ارزش جایگزینی چیست؟ + فرآیند محاسبه و کاربرد نرخ جایگزینی

ارزش جایگزینی یعنی هزینه ای که باید امروز صرف کنیم تا یک دارایی مثل ماشین آلات، ساختمان یا تجهیزات را دقیقاً با همان کارایی و مشخصات دوباره بخریم یا بسازیم. این مفهوم، یکی از پایه ای ترین ابزارها در تحلیل مالی و برآورد دارایی هاست و در دنیای سرمایه گذاری و بیمه کاربردهای زیادی دارد. وقتی درباره نرخ جایگزینی صحبت می کنیم، منظور ما تغییر ارزش این دارایی ها در طول زمان و نسبت به شرایط بازار است. اما دقیقا ارزش جایگزینی چیست و چرا در گزارش های مالی و تصمیم گیری های سرمایه گذاران اهمیت دارد؟ اگر علاقه دارید دقیق و کاربردی درباره این مفهوم بدانید و با آن آشنا شوید، ادامه این آموزش از مجله دونگی را از دست ندهید.

فهرست مطالب:

• ارزش جایگزینی چیست؟

• کاربردهای ارزش جایگزینی در ارزیابی سرمایه گذاری

• نحوه محاسبه ارزش جایگزینی هر سهم

• مزایا و معایب روش ارزش جایگزینی

• سرمایه گذاری در کرادفاندینگ

• نتیجه گیری

ارزش جایگزینی چیست؟

ارزش جایگزینی یعنی هزینه ای که باید امروز صرف کنیم تا یک دارایی یا شرکت را دقیقا با همان شرایط فعلی از نو بسازیم یا تهیه کنیم. به عبارت ساده، اگر بخواهیم یک شرکت را از صفر دوباره تأسیس کنیم و آن را تا سطح کنونی برسانیم، باید تمام هزینه ها مثل خرید تجهیزات، استخدام نیرو، بازاریابی و حتی خرید زمین یا ساختمان را محاسبه کنیم.

 مجموع این هزینه ها همان ارزش جایگزینی شرکت است. برای محاسبه این عدد، قیمت روز دارایی هایی مانند زمین و املاک هم در نظر گرفته می شود. در نهایت اگر این عدد را بر تعداد سهام شرکت تقسیم کنیم، به ارزش جایگزینی هر سهم می رسیم. در این فرآیند، گاهی شرکت ممکن است از فروش دارایی هایش سودی ببرد که سود غیرعملیاتی نام دارد؛ چون به فعالیت اصلی شرکت مربوط نیست. نرخ جایگزینی هم به روند تغییر این هزینه ها در طول زمان اشاره دارد.

تفاوت ارزش جایگزینی با سایر روش های ارزش گذاری

ارزش جایگزینی با روش هایی مثل ارزش دفتری، ارزش خالص دارایی ها (NAV) یا ارزش گذاری بر اساس سودآوری، تفاوت های مهمی دارد که درک آن ها به تحلیل دقیق تر وضعیت مالی شرکت ها یا صندوق ها کمک می کند. ارزش دفتری، تنها دارایی های مشهود شرکت را در نظر می گیرد و با کسر بدهی ها از کل دارایی ها به دست می آید. این عدد معمولا بیانگر حقوق صاحبان سهام در صورت انحلال شرکت است و به اطلاعات ثبت شده در ترازنامه وابسته است. بنابراین، اگر شرکتی رشد کرده اما هنوز دارایی های خود را با قیمت روز به روزرسانی نکرده باشد، ارزش دفتری آن ممکن است کمتر از واقعیت باشد.

در مقابل، ارزش جایگزینی هزینه ای است که برای ساخت یا خرید مجدد کل دارایی های شرکت با همان شرایط فعلی نیاز است. در این روش قیمت روز دارایی هایی مثل زمین و ساختمان نیز لحاظ می شود و هدف آن، برآورد هزینه ای است که باید برای ایجاد یک شرکت مشابه صرف شود.

در روش NAV که در صندوق های سرمایه گذاری استفاده می شود، ارزش خالص دارایی های صندوق (پس از کسر بدهی ها) به تعداد واحدهای موجود تقسیم می شود. این عدد روزانه به روزرسانی می شود و به نوسانات بازار و سود تقسیمی شرکت ها وابسته است. در نتیجه، اگرچه هر سه روش نوعی ارزش گذاری هستند، اما ارزش جایگزینی بیشتر به هزینه ایجاد مجدد دارایی ها توجه دارد، نه فقط ثبت های حسابداری یا عملکرد بازار.

