این نوع معامله، فروشنده موظف است ‏قیمت تمام شده کالا (هزینه خرید + هزینه های جانبی مثل حمل ونقل) را به خریدار اعلام کند. سپس با توافق بین آن ها، ‏مقداری سود مشخص به کالا اضافه می کند و آن را به خریدار می فروشد.‏ به عبارت دیگر مرابحه عقدی است که در آن فروشنده کالا را به قیمت خرید به اضافه سودی معلوم به خریدار واگذار می کند.‏

گفتنی است بانک ها در چارچوب بانکداری اسلامی از عقد مرابحه برای اعطای تسهیلات استفاده می کنند. به این صورت که ‏بانک کالا یا خدماتی را به نیابت یا به درخواست مشتری خریداری می کند. سپس قیمت تمام شده به علاوه سود (نرخ مرابحه) ‏به صورت شفاف تعیین و در نهایت کالا با همین قیمت به صورت اقساطی به مشتری فروخته می شود.‏

ساختار قرارداد مرابحه

مرابحه در بانکداری اسلامی یک قرارداد فروش است. ابتدا بانک (فروشنده) کالا یا خدمت مورد نظر مشتری را خریداری ‏می کند. سپس مشتری (خریدار) متعهد می شود کالا یا خدمت را با قیمت خرید به همراه سود توافقی از بانک بخرد.‏ در واقع قرارداد مرابحه شامل چند بخش اصلی است که عبارتند از:‏

• مشخصات کالا که شامل نوع، مقدار، کیفیت و فروشنده اصلی است.‏

• قیمت نقد (قیمت تمام شده)، همان قیمتی که بانک برای خرید کالا پرداخته است.‏

• سود مرابحه شامل درصد یا مبلغی که بانک به عنوان سود توافقی روی قیمت نقد اضافه می کند.‏

• قیمت نهایی فروش حاوی جمع قیمت نقد + سود است.

در قرارداد وام مرابحه ای شیوه پرداخت به صورت نقدی یا اقساطی است. زمان بندی نیز با تعیین تاریخ های سررسید اقساط ‏و میزان هر قسط مشخص می شود. در این نوع وام بانک موظف است کالا را بخرد و به مشتری تحویل دهد. در مقابل مشتری ‏نیز موظف است اقساط را طبق قرارداد بپردازد.‏

ویژگی های اصلی قرارداد مرابحه

مهم ترین ویژگی های این نوع وام عبارتند از:‏

• شفافیت کامل: بانک باید قیمت خرید خود و میزان سود را به طور شفاف اعلام کند.‏

• مشروعیت شرعی: برخلاف وام ربوی، این قرارداد مبتنی بر یک معامله واقعی است.‏

• ثبات نرخ سود: سود از ابتدا مشخص است و تغییر نمی کند.‏

• مبنای واقعی: کالا یا خدمت واقعی مبنای قرارداد است و پول به تنهایی مورد توجه نیست.‏

• انعطاف در پرداخت: امکان تسویه نقدی یا اقساطی یکی دیگر از ویژگی های وام مرابحه است.‏

نقش بانک در معامله مرابحه ‏

در این نوع قرارداد، بانک صرفا یک وام دهنده نیست و در ابتدا به عنوان خریدار شناخته می شود که باید کالا را از بازار ‏بخرد. سپس نقش او به یک فروشنده تبدیل می شود که باید کالا را با سود مشخص به مشتری بفروشد. به عبارت دیگر، ‏بانک تامین کننده مالی نیز هست که هزینه اولیه خرید را تقبل می کند تا مشتری بتواند هزینه کالا را به صورت قسطی بپردازد.‏ همچنین نقش بانک در این قرارداد به عنوان ناظر هم قابل بررسی است؛ زیرا باید اطمینان پیدا کند کالا طبق سفارش ‏مشتری خریداری شده و پرداخت ها طبق توافق انجام می شوند.‏

کاربردهای وام مرابحه ‏در ایران

در کشور ما ‏این نوع تسهیلات یکی از رایج ترین ابزارهای بانکداری اسلامی است و هم برای افراد (مصرف کننده) و هم برای ‏شرکت ها و سازمان ها (تولیدی و خدماتی) استفاده می شود. به طور کلی کاربردهای رایج وام مرابحه در ایران عبارتند از:‏

