زنگ خطر برای بازار سرمایه، دوره پسا بحران سکوی پرتابی برای اصلاح مسیر بورس در 1404

بازار سهام ایران این روزها در نقطه ای حساس و تاریخی ایستاده است. نقطه ای که تصمیمات امروز، سرنوشت آن را برای سال های آینده رقم خواهند زد. همانطور که علی جبل عاملی، کارشناس بازار سرمایه، در یادداشتی برای روزنامه دنیای اقتصاد نوشته است، اگر بی عملی ادامه پیدا کند، این بازار به حاشیه اقتصاد رانده می شود و نقش خود را در تامین مالی کشور از دست می دهد.

شاید شما هم حس کرده باشید که بازار سهام این روزها زیر سایه رکود سنگینی قرار گرفته است. حجم معاملات به شدت پایین آمده، انگیزه شما و دیگر سرمایه گذاران تحلیل رفته و بی اعتمادی به آینده سودآوری شرکت ها، فضایی مه آلود ایجاد می کند. در این فضا، حتی خبرهای مثبت هم اثر چندانی ندارند.

این وضعیت تنها نتیجه تحولات درونی بازار نیست، بلکه محصول ترکیبی از شرایط کلان اقتصادی، بی ثباتی در سیاست گذاری و ریسک های منطقه ای است. به ویژه فضای ملتهب اخیر، سرمایه گذاران را به سمت بازارهای امن تر و کم ریسک تر مانند طلا و ارز سوق داده و میل به پذیرش ریسک در سهام را کاهش داده است.

اگر بخواهیم ریشه های این رکود را دقیق تر ببینیم، باید بپذیریم که نرخ های بهره حقیقی بالا در شرایط تورمی، جذابیت بازار پول را در مقایسه با بازار سرمایه به شدت افزایش داده است. وقتی شما به عنوان یک سرمایه گذار می توانید بدون ریسک، سود بانکی بالاتری دریافت کنید، طبیعی است که سهام را به حاشیه ببرید.

از سوی دیگر، اختلاف بین ارز مبادله ای و آزاد و تغییرات پی درپی سیاست های ارزی، پیش بینی سودآوری شرکت ها را برای شما دشوار کرده و عملا تحلیل بنیادی را بی اثر ساخته است. حتی سرمایه گذارانی که اهل ریسک هستند، وقتی نتوانند به برآوردهای خود اطمینان کنند، ترجیح می دهند از بازار خارج شوند.

ضعف در شفافیت و پیش بینی پذیری تصمیمات، از تغییرات ناگهانی قوانین گرفته تا اعمال قیمت گذاری دستوری، آخرین ضربه را به اعتماد شما و دیگر فعالان بازار زده است. با فرض اینکه تهدیدهای جدی و فضای ملتهب کاهش پیدا کند، نخستین شرط خروج از این بن بست، ایجاد ثبات در سیاست گذاری است. تصمیمات اقتصادی باید با نگاهی بلندمدت گرفته شوند و از تغییرات مقطعی و واکنشی پرهیز گردد.

همگام سازی نرخ بهره با واقعیت های تورمی می تواند سرمایه را از بازار پول به بازار سرمایه بازگرداند. این اصلاح اگر همراه با افزایش شفافیت اطلاعاتی باشد و شرکت ها ملزم شوند گزارش های دقیق و کامل منتشر کنند، توان تحلیل دوباره به شما بازمی گردد و تصمیم گیری منطقی جای حدس و شایعه را می گیرد.

تجربه بسیاری از بازارهای جهانی نشان داده که دوره پس از بحران های بزرگ (پساجنگ)، با یک چرخه رونق سرمایه گذاری و بازسازی اقتصادی همراه است. در ایران نیز اگر فضای ملتهب فروکش کند، به احتمال زیاد تقاضا برای تامین مالی پروژه های زیرساختی، انرژی، حمل ونقل و تولید افزایش خواهد یافت. این فرصت می تواند بازار سرمایه را به مسیر اصلی تجهیز منابع هدایت کند و نقش آن را در رشد اقتصادی پررنگ تر سازد.