مفهوم ارزش گذاری به روش ارزش جایگزینی سهام

مفهوم ارزش گذاری به روش ارزش  جایگزینی سهام بر این اساس استوار است که برای محاسبه ارزش واقعی یا ذاتی یک سهم، باید ببینیم اگر بخواهیم شرکت را از ابتدا تا وضعیت فعلی دوباره ایجاد کنیم، چه مقدار هزینه لازم است. در این روش، تحلیل گر تمام مخارج مورد نیاز برای تأسیس مجدد شرکت، از خرید تجهیزات و ماشین آلات گرفته تا استخدام نیرو، تبلیغات و سایر هزینه ها را برآورد می کند. دارایی هایی مثل زمین و املاک نیز با قیمت روز در نظر گرفته می شوند. مجموع این هزینه ها نشان دهنده ارزش جایگزینی کل شرکت است.

سپس برای محاسبه ارزش هر سهم، عدد به دست آمده بر تعداد سهام منتشر شده تقسیم می شود. این فرآیند به تحلیل گر کمک می کند تا یک برآورد واقع گرایانه از قیمت ذاتی سهم ارائه دهد. همچنین، در مواردی که شرکت بخشی از دارایی های خود را بفروشد و از این طریق سود کسب کند، این سود به عنوان سود غیرعملیاتی در نظر گرفته می شود؛ زیرا به فعالیت اصلی شرکت ارتباطی ندارد. این روش یک نگاه عملی و مبتنی بر واقعیت به ارزش شرکت ارائه می دهد، به ویژه زمانی که اطلاعات مالی سنتی گمراه کننده باشند.

کاربردهای ارزش جایگزینی در ارزیابی سرمایه گذاری

کاربردهای ارزش جایگزینی در ارزیابی سرمایه گذاری بیشتر زمانی مطرح می شوند که تحلیل گران با شرکت هایی مواجه هستند که دارایی محورند؛ یعنی بخش عمده ای از ارزش آن ها به دارایی های فیزیکی مانند ماشین آلات، زمین، یا ساختمان ها وابسته است. در این شرایط، بررسی اینکه اگر امروز بخواهیم چنین شرکتی را از نو تأسیس کنیم، چقدر هزینه دارد، می تواند معیاری دقیق برای سنجش ارزش واقعی آن شرکت باشد.

 از این روش بیشتر در بازارهایی استفاده می شود که ثبات ندارند و شرایط اقتصادی به سرعت تغییر می کند. در چنین بازارهایی، روش های سنتی ممکن است تصویر دقیقی ارائه ندهند. با بررسی نرخ جایگزینی، یعنی تغییرات هزینه ساخت مجدد دارایی ها در طول زمان، سرمایه گذاران می توانند تصمیم گیری دقیق تری درباره ورود یا خروج از یک سهم داشته باشند. البته این روش برای همه شرکت ها مناسب نیست و بیشتر به شرکت های دارای دارایی های قابل ارزیابی فیزیکی مربوط می شود.

فرآیند محاسبه ارزش جایگزینی

برای درک بهتر نحوه محاسبه ارزش جایگزینی هر سهم، بهتر است فرآیند را مرحله به مرحله بررسی کنیم. این روش به ما نشان می دهد اگر بخواهیم یک شرکت را از صفر، با همین ویژگی ها و سطح بهره وری امروز ایجاد کنیم، چه میزان سرمایه لازم است. این عدد با در نظر گرفتن نرخ جایگزینی، مبنای ارزش گذاری سهم شرکت قرار می گیرد.

1. شناسایی دارایی ها: اولین گام روش محاسبه ارزش  جایگزینی سهام، فهرست کردن تمام دارایی های شرکت است. این دارایی ها می توانند مشهود باشند، مثل زمین، ساختمان و تجهیزات، یا نامشهود مانند برند و مجوزها.

2. تعیین دارایی های جایگزین مشابه: در این مرحله، باید دارایی هایی را پیدا کنیم که از نظر مشخصات و عملکرد شبیه دارایی های فعلی شرکت باشند. هدف این است که نمونه های قابل مقایسه برای جایگزینی انتخاب شوند.

3. جمع آوری داده های قیمتی: با بررسی قیمت های بازار، معاملات اخیر، یا استعلام از فروشندگان، قیمت فعلی دارایی های مشابه را به دست می آوریم. این قیمت ها مبنای محاسبه نرخ جایگزینی هستند.