• خرید کالاهای مصرفی بادوام از جمله لوازم خانگی، لوازم دیجیتال، مبلمان و تجهیزات آموزشی

• خرید خودرو (خودروهای شخصی و ناوگان سازمانی)‏

• تامین هزینه خدمات مانند هزینه های درمانی، آموزشی، سفرهای زیارتی و سیاحتی

• تامین سرمایه در گردش کسب وکارها مانند خرید مواد اولیه، قطعات و کالاهای واسطه ای

• خرید تجهیزات و ماشین آلات تولیدی برای شرکت ها و کارخانجات

• تجهیز و نوسازی واحدهای صنفی مثل تهیه دستگاه کارت خوان، یخچال صنعتی و ابزار کار

وام مرابحه شخصی

در این نوع وام مرابحه ای مخاطب یا خریدار، شخصیت های حقیقی یا همان افراد جامعه هستند که این وام را برای مصارف ‏شخصی از جمله خرید لوازم خانگی، خودرو شخصی، پرداخت هزینه های درمانی (جراحی و داروهای خاص) و… دریافت ‏می کنند. برای مثال وام مرابحه فرهنگیان با مبلغ بین 20 تا 40 میلیون تومان است که از سوی سازمان آموزش و پرورش تا ‏سقف 100 میلیون نیز پرداخت می شود.

وام مرابحه و تامین مالی شرکتی

یکی دیگر از متقاضیان دریافت این نوع تسهیلات، شخصیت های حقوقی (شرکت ها، کارخانجات و سازمان ها) هستند. آن ها ‏این وام را برای خرید مواد اولیه و کالاهای واسطه ای برای تولید، تهیه تجهیزات و ماشین آلات سنگین، تامین سرمایه در ‏گردش واحدهای تولیدی و خدماتی و یا تجهیز و نوسازی خطوط تولید و… صرف می کنند.‏ وام مرابحه ای شرکتی در مقایسه با نوع شخصی بیشتر است و بازپرداخت طولانی تری دارد.

شرایط دریافت وام مرابحه ‏در بانک ها

امروزه یکی از مهم ترین روش های تامین مالی برای اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی، استفاده از وام ها و تسهیلات بانکی ‏است. بانک ها با پرداخت مبلغی مشخص به متقاضی و دریافت همان مبلغ همراه با سود، علاوه بر کمک به رفع نیاز مالی ‏مشتریان، یک منبع کسب درآمد نیز برای خود ایجاد می کنند.‏

با توجه به گسترش بانکداری اسلامی در کشور، تسهیلات بانکی بر پایه عقود اسلامی طراحی و ارائه می شوند که یکی از آن ها ‏تسهیلات مرابحه است. به این معنا که بانک به درخواست مشتری، کالا یا دارایی موردنظر او را خریداری می کند و بعد از اضافه ‏کردن هزینه های جانبی (مانند حمل ونقل، انبارداری و سایر مخارج مرتبط) و درصد سود توافقی، آن را در قالب یک قرارداد ‏اقساطی به مشتری واگذار می کند.‏

گفتنی است شرایط اعطای وام مرابحه در بانک یا موسسه مالی مختلف می تواند متفاوت باشد؛ بنابراین استعلام شرایط اختصاصی ‏از بانک عاملی ضروری است. با این حال، برخی شرایط عمومی و یکسان در بین تمام بانک ها عبارتند از:‏

• نداشتن بدهی یا اقساط معوق در شبکه بانکی

• نداشتن چک برگشتی یا سوءسابقه مالی

• برخورداری از اعتبار و حسن شهرت در سیستم بانکی

مدارک لازم برای وام مرابحه

برای دریافت هر نوع وام بانکی، متقاضی باید مجموعه ای از مدارک هویتی و مالی را به بانک ارائه کند تا بعد از بررسی، ‏صلاحیت او برای دریافت تسهیلات تایید شود. در رابطه با این نوع وام نیز شرایط به همین صورت است و هر بانک نیز ممکن ‏است مدارک اختصاصی خود را درخواست کند.‏ اما به طور کلی تمامی بانک ها و موسسات مالی برای پرداخت وام مرابحه ای این مدارک را درخواست می کنند:‏

