بورس انرژی ایران چیست؟ نحوه خرید, مزایا و معایب

بازار بورس و اوراق بهادار ایران شامل چهار بازار به نام های بازار بورس، بورس کالا، فرابورس و بورس انرژی است. بورس انرژی ایران ‏در سال 1391 راه اندازی شد و در آن حامل های انرژی به صورت شفاف با رقابت پذیری و نقدشوندگی بالا توسط اشخاص حقیقی، ‏حقوقی (داخلی و خارجی) معامله می شود. برای ورود به انواع بازار در بورس انرژی باید کد معاملاتی بورس داشته باشید و مراحل ‏ثبت نام در بازار بورس را انجام دهید. معافیت مالیاتی و مصونیت از تشریفات مناقصه و مزایده مهم ترین دلیل جذابیت سرمایه گذاری ‏در بورس انرژی است. در ادامه این مطلب مجله دونگی بیشتر با معاملات حامل های انرژی در این بازار آشنا خواهید شد. ‏

فهرست مطالب:

• بورس انرژی چیست؟
• هدف از راه اندازی بازار بورس انرژی چیست؟
• نحوه ثبت  نام در بورس انرژی ‏ ‏
• مدارک مورد نیاز برای دریافت کد معاملاتی
• کالاهای قابل معامله در بورس انرژی ‏
• چه اشخاصی مجاز به فعالیت در بورس انرژی هستند؟
• معایب سرمایه گذاری در بورس انرژی ‏
• سرمایه گذاری در بازار بورس انرژی یا کرادفاندینگ
• در آخر

بورس انرژی چیست؟

این نوع بورس هم درست شبیه به بورس کالاست که در آن فقط حامل های انرژی شامل گاز، برق، نفت و اوراق بهادار مبتنی بر ‏همین کالاها خرید و فروش می شود. در این بازار، خریداران و فروشندگان مشغول معامله هستند و فضایی کاملاً رقابتی وجود دارد تا ‏به تعادل قیمت حامل های انرژی کمک کند. ‏

مهم ترین دلیلی که باعث شکل گیری بورس انرژی ایران شده، رقابت پذیری سالم، شفافیت در قیمت، کارآمدی در معامله، رفع ‏انحصار و در نهایت کشف قیمت واقعی حامل های انرژی است. در مطلب "اقتصاد انرژی" به طور کامل به اهمیت این کالاها و نقش ‏آن ها در رشد و توسعه اقتصادی کشورها پرداخته ایم. ‏

ارزش آفرینی و تامین منافع سهامداران، طراحی ابزارها و محصولات جدید در بازار، ‏تحکیم و ارتقای جایگاه و کارکردهای بورس ‏انرژی برای ذی نفعان از دیگر دلایل شکل گیری این بازار در بورس بوده است.‏

بیشتر بخوانید: قیمت دلار آزاد امروز ، قیمت یورو امروز ،قیمت طلای 18 عیار در بازار امروز ، محاسبه اقساط تسهیلات و سود وام بانکی ، سود سپرده بانکی

تاریخچه بورس انرژی در ایران

این بازار اگرچه در سال 1391 به ثبت رسید، اما گفته می شود ایده اولیه برای شکل گیری آن مربوط به سال 1386 است. در آن ‏زمان فرآورده های نفتی و پتروشیمی در بازار بورس خرید و فروش می شد. در سال 1390 هم زیرساخت های صنعت برق تقویت شد ‏و به تدریج این حامل انرژی جای خودش را در بورس پیدا کرد.‏

در نهایت در سال 1391 بود که شرکت بورس انرژی به صورت مجزا به ثبت رسید و فعالیت خودش را آغاز کرد. حالا این بخش از ‏وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نفت، وزارت نیرو و شرکت های صنعت انرژی (از جمله شرکت پالایش و پخش فرآورده های ‏نفتی و شرکت مدیریت منابع آب ایران) تشکیل شده است.‏

هدف از راه اندازی بازار بورس انرژی چیست؟

اگرچه گفته می شود انجام معاملات حامل های انرژی ‏مهم ترین دلیل راه اندازی این بازار بود، اما اهداف دیگری هم در پس آن قرار ‏داشت:‏