4. در نظر گرفتن تفاوت ها: باید تفاوت بین دارایی فعلی و دارایی های قابل جایگزین، مثل عمر، شرایط فیزیکی یا محل جغرافیایی، در محاسبه لحاظ شود. این کار باعث واقعی تر شدن تخمین هزینه می شود.

5. کسر بدهی و هزینه های جانبی: پس از محاسبه مجموع هزینه ها، بدهی های شرکت و مخارج اضافی مانند نصب، حمل ونقل یا مالیات کسر می شود. عدد باقی مانده نشان دهنده ارزش جایگزینی کل شرکت است.

6. تقسیم بر تعداد سهام: در نهایت، برای به دست آوردن ارزش جایگزینی هر سهم، مجموع ارزش تعدیل شده را بر تعداد سهام منتشرشده شرکت تقسیم می کنیم.

7. اعتبارسنجی نهایی: در این مرحله، تحلیل گر با بررسی مجدد داده ها یا مشورت با کارشناسان، صحت تخمین ها را تایید می کند تا از دقت نتیجه نهایی مطمئن شود.

ارزیابی دارایی های ثابت

در فرآیند محاسبه ارزش جایگزینی سهام، یکی از مراحل کلیدی، ارزیابی دارایی های ثابت شرکت است. منظور از دارایی های ثابت، مواردی مثل ماشین آلات، تجهیزات، ساختمان ها و املاک شرکت هستند که در عملیات روزمره استفاده می شوند و عمر مفید بلندمدت دارند. این دارایی ها به مرور زمان مستهلک می شوند، اما ممکن است ارزش واقعی آن ها با مبلغی که در دفاتر حسابداری ثبت شده، تفاوت زیادی داشته باشد. تجدید ارزیابی دارایی های ثابت یعنی بررسی دوباره این دارایی ها برای تعیین تفاوت بین ارزش منصفانه روز بازار و بهای تمام شده اصلی آن ها پس از کسر استهلاک.

این تجدید ارزیابی باعث به روز شدن اطلاعات مالی شرکت می شود و می تواند نقش مهمی در تحلیل دقیق تر ارزش جایگزینی سهام داشته باشد، چرا که ارقام به روز شده مبنای محاسبه ارزش هر سهم قرار می گیرند. البته این افزایش ارزش در صورت سود و زیان تأثیری ندارد و فقط در بخش حقوق صاحبان سهام نمایش داده می شود.

ارزیابی دارایی های جاری

ارزیابی دارایی های جاری یکی از مهم ترین مراحل در تحلیل وضعیت مالی شرکت هاست، به ویژه زمانی که قصد داریم فرآیند محاسبه ارزش جایگزینی سهام را انجام دهیم. دارایی های جاری به دارایی هایی گفته می شود که انتظار می رود در مدت زمان کمتر از یک سال مصرف یا به پول نقد تبدیل شوند. از جمله این دارایی ها می توان به موجودی نقد، مواد اولیه، کالاهای نیمه ساخته و تمام شده، حساب های دریافتنی و پیش پرداخت ها اشاره کرد.

در ارزیابی دارایی های جاری، اصل مهم این است که این اقلام باید بر اساس نرخ روز بازار قیمت گذاری شوند، نه قیمت تاریخی یا ثبت شده در دفاتر حسابداری. برای مثال، اگر شرکتی دارای انبار بزرگی از مواد اولیه باشد، این مواد باید با توجه به قیمت فعلی بازار ارزش گذاری شوند، نه قیمتی که هنگام خرید ثبت شده است. این روش باعث می شود ارزش واقعی و به روز دارایی ها مشخص شود و تحلیل دقیق تری از وضعیت شرکت به دست بیاید.

به طور خلاصه، ارزیابی دارایی های جاری کمک می کند تا در شرایط تورمی یا نوسانات شدید بازار، محاسبه نرخ جایگزینی شرکت بر پایه اطلاعات واقعی انجام شود و نه اطلاعات قدیمی و در نتیجه تصویر دقیق تری از تقاضا ارزش سهام ارائه گردد.

نحوه محاسبه ارزش جایگزینی هر سهم

نحوه محاسبه ارزش جایگزینی هر سهم به این صورت است که ابتدا باید تمام دارایی های شرکت مانند زمین، ساختمان، تجهیزات و سایر اموال را با توجه به نرخ روز بازار ارزیابی کنیم. سپس از مجموع این دارایی ها، میزان بدهی های شرکت را کسر می کنیم تا به ارزش خالص جایگزینی برسیم. در نهایت، برای به دست آوردن ارزش جایگزینی هر سهم، این عدد را بر تعداد کل سهام منتشرشده شرکت تقسیم می کنیم.