• فرم تکمیل شده درخواست وام مرابحه که شامل اطلاعات شخصی و نوع نیاز مالی است

• اصل و تصویر شناسنامه و کارت ملی برای اشخاص حقیقی و مدارک ثبتی و اسناد هویتی مدیران و صاحبان امضا برای ‏اشخاص حقوقی

• وثیقه یا ضامن معتبر در صورت مطالبه بانک

• گواهی کسر از حقوق و فیش حقوقی متقاضی یا ضامن

• مجوز فعالیت، اساسنامه و نشانی دقیق محل فعالیت برای اشخاص حقوقی

بعد از تحویل این مدارک و انجام بررسی های لازم توسط کارشناسان بانک، در صورت تایید شرایط و احراز صلاحیت متقاضی، ‏میزان وام مرابحه قابل پرداخت تعیین می شود. سپس بانک وام را در موعد مقرر برای مشتری پرداخت می کند.‏

بازپرداخت وام مرابحه چگونه است؟

مهم ترین شرایط پرداخت وام مرابحه برای متقاضیان حقیقی و حقوقی عبارتند از:‏

• ‏ اقساطی بودن پرداخت ها: اصل مبلغ قرارداد (قیمت کالا + سود توافقی) به صورت اقساط ماهانه از مشتری دریافت می شود. ‏ناگفته نماند تعداد و مبلغ اقساط در قرارداد از ابتدا مشخص می شود و تغییر نمی کند.

• مدت بازپرداخت: بسته به نوع وام (شخصی یا شرکتی)، مدت بازپرداخت می تواند از 12 ماه تا چند سال متغیر باشد. در مورد ‏وام های مرابحه شخصی، مدت بازپرداخت بین 2 تا 5 سال و برای شخصیت های حقوقی 7 سال و یا بیشتر تعیین شده است.‏

• نرخ سود ثابت و شفاف: سود مرابحه از ابتدای قرارداد مشخص می شود و طی دوره بازپرداخت تغییر نمی کند.‏

• شیوه پرداخت: اقساط وام به صورت مساوی است و در برخی موارد امکان پرداخت بخشی به صورت نقدی (پیش پرداخت) و ‏باقی مانده به صورت اقساط نیز وجود دارد.‏

• ضمانت پرداخت اقساط: بانک ها برای اطمینان از بازپرداخت، از متقاضی ضامن معتبر، چک یا سفته و یا وثیقه دریافت ‏می کنند. برای افراد حقوق بگیر گواهی کسر از حقوق نیز به عنوان ضمانت پذیرفته می شود.‏

• جریمه دیرکرد: اگر مشتری اقساط خود را در موعد مقرر پرداخت نکند، بانک می تواند طبق قرارداد مبلغی را به عنوان وجه ‏التزام تاخیر تادیه مطالبه کند. این مبلغ برای جبران خسارت بانک دریافت می شود.‏

وام مرابحه بدون ضامن؛ واقعیت یا شعار؟

شاید بارها شنیده باشید برخی بانک ها یا موسسات مالی وام مرابحه بدون ضامن پرداخت می کنند. اما در واقع منظور آن ها این ‏است که افرادی با اعتبار مالی بالا یا حقوق بگیران رسمی می توانند با ارائه گواهی کسر از حقوق یا تضمین های بانکی، بدون ‏معرفی ضامن، وام بگیرند.

در عمل یکی از شرایط اصلی دریافت وام مرابحه در بیشتر بانک ها، معرفی ضامن یا ارائه وثیقه معتبر ‏است. به هر حال بانک ‏برای حفظ امنیت مالی بانک و اطمینان از بازپرداخت اقساط باید این ضمانت ها را از متقاضیان وام دریافت کند.‏

مراحل گرفتن وام مرابحه

برای دریافت این نوع تسهیلات باید مراحل زیر را انجام دهید:‏

• انتخاب بانک: در ابتدا باید بانک هایی که این نوع تسهیلات را ارائه می دهند، بشناسید.