• ورود سرمایه های انسانی به بازار سرمایه و حامل های انرژی
• بهبود معاملات نفت و گاز ‏با شفافیت بیشتر
• اعتمادسازی برای ورود سرمایه گذاران و سهامداران جدید به بازار انرژی
• توسعه انرژی در بازار بورس با کمک ابزارهای مالی و رفع نیازهای طرفین معامله
• بهبود ارتباط با نهادهای بین المللی و داخلی

انواع بازار بورس انرژی

خرید و فروش در این بخش از بازار بورس به سه شکل انجام می شود و هر یک مأموریت های خاص خودشان را دارند:‏

• بازار فیزیکی
• بازار مشتقه
• ‏بازار فرعی اوراق بهادار قابل معامله

ناگفته نماند خرید و فروش در بورس انرژی ‏در هر سه بازار دارای 2 رینگ داخلی و بین المللی است. ‏

بیشتر بخوانید: کد بورسی چیست؟ آموزش و نحوه دریافت کدبورسی به صورت مرحله به مرحله

بازار فیزیکی ‏

یکی دیگر از انواع بازار در بورس انرژی ‏ بازار فیزیکی است. در این بازار کالاهای پذیرفته شده در بورس خرید و فروش می شود که ‏شامل نفت، گاز و سایر حامل های انرژی هستند. در این بازار معاملات برحسب تعداد عرضه کنندگان و در یک نماد معاملاتی به ‏صورت آنلاین، عرضه و حراج صورت می گیرد. ‏

بازار مشتقه

این بازار برای معامله اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته شده است که به صورت آنلاین و در بازارهای الکترونیکی انجام می شوند. ‏در بازار مشتقه معاملات به صورت قراردادهای اختیار معامله، قرارداد آتی و قراردادهای سلف موازی صورت می گیرد.

• قرارداد اختیار معامله: این نوع قرارداد شامل اختیار خرید و اختیار فروش است. در اختیار خرید، خریدار می تواند ‏دارایی موضوع قرارداد را با قیمت مشخص و طبق تاریخ سررسید (یا حتی قبل از آن) حامل انرژی را بخرد. اختیار فروش ‏هم یعنی خریدار می تواند دارایی موضوع قرارداد را با قیمت مشخص و طبق تاریخ سررسید (یا قبل از آن) بفروشد.‏
• قرارداد آتی: به این معنا که توافق بین خریدار و فروشنده صورت می گیرد تا یک کالای مشخص با تاریخ سررسید و ‏قیمت معین به دست خریدار برسد. در این قرارداد برای کاهش ریسک و الزام طرفین به تعهداتشان، یک مبلغ هم برای ‏وجه تضمین مشخص می شود که نزد اتاق پایاپای می ماند. ‏
• ‏قراردادهای سلف موازی: این نوع قرارداد مشتقه است و طبق آن یک دارایی پایه، مشخص کننده ارزش آنست. طی این ‏قرارداد فروشنده باید بخشی از دارایی پایه را بفروشد و خریدار، در زمان انجام معامله، هزینه آن را به فروشنده بپردازد. در ‏تاریخ سررسید قرارداد سلف موازی، حامل انرژی باید به خریدار تحویل داده شود.‏

بازار فرعی ‏

سومین بازار برای خرید و فروش حامل های انرژی بازار فرعی است که در آن کالاهای تک محموله ای معامله می شوند.‏

بیشتر بخوانید: سهام شناور آزاد چیست؟ تعریف نحوه محاسبه آن در بورس

نحوه ثبت  نام در بورس انرژی ‏ ‏

انجام معاملات در بورس انرژی ‏طی شرایط خاصی صورت می گیرد و تنها کسانی می توانند در این بازار فعالیت کنند که شرایط آن را ‏داشته باشند. البته در ادامه به سوال چه افرادی مجاز به معامله در بازار بورس انرژی هستند؟ پاسخ خواهیم دارد.‏