فرمول محاسبه به این شکل است:

ارزش جایگزینی هر سهم = (ارزش جایگزینی دارایی ها - بدهی ها) ÷ تعداد سهام منتشرشده

مثال عددی:

فرض کنید شرکتی دارایی هایی به ارزش جایگزینی روز 500 میلیارد تومان دارد و مجموع بدهی های آن 100 میلیارد تومان است. همچنین شرکت دارای 100 میلیون سهم منتشرشده است. در این صورت:

ارزش جایگزینی هر سهم = (500,000,000,000 - 100,000,000,000) ÷ 100,000,000

= 400,000,000,000 ÷ 100,000,000 = 4,000 تومان

بنابراین، نحوه محاسبه ارزش جایگزینی هر سهم نشان می دهد که هر سهم این شرکت با در نظر گرفتن نرخ روز دارایی ها، ارزشی معادل 4000 تومان دارد.

مزایا و معایب روش ارزش جایگزینی

در این بخش به مزایا و معایب روش ارزش جایگزینی می پردازیم تا با تمامی جوانب این مفهوم به خوبی آشنا شوید.

مزایای روش ارزش جایگزینی

مزایای روش نرخ جایگزینی را می توان در چند مورد مهم و کاربردی خلاصه کرد که در ادامه به آن ها اشاره می شود:

• دقت بالاتر در بازارهای تورمی: یکی از مزایای روش ارزش جایگزینی واقعی تر بودن آن نسبت به سایر روش ها در شرایط تورمی است. چون دارایی ها به نرخ روز محاسبه می شوند، تحلیل گر می تواند تصویری دقیق تر از وضعیت مالی شرکت به دست آورد.

• شناسایی سهام کمتر از ارزش واقعی: این روش به تحلیل گران کمک می کند سهم هایی را که در بازار زیر ارزش ذاتی خود معامله می شوند، شناسایی کنند. در نتیجه می توانند فرصت های سرمایه گذاری جذابی پیدا کنند.

• تفکیک سود عملیاتی از سود نگهداری دارایی ها: با استفاده از این روش، می توان فهمید چه بخشی از سود شرکت حاصل از فعالیت های عملیاتی است و چه بخشی به دلیل افزایش ارزش دارایی ها بوده است. این موضوع در تحلیل عملکرد مدیران شرکت اهمیت زیادی دارد.

• ارائه دید بهتر نسبت به آینده شرکت: چون ارزش جایگزینی به ارزش روز دارایی ها نگاه می کند، می تواند اطلاعات به روز و قابل اتکایی درباره وضعیت اقتصادی شرکت ارائه دهد که برای تصمیم گیری سرمایه گذاران و تحلیل گران مفید است.

• قابلیت مقایسه بهتر از ارزش تاریخی: مزیت دیگر این روش این است که ارزش گذاری را براساس مبلغی که شرکت باید در زمان حال برای خرید همان دارایی ها بپردازد انجام می دهد، بنابراین برای مقایسه با شرکت های دیگر دقیق تر و قابل اعتمادتر است.

معایب روش ارزش جایگزینی

معایب روش نرخ جایگزینی به ویژه برای برخی شرکت ها و شرایط خاص، قابل توجه است:

• نادیده گرفتن سودآوری شرکت: یکی از مهم ترین معایب روش ارزش جایگزینی این است که تمرکز آن بر ارزش دارایی هاست، نه میزان سودآوری یا بازدهی واقعی شرکت. این موضوع می تواند باعث شود ارزش شرکت بیش از واقعیت نشان داده شود.

• عدم تناسب با شرکت های خدمات محور: این روش برای شرکت هایی که دارایی های فیزیکی کمتری دارند، مانند شرکت های فناوری یا خدماتی، مناسب نیست. در این شرکت ها ارزش واقعی بیشتر در نیروی انسانی، دانش فنی یا مدل کسب وکار نهفته است.

• هزینه بالا: اجرای این روش نیاز به ارزیابی دقیق و به روز دارایی ها دارد که می تواند بسیار زمان بر و پرهزینه باشد.

• عدم ثبت رسمی و قابل استناد: ارزش جایگزینی معمولا در گزارش های مالی رسمی ثبت نمی شود و همین موضوع باعث می شود برای تحلیل گران یا سرمایه گذاران، منبع قابل اعتماد و رسمی تلقی نشود.