• انتخاب کالا یا دارایی: در قدم بعدی باید مشخص کنید چه کالا یا دارایی نیاز دارید؛ برای مثال لوازم خانگی، خودرو، تجهیزات ‏اداری و غیره.‏

• مراجعه به بانک: در قدم بعدی باید درخواست خود را در بانک هایی که وام مرابحه ای پرداخت می کنند، ثبت کنید. توصیه ما ‏این است قبل از مراجعه به بانک، قیمت و شرایط خرید کالا را با فروشنده اصلی (کارخانه، فروشگاه یا تامین کننده) بررسی کنید.‏

• ارائه مدارک: در این مرحله باید مدارک درخواست شده بانک را ارائه دهید. سپس کارشناسان بانک شرایط شما را بررسی و نوع ‏وام مرابحه مناسب را پیشنهاد می دهند. معرفی ضامن در همین مرحله انجام می شود.‏

• ارائه فاکتور یا پیش فاکتور کالا: فروشنده کالا مورد نظر متقاضی، فاکتور رسمی یا پیش فاکتور صادر می کند که به بانک نشان ‏می دهد مبلغ دقیق خرید کالا و مشخصات آن چقدر است.‏

• بستن قرارداد مرابحه: در نهایت بانک این کالا را تهیه و با متقاضی قرارداد رسمی مرابحه را منعقد می کند.‏

• پرداخت وجه توسط بانک به فروشنده: بعد از عقد قرارداد، بانک کالا را از بازار می خرد و به متقاضی تحویل می دهد.‏

• شروع بازپرداخت وام: متقاضی با دریافت کالا، موظف است مبلغ نهایی قرارداد (قیمت خرید + سود + هزینه های جانبی) را در ‏قالب اقساط مشخص و در موعد مقرر به بانک پرداخت کند.‏

نرخ سود وام مرابحه چقدر است؟

یکی از عوامل تعیین کننده برای متقاضیان دریافت وام، نرخ سود و شرایط بازپرداخت آن است. به همین دلیل اغلب می پرسند ‏سود وام مرابحه چقدر است؟ در جواب این سوال باید گفت نرخ سود وام مرابحه بسته به بانک ارائه دهنده متفاوت است. برای ‏مثال بانک های دولتی برای این وام سود 15 تا 20 درصد را تعیین می کنند. اما برخی بانک های خصوصی ممکن است سودی ‏بالاتر از 20 درصد دریافت کنند.‏

برای مثال، طبق آخرین اطلاعات موجود، سود وام مرابحه فرهنگیان 12 درصد در نظر گرفته شده است. پیشنهاد ما برای اطلاع دقیق از نرخ سود و شرایط وام مرابحه، مراجعه مستقیم به شعبه بانک مورد نظر و استعلام از مسئولان بانک است.

وام مرابحه چند درصد است؟ ‏مقایسه وام مرابحه و وام سنتی

می دانید که انواع مختلف تسهیلات در بانک ها ارائه می شوند که هر کدام شرایط و مبلغ خاص خود را دارند. در بین انواع وام ‏باید به وام قرض الحسنه و وام به شیوه سنتی اشاره کنیم. در ادامه به تفاوت های بین این نوع وام ها پرداخته ایم.‏

تفاوت وام مرابحه با وام قرض الحسنه ‏و وام سنتی

همانطور که گفتیم ماهیت وام مرابحه ای یک قرارداد خرید و فروش (بیع) است. به این صورت که بانک کالا یا خدمت مورد ‏نیاز مشتری را می خرد و با افزودن سود مشخص، آن را به صورت اقساطی به مشتری می فروشد. در این نوع وام، سود مشخص، ‏ثابت و شفاف است و مطابق با فقه اسلامی و مجاز مشروعیت دارد.