برای ورود به این بازار داشتن شرایط زیر ضرورت دارد:‏

• ‏داشتن پروانه بهره برداری مرتبط با حامل انرژی اولین کاریست که باید انجام دهید. برای مثال اگر قصد سرمایه گذاری در ‏شرکت های برق را دارید، ابتدا باید به شرکت برق مراجعه کرده و معرفی نامه بگیرید. ‏
• دریافت کد سهامداری یکی دیگر از شرایط ورود به بازار بورس انرژی ایران است. پس در قدم بعدی باید یک کارگزاری ‏رسمی و مجوزدار سازمان بورس را برای دریافت کد سهامداری انتخاب کنید.‏
• در نهایت یک نام کاربری به همراه رمز عبور به شما داده می شود تا بتوانید وارد سیستم معاملات شوید. وقتی وارد ‏سیستم شدید، می توانید تمامی نمادهای بورس انرژی را مشاهده کرده و بر روی آن ها سرمایه گذاری کنید.‏

مدارک مورد نیاز برای دریافت کد معاملاتی

• شرکت نامه
• بیانیه ریسک
• مدارک شرکت از جمله اساسنامه شرکت و شناسه ملی
• تکمیل فرم درخواست کد بورسی (برای اشخاص حقوقی)‏
• ‏تکمیل فرم معرفی اطلاعات حساب مشتری
• تکمیل برگه احراز هویت
• ارائه آگهی روزنامه تأسیس شرکت به همراه آگهی آخرین تغییرات
• آگهی تغییرات افراد صاحب امضای شرکت و مدیران
• مجوزها و مدارک مرتبط با فعالیت های شرکت
• اصل و کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی صاحبان امضای شرکت ‏

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری بلند مدت در بورس: نحوه سرمایه گذاری به شکل طولانی مدت در بازار سهام

کالاهای قابل معامله در بورس انرژی ‏

در این بازار تمامی کالاهایی که با انرژی ارتباط دارند یا به نوعی مرتبط با این حوزه هستند، خرید و فروش می شوند. ‏

به طور کلی سازمان بورس و اوراق بهادار ایران، کالاهای زیر را در بورس انرژی ‏قابل معامله می داند:‏

• اشکال مختلف نفت خام
• نفت کوره و مازوت
• انواع مختلف گازوئیل
• انواع بنزین
• گازهای طبیعی
• گاز مایع
• قطران
• هیدروژن
• تمامی حلال ها
• اتانول
• متانول
• آیزوفیدها
• انواع سوخت جت
• تمامی میعانات گازی
• اکستراکت
• انواع مختلف نفت سفید
• انواع برش های سنگین و سبک
• انواع لایت اند (Light End)

مزایای سرمایه گذاری در بورس انرژی

مهم ترین مزیتی که فعالیت در این بازار به همراه دارد عبارتند از:‏

معافیت مالیاتی

شاید این یکی از مهم ترین جذابیت های این بازار مالی برای ورود سرمایه گذاران بزرگ باشد. به طوری که معافیت مالیاتی 10 درصد ‏برای تمامی کالاهایی که در این بازار خرید و فروش می شود، وجود دارد. ‏

بیشتر بخوانید: تازه واردهای فرابورس، پیشتاز سودآوری در زمستان 1403

مصونیت از تشریفات مزایده و مناقصه

تمامی حامل های انرژی که در این بازار معامله می شوند، طبق قوانین توسعه ابزارهای مالی به تشریفاتی مثل مزایده یا مناقصه که ‏توسط دولت، سازمان های عمومی یا وزارتخانه را ندارد. ‏

بازاریابی کالاها

این بازار فرصت مناسبی را برای عرضه کالاها و بازاریابی در رنگ بین المللی فراهم می کند. در واقع یکی از اهداف ایجاد این بازار ‏فراهم کردن یک بستر شفاف برای عرضه حامل های سوخت است.‏

تأمین مالی مناسب

از دیگر مزیت های این بازار بورس باید به تأمین مالی شرکت های عرضه کننده  کالا اشاره کنیم. این شرکت ها با کمک ابزارهای مالی ‏مختلفی مانند چاپ و منتشر کردن اوراق بهادار، سرمایه مورد نیاز شرکت خود را تأمین می کنند. ‏