اما این دوره، تهدیدهای جدی خود را هم برای شما به همراه دارد. افزایش کسری بودجه و فشار دولت برای استقراض، ممکن است منابع مالی را از بخش خصوصی منحرف کند. اگر جذابیت کافی برای سرمایه گذاری در سهام ایجاد نشود، نقدینگی آزادشده به سمت بازارهای غیرمولد حرکت خواهد کرد. همچنین نرخ های بالای سود بانکی می تواند رقابت نابرابری با بازار سرمایه ایجاد کند و سرمایه گذاری مولد را به حاشیه براند.

برای اینکه بازار سهام بتواند در این دوره نقش محوری داشته باشد، باید از ابزارهای مالی نوین و سیاست های جذاب برای تشویق سرمایه گذاران به مشارکت استفاده شود.

• انتشار اوراق و سهام جدید: باید با نرخ و شرایط جذاب انجام شود تا شما به عنوان سرمایه گذار، رغبت مشارکت پیدا کنید.
• صندوق های زمین و ساختمان و صندوق های پروژه: می توانند راهی برای مشارکت عمومی شما در طرح های ملی باشند. خصوصا برای سرمایه گذاری در سهام، می تواند انگیزه تازه ای برای ورود سرمایه شما ایجاد کند.
• با ایجاد بازار ثانویه قوی، شما باید اطمینان داشته باشید که می توانید به سرعت و با هزینه کم از سرمایه گذاری خود خارج شوید.
• حتی در قالب پروژه های مشترک، می تواند مسیر ورود سرمایه خارجی و جذب منابع تازه را باز کند.

واقعیت این است که امروز بازار سهام در نقطه ای ایستاده که تصمیمات امروز، آینده آن را برای چند سال پیش  رو رقم خواهند زد. اگر بی عملی بروز پیدا کند، این بازار به حاشیه اقتصاد رانده می شود و سهم خود را از تامین مالی از دست می دهد.

اما اگر با تصمیمات هوشمندانه، اعتماد شما و دیگران بازگردد و سرمایه گذاری به پروژه های واقعی اقتصاد گره بخورد، همین رکود می تواند سکوی پرتاب باشد. دوران پس از بحران، با همه دشواری هایش، فرصتی تاریخی برای اصلاح مسیر و بازتعریف جایگاه بازار سرمایه در توسعه اقتصادی کشور است.

اگر این فرصت را از دست بدهیم، دوباره در همان چرخه آشنای رکود و بی اعتمادی گرفتار می شویم. اما اگر به درستی مدیریت شود، می تواند آغاز فصل تازه ای در تاریخ بازار سرمایه ایران باشد. فصلی که در آن، بازار سهام نه یک بخش حاشیه ای، بلکه مرکز اصلی تامین مالی و سرمایه گذاری کشور خواهد بود.

سرمایه گذاری در بورس یا پروژه های واقعی

درست در همین نقطه عطف تاریخی که بازار سهام به دلیل «عدم اعتماد» و جذابیت نرخ بهره بانکی به کما رفته و سرمایه گذاران به دنبال راهی برای گره زدن سرمایه خود به «پروژه های واقعی اقتصاد» هستند، پلتفرم تامین مالی جمعی دونگی به عنوان یک راهکار عملی ظهور می کند.

دونگی دقیقا همان حلقه های مفقوده اعتماد و بازدهی را که در بورس از بین رفته است، بازسازی می کند. به جای سرمایه گذاری در شرکت هایی با آینده ای مه آلود، شما می توانید سرمایه خود را به صورت مستقیم در طرح های تولیدی و خدماتی شفاف و ارزیابی شده قرار دهید. مهم تر از آن، وجود طرح هایی با ضمانت نامه بانکی برای اصل سرمایه، آرامش خاطر نسبی ای را فراهم می کند که سرمایه گذاران از دست داده اند و با سود پیش بینی شده بالاتر از نرخ بهره بانکی، انگیزه لازم برای عبور از رکود فعلی و مشارکت در رشد واقعی اقتصاد را ایجاد می نماید.