در مورد ماهیت وام قرض الحسنه باید گفت یک قرض بدون سود (یا با سود بسیار کمتر از 4 درصد) است. در این نوع ‏تسهیلات، بانک یک مبلغ مشخص را به متقاضی قرض می دهد و او موظف است همان مبلغ را بدون سود برگرداند. این نوع ‏تسهیلات بهترین نوع وام در اسلام است؛ چون هیچ سودی بر اصل پول گرفته نمی شود. برای مثال باید به وام دانشجویی یا ‏وام ازدواج اشاره کنیم.‏

وام به شیوه کلاسیک که اغلب بانک ها ارائه می دهند، به صورت پرداخت پول نقد در قبال دریافت اصل پول است که متقاضی ‏باید بهره را نیز پرداخت کند. در این روش بانک یک مبلغ را به متقاضی می دهد و بعد از مدتی اصل مبلغ به علاوه بهره (برای ‏مثال 23 درصد) را دریافت می کند. سود این نوع وام بر روی پول است و در اسلام حرام شناخته می شود. با این حال در ‏بانکداری اسلامی ایران رواج دارد.‏ در جدول زیر به مقایسه بین انواع تسهیلات پرداخته ایم.‏

 مزایا و معایب وام مرابحه

وام مرابحه به عنوان یکی از ابزارهای اصلی بانکداری اسلامی، هم نقاط قوت قابل توجه و هم محدودیت هایی دارد که باید در ‏نظر گرفته شوند.‏

مزایای وام مرابحه ای

مهم ترین مزیت های این وام عبارتند از:‏

• سازگار با شریعت اسلامی: ساختار این وام مبتنی بر عقد بیع است و برخلاف وام ربوی، مشروع و مجاز در فقه اسلامی محسوب ‏می شود.‏

• شفافیت قیمت و سود: قیمت کالا، سود بانک و شرایط بازپرداخت از همان ابتدا برای مشتری مشخص است و در طول قرارداد ‏هیچ ابهامی ‏وجود ندارد.‏

• مناسب برای کسب وکارها: این وام امکان خرید مواد اولیه، تجهیزات یا کالاهای سرمایه ای برای بنگاه ها را فراهم می کند و به ‏تامین سرمایه در گردش کمک می کند.‏

• پوشش طیف وسیعی از نیازها: هم اشخاص حقیقی و هم اشخاص حقوقی می توانند از این وام استفاده کنند.

معایب وام مرابحه

در کنار مزایا باید به معایب این وام نیز بپردازیم که عبارتند از:‏

• نرخ سود بالاتر نسبت به قرض الحسنه

• الزام مشتری برای خرید کالای مشخص

• نیاز به وثیقه و ضمانت

• انعطاف پذیری محدود در شرایط قرارداد، اقساط و سود آن

حکم شرعی وام مرابحه چیست؟

همانطور که در بالاتر هم اشاره کردیم این تسهیلات به دلیل اینکه یک وام بدون ربا محسوب می شود، در فقه اسلامی جایگاه ‏ویژه ای دارد. مبنای آن عقد بیع مرابحه است. به این معنا که بانک کالا یا خدمتی را خریداری می کند و سپس با افزودن سود ‏مشخص، آن را به مشتری به صورت نقد یا اقساط می فروشد.‏

آیا وام مرابحه ربوی است؟

در این رابطه باید به دیدگاه علمایی اشاره کنیم که حکم دینی خود را در مورد این تسهیلات عنوان کرده اند.‏

• آیت الله مکارم شیرازی می گوید: «اگر بانک کالایی را تملک کند و سپس با سودی مشخص و با اطلاع مشتری آن را به صورت ‏نقد یا ‏نسیه بفروشد، این معامله صحیح و حلال است». (استفتائات جدید، ج 2)‏

• همچنین آیت الله خامنه ای نیز گفته اند: «در صورتی که بانک ابتدا مالک کالا شود و سپس آن را با رضایت مشتری به قیمت ‏بالاتر ‏بفروشد، اشکال شرعی ندارد». (پایگاه استفتائات دفتر مقام معظم رهبری)‏

• آیت الله سیستانی از دیگر مراجعی است که مرابحه را در چارچوب شروط شرعی جایز می دانند، به شرط آنکه خرید واقعی انجام ‏‏گیرد و معامله صوری نباشد.‏

به طور کلی مراجع بزرگ شیعه و اهل سنت وام مرابحه ای را به این شرط حلال می دانند که بانک واقعا کالا را بخرد و در ‏تملک خود داشته باشد. همچنین باید از ابتدا سود و قیمت نهایی برای مشتری روشن باشد.‏