پوشش ریسک

با توجه به اینکه کالاهای مربوط به حوزه انرژی تحت تاثیر قیمت ارز هستند، با وجود تورم می توانید از سرمایه خود محافظت کنید. ‏البته برای حفظ سرمایه پایه در برابر نوسانات احتمالی قیمت پیشنهاد می دهیم قراردادهای اختیار فروش و خرید را بخرید.‏

مدیریت ریسک

با سرمایه گذاری در بورس انرژی می توانید با استفاده از ابزارها و قوانین بازار، ریسک بازار را هم به شکل بهتری مدیریت کنید. ‏قوانینی که بر بازار بورس حاکم است، طرفین معامله را مجاب می کند نسبت به تعهدات خود پایبند باشند. در نتیجه ریسک سرباز ‏زدن از تعهدات پایین می آید. ‏

چارچوب منظم معاملات

یکی دیگر از مزایای خرید سهم های مرتبط با انرژی ‏در بازار بورس داشتن چارچوب مشخص برای تمامی فرآینده های ثبت نام، خرید ‏و فروش، سپرده گذاری، تسویه حساب و حتی نحوه پرداخت حساب هاست. در این بازار یک نظارت دقیق و همه جانبه در تمامی ‏امور اعمال می شود که تخلف و ریسک ناشی از آن را به حداقل می رساند.‏

کاهش هزینه معاملاتی

اگرچه گفته می شود، کارمزد معاملات در بورس انرژی بسیار بالاست، اما در عوض این بازار درست مثل یک واسطه بین خریداران و ‏فروشندگان است تا از هزینه های حمل و نقل، بازاریابی و عقد قرارداد جلوگیری کند. در نتیجه خرید و فروش حامل های انرژی را ‏برای سرمایه گذاران و فروشندگان جذاب تر می کند. ‏

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری در بورس: راهنمای جامع آغاز سرمایه گذاری بورسی پایدار

چه اشخاصی مجاز به فعالیت در بورس انرژی هستند؟

در این بازار تنها کسانی مجاز به خرید و فروش حامل های انرژی هستند که کد بورسی داشته باشند. البته در این صورت فقط ‏می توانند وارد بازارهای داخلی (بازار فیزیکی و بازار برق) شوند. اما ورود به بازارهای بین المللی شرایط خاص خودش را دارد و ‏اشخاص حقیقی و حقوقی باید این شرایط را داشته باشند.‏

معایب سرمایه گذاری در بورس انرژی ‏

‏ با همه مزیت ها و جذابیت هایی که این بازار برای سرمایه گذاران خرد و درشت دارد، اما فارغ از ریسک و ایراد نیست و با چندین ‏چالش دست و پنجه نرم می کند. مهم ترین معایب بورس انرژی ‏عبارتست از: ‏

نوسانات شدید قیمت

اولین ایرادی که به این بازار گرفته می شود، تاثیر گرفتن قیمت حامل های انرژی مثل نفت، گاز، برق و ... از عوامل سیاسی، اقتصادی ‏و طبیعی است. به طوری که نوسانات جهانی قیمت انرژی (مثل تحریم ها، جنگ، تغییرات اقلیمی) می تواند ارزش دارایی هایتان را به ‏‏ شدت تحت تأثیر قرار دهد.‏

ریسک های سیاسی و قانونی

یکی دیگر از چالش های پیش روی این بازار نظارت شدید دولتی و نهادهای بالادستی است. در واقع سیاست های ناگهانی دولت (مثل ‏تغییر نرخ خوراک پتروشیمی، تعرفه صادرات یا نرخ ارز) گاهی به شرکت های فعال در این بازار خسارت وارد می کند.‏

شفافیت پایین اطلاعات

اگرچه بازار بورس انرژی ایران با هدف ایجاد شفافیت در قیمت حامل های انرژی شکل گرفت، اما در واقعیت این اتفاق نیفتاد؛ چرا ‏که اطلاعات مالی، قراردادها و نحوه قیمت گذاری برخی از شرکت ها یا معاملات در بورس انرژی گاهی شفاف نیست.‏ این موضوع می تواند باعث بی اعتمادی سرمایه گذاران خرد شود.‏