• عدم شمول برخی دارایی های نامشهود: دارایی هایی مثل برند، شهرت یا پتنت ها ممکن است در محاسبه لحاظ نشوند؛ در حالی که این عوامل در برخی شرکت ها، بخش زیادی از ارزش را تشکیل می دهند.

تصمیم گیری سرمایه گذاران براساس ارزش جایگزینی

در فرآیند تصمیم گیری براساس ارزش جایگزینی، سرمایه گذاران به ارزش فعلی دارایی های شرکت در بازار توجه می کنند تا بتوانند سهم هایی را شناسایی کنند که کمتر از ارزش واقعی شان معامله می شوند. این روش یکی از مهم ترین روش های ارزش گذاری سهام به شمار می رود؛ به ویژه در بازارهای تورمی که دارایی ها با نرخ روز رشد کرده اند، اما در صورت های مالی با بهای تاریخی ثبت شده اند. البته باید این روش را در کنار معیارهایی مانند سودآوری و نسبت های مالی بررسی کرد تا تصمیم گیری دقیق تری انجام شود.

سرمایه گذاری در کرادفاندینگ

سرمایه گذاری در کرادفاندینگ به معنای مشارکت مالی در پروژه ها یا کسب وکارها از طریق پلتفرم های آنلاین است. در این روش، به جای جذب سرمایه  بزرگ از چند فرد محدود، تعداد زیادی از افراد با سرمایه های کوچک، بودجه ی لازم را تأمین می کنند.

کرادفاندینگ در مدل سرمایه گذاری، این امکان را می دهد که در ازای مشارکت، در سود یا زیان آن شریک باشید. با گسترش شبکه های اجتماعی، افراد می توانند با دسترسی گسترده تر، حمایت هزاران نفر را جلب کنند. این روش راهی نوین، شفاف و قابل دسترس برای رشد ایده ها و کسب وکارهاست.

مزایای سرمایه گذاری در دونگی

مزایای سرمایه گذاری در دونگی به عنوان یکی از معتبرترین پلتفرم های تأمین مالی جمعی، در شفافیت و بازدهی بالا خلاصه می شود. زمانی که صحبت از سرمایه گذاری هوشمندانه به میان می آید، اولین ویژگی مهم، شفاف بودن مسیر سرمایه است؛ شما در دونگی دقیقا می دانید پولتان در چه کسب وکاری صرف می شود و سودی که دریافت می کنید از کجا تأمین می گردد. این شفافیت در بسیاری از ابزارهای سرمایه گذاری سنتی، مانند خرید اوراق یا صندوق های درآمد ثابت وجود ندارد.

یکی از مهم ترین مزایای سرمایه گذاری در دونگی وجود تیم ارزیابی متخصص است. این تیم با بررسی کامل اطلاعات مالی، سوابق کاری و توانایی بازپرداخت شرکت های سرمایه پذیر، ریسک را تا حد زیادی کاهش می دهد. بنابراین، نیازی نیست خودتان فرآیند تحلیل و ارزیابی را انجام دهید. شما می توانید بدون نگرانی از ضرر، صرفاً با بررسی گزارش های این تیم، تصمیم بگیرید.

نتیجه گیری

ارزش جایگزینی یکی از دقیق ترین ابزارهای تحلیل مالی است که نشان می دهد برای ساخت مجدد یک دارایی یا شرکت با شرایط فعلی، چه هزینه ای باید صرف شود. این روش بر پایه ارزیابی دارایی های مشهود مانند زمین، ساختمان و تجهیزات بنا شده و با محاسبه قیمت روز آن ها، تصویری واقعی از ارزش ذاتی شرکت ارائه می دهد. بر خلاف ارزش دفتری یا NAV که بر اساس سوابق حسابداری یا نوسانات بازار عمل می کنند، ارزش جایگزینی به واقعیت های اقتصادی روز توجه دارد و در بازارهای پرنوسان یا تورمی بسیار کاربردی است.

این مدل ارزش گذاری زمانی اهمیت پیدا می کند که با شرکت هایی سروکار داریم که دارایی محور هستند. در پایان، اگر به دنبال تصمیم گیری هوشمندانه در سرمایه گذاری هستید، توصیه می کنیم شرکت هایی که دارایی های فیزیکی قابل توجهی دارند را با این روش ارزیابی کنید. برای شروع این مسیر حرفه ای، بررسی فرصت های سرمایه گذاری در دونگی می تواند گزینه جذابی باشد.‏ مشاوره سرمایه گذاری را با ما تجربه کنید.