قوانین و مقررات وام مرابحه ‏در بانک ها

در بانکداری اسلام عقد مرابحه به عنوان یکی از عقود مجاز شناخته می شود و در ماده (98) قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه و تبصره ذیل ماده (3) قانون عملیات بانکی بدون ربا گنجانده شده است. در همین رابطه در تاریخ 20 شهریور 1390 (شماره بخشنامه 141696/90) ‏«دستورالعمل اجرایی عقد مرابحه» بعد از تصویب در شورای پول و اعتبار اعلام و اصلاحیه پس از آن در 27 بهمن 1394 ابلاغ شده است. اصول کلیدی این دستورالعمل نیز عبارتند از:‏

• سود مرابحه باید ثابت و از پیش تعیین شده باشد.‏

• بانک باید بهای تمام شده کالا یا خدمت را به مشتری اعلام کند و سپس با افزودن سود توافقی، آن را در قالب نقد یا اقساط به ‏فروش برساند.‏

وام مرابحه بانک صادرات و بانک های دیگر

شاید بپرسید کدام بانک ها وام مرابحه ارائه می دهند؟ طبق اطلاعات موجود، بسیاری از بانک های کشور این تسهیلات را فعالانه ‏ارائه می دهند. برخی از بانک های برجسته ارائه دهنده وام مرابحه عبارتند از:‏

• بانک ملی ایران

• بانک سپه

• بانک مهر ایران

• بانک صادرات

• بانک ملت

• بانک ایران زمین

• بانک تجارت

• بانک کشاورزی

• بانک رفاه

برای مثال بانک ملت امکان ارائه وام مرابحه به صورت کارت اعتباری مرابحه را فراهم کرده تا تسهیلات سریع تر در اختیار ‏مشتری قرار گیرد.‏ همچنین باید به بانک ایران زمین اشاره کنیم که در سال های اخیر رشد چشمگیری در ارائه قرارداد مرابحه ‏به عنوان یکی از پرکاربردترین تسهیلات بانکی داشته ‏است.‏

قرارداد مرابحه در بورس و تامین مالی شرکتی

از قرارداد مرابحه برای تامین مالی شرکت ها یا انتشار اوراق مرابحه استفاده می شود؛ اما چگونه؟ این قرارداد می تواند در بازار بورس ‏کالا و بورس اوراق بهادار در اختیار شخصیت های حقوقی و بازار سرمایه قرار بگیرد. در ادامه به همین موضوع پرداخته ایم.‏

قرارداد مرابحه در بورس کالا و بورس اوراق بهادار

تسهیلات مرابحه تنها به اعطای تسهیلات خرد در بانک ها محدود ‏نمی شود، بلکه در سطح تامین مالی کلان شرکت ها و بازار ‏سرمایه نیز به عنوان ابزاری کارآمد کاربرد دارد.‏ در همین رابطه باید به مرابحه شرکتی اشاره کنیم که طی آن بانک یا نهاد مالی به جای پرداخت نقدی وام، مواد اولیه، تجهیزات یا ‏خدمات مورد نیاز شرکت ها را خریداری و به صورت اقساطی به آن ها می فروشد.‏

شرکتی که وام مرابحه را دریافت می کند باید در طول مدت قرارداد، اقساط شامل بهای کالا + سود توافقی را به بانک بپردازد. این ‏مدل به ویژه برای تامین سرمایه در گردش و پروژه های تولیدی بسیار رایج است.‏

همچنین باید به رد و بدل کردن اوراق مرابحه در بورس اشاره کنیم که یکی از ابزارهای مالی اسلامی است و در بازار سرمایه ایران ‏توسط شرکت ها یا دولت برای تامین منابع مالی منتشر می شود. به این صورت که نهاد واسط (‏SPV‏) کالا یا خدمات مورد نیاز ‏شرکت را خریداری می کند. سپس همان کالا یا دارایی را در قالب فروش اقساطی مرابحه به شرکت واگذار می کند.‏

در این میان ‏نهاد واسط ‏برای تامین وجه خرید، اوراق مرابحه را به سرمایه گذاران (عموم مردم یا نهادها) می فروشد. در مقابل شرکت ‏نیز متعهد می شود اقساط خود را به نهاد واسط بپردازد و این وجوه در نهایت بین دارندگان اوراق توزیع می شود.‏ برای مثال باید به انتشار اوراق مرابحه شرکت لوتوس پارسیان با نرخ سود سالانه 23 درصد در سازمان فرابورس ایران اشاره کنیم.