کمبود نقدشوندگی

نقدینگی بالا در هر بازاری اهمیت زیادی دارد و بورس هم باید از این قاعده پیروی کند. اما گاهی برخی از ابزارها یا کالاهای حوزه ‏انرژی که در این بازار عرضه می شوند، نقدشوندگی پایینی دارند. به طوری که نمی توانید هر زمانی که دلتان خواست از بازار خارج ‏شوید.‏

بیشتر بخوانید: نحوه راه اندازی استارتاپ - 7 مولفه مهم تاسیس شرکت نوپا

تخصصی بودن بازار

مشکل دیگری که سرمایه گذاری در بورس انرژی به همراه دارد، نیاز به تخصص و آشنایی با مفاهیم فنی و اقتصاد انرژی است.  ‏هیچ کس نمی تواند بدون دانش و تحلیل مناسب، سرمایه خود وارد این بازار کند. ‏

سرمایه گذاری در بازار بورس انرژی یا کرادفاندینگ

ترس از دست دادن سرمایه با خرید و فروش حامل های انرژی یک ترس عجیب را به دل سرمایه گذاران خرد می اندازد. به طوری که ‏گاهی برای ورود به این بازار دچار تردید می شوند.‏

اما در مقابل پروژه های حوزه های مرتبط با انرژی که در بین طرح های کرادفاندینگ دونگی ارائه می شوند، مشکلات بازار بورس را ‏ندارد. چون به هیچ تخصص یا دانش فنی نیاز ندارید و می توانید سرمایه خود را به دست شرکت های حوزه انرژی بدهید. سپس از ‏این سرمایه گذاری خود سود تخمینی دوره ای بگیرید.‏

از سوی دیگر، با پایان یافتن قرارداد، اصل دارایی هم به حسابتان واریز می شود. ‏ شرکت دونگی از سرمایه پذیران ضمانتنامه تعهد پرداخت دریافت می کند تا مشخص شود قادر به بازپرداخت اصل دارایی ‏سرمایه گذاران هستند.‏ ناگفته نماند در بورس انرژی امکان حضور افراد حقیقی وجود ندارد، در حالی که کرادفاندینگ برای ورود شخصیت های حقیقی و ‏حقوقی هیچ محدودیتی ندارد.‏

بیشتر بخوانید: سهام جایزه و تاثیر آن بر استراتژی های سرمایه گذاری شما

مزایای سرمایه گذاری در کرادفاندینگ دونگی

مهم ترین مزیت های سرمایه گذاری طرح های تأمین مالی جمعی دونگی عبارت است از:‏

• سهولت سرمایه گذاری و بدون نیاز به دردسرهای ثبت نام
• امکان سرمایه گذاری با مبالغ کم (حداقل یک میلیون تومان)
• پیش بینی سود سالانه بالای سود بانکی
• سرمایه گذاری بدون نیاز به دانش فنی خاص و پیچیده
• ریسک کنترل شده سرمایه گذاری

همچنین باید بگوییم دونگی یکی از اعضای گروه مالی فیروزه است که با مجوز شماره 98/5/108857 از سازمان فرابورس ایران ‏فعالیت می کند. بنابراین می توانید روی سرمایه گذاری در طرح‌های سرمایه گذاری جمعی دونگی حساب ویژه باز کنید.‏

در آخر

بازار بورس انرژی ایران محلی برای ورود سرمایه گذاران خرد و درشت در حوزه حامل های انرژی را فراهم کرده است. البته این بازار ‏با مزایا و چالش های خاص خودش همراه است و قبل از ورود به آن باید اطلاعات کافی داشته باشید. در مقابل کرادفاندینگ هم ‏پروژه هایی را در حوزه های مرتبط با انرژی ارائه می دهد که بدون نیاز به دانش فنی می توانید سرمایه گذاری خود را آغاز کنید. ‏امیدواریم اطلاعات ارائه شده در این مطلب برایتان کاربردی و مفید بوده باشد.‏ مشاوره سرمایه گذاری را با ما تجربه کنید.