مقایسه وام مرابحه و کرادفاندینگ

کرادفاندینگ تا حدودی به وام مرابحه ای شباهت دارد؛ از این نظر که وام صاحبان مشاغل بزرگ، متوسط و کوچک زودبازده را تامین می کند. ‏البته کرادفاندینگ دونگی در زمینه وام شخصیت های حقیقی فعالیت ندارد و فقط به شخصیت های حقوقی صاحب اعتبار، وام ‏پرداخت می کند.‏

این وام از طریق سرمایه گذاری جمعی (شخصیت های حقوقی و حقیقی) گردآوری می شود. در مقابل سرمایه پذیران نیز موظفند به ‏سرمایه گذاران سود بپردازند و در پایان قرارداد، اصل سرمایه آن ها را نیز پرداخت کنند. اما کرادفاندینگ و تسهیلات مرابحه چه تفاوت و شباهت هایی با هم دارند؟ در جدول زیر به مقایسه هر دو روش تامین مالی ‏شرکت ها پرداخته ایم.‏

بازپرداخت وام مرابحه چگونه است؟

بازپرداخت این نوع تسهیلات بر اساس قرارداد میان بانک و مشتری تنظیم می شود و ویژگی های مشخصی دارد که عبارتند از:‏

• اقساط به صورت ماهیانه و مساوی تعیین می شود و هر قسط شامل بخشی از اصل مبلغ کالا + سود توافقی بانک است. البته در ‏برخی موارد (مثل وام های کلان شرکتی) اقساط به صورت فصلی یا سالانه تنظیم می شود.‏

• زمان بندی دقیق بازپرداخت از ابتدا در قرارداد مشخص می شود. مدت بازپرداخت بسته به نوع وام، می تواند کوتاه مدت (6 تا 12 ‏ماه) یا بلندمدت (3 تا 5 سال) باشد. بانک ها در تغییر زمان بندی انعطاف محدودی  دارند و هرگونه تغییر باید با توافق جدید ‏صورت گیرد.‏

• اگر مشتری قسط خود را در موعد مقرر پرداخت نکند، بانک می تواند جریمه تاخیر در نظر بگیرد. نرخ جریمه بین 4 تا 6 ‏درصد سالانه است.‏

• بسیاری از بانک ها به مشتری اجازه می دهند که قبل از سررسید، وام را به طور کامل تسویه کند. در این حالت، برخی بانک ها ‏برای سود تخفیف هم در نظر می گیرند که البته این موضوع به سیاست بانک بستگی دارد.‏

نتیجه گیری: وام مرابحه؛ راهکاری شرعی برای تامین مالی

وام مرابحه یکی از ابزارهای مهم در بانکداری اسلامی است که به افراد و شرکت ها امکان می دهد بدون ورود به معاملات ربوی، ‏نیازهای مالی خود را برطرف کنند. این نوع وام با ساختار شفاف و مبتنی بر قرارداد فروش، شرایطی فراهم می کند که مشتری ‏از همان ابتدا بداند چه کالایی می خرد، چه مبلغی می پردازد و اقساط او چگونه محاسبه خواهد شد.

با این حال دریافت آن کار راحتی نیست و با پیچیدگی هایی مثل الزام به خرید کالای مشخص یا نرخ سود بالاتر نسبت به ‏قرض الحسنه همراه است. به جای این روش تامین مالی می توانید روش کرادفاندینگ دونگی را انتخاب کنید که در آن به جای ‏خرید مستقیم کالا از بانک، از دونگی وجوه نقد دریافت می کنید تا بتوانید آن را برای توسعه کسب و کار خود مصرف کنید. در ‏انتها پیشنهاد می کنیم با کارشناسان مالی دونگی در ارتباط باشید تا بهترین مسیر جذب سرمایه برای شرکت یا پروژه خود ‏را پیدا کنید.‏ مشاوره سرمایه گذاری را با ما تجربه کنید.