اوراق خزانه اسلامی چیست؟ + نحوه محاسبه سود

اوراق خزانه اسلامی از ابزارهای نوین مالی هستند که دولت برای تامین منابع و مدیریت اقتصاد کلان به کار می گیرد. این اوراق در حقیقت نوعی اوراق بهادار محسوب می شوند که مالک آن از حقوق مالی مشخصی برخوردار است و امکان انتقال آن به دیگران را دارد. آنچه باعث جذابیت این اوراق می شود، امنیت بالا و پشتوانه دولتی است که آن ها را به گزینه ای مطمئن برای سرمایه گذاران تبدیل می کند. به همین دلیل بسیاری از افراد و موسسات، اوراق خزانه اسلامی اخزا را راهی کم ریسک و قابل اعتماد برای سرمایه گذاری می دانند. برای آشنایی با این اوراق، ماهیت، کاربرد و نقش آن ها در اقتصاد، ادامه این آموزش از مجله دونگی را از دست ندهید.

فهرست مطالب:

• اوراق خزانه اسلامی چیست؟

• موارد استفاده از اوراق خزانه اسلامی

• قیمت اوراق خزانه اسلامی و نحوه محاسبه سود

• اوراق خزانه اسلامی دولت؛ سرمایه گذاری امن و شرعی

• مقایسه سرمایه گذاری در اوراق خزانه و کردافاندینگ

• نتیجه گیری

اوراق خزانه اسلامی چیست؟

اوراق بدهی انواع مختلفی دارند که یکی از آن ها اخزا یا خزانه اسلامی است. این اوراق، نوعی اوراق قرضه کوتاه مدت محسوب می شوند که سودی به آن ها تعلق نمی گیرد و تنها بیانگر تعهد دولت برای بازپرداخت مبلغ اسمی در موعد مقرر است. این اوراق به صورت بانام منتشر می شوند و دولت ها از آن به عنوان ابزاری برای مدیریت بدهی ها، تامین کسری بودجه، کنترل جریان نقدینگی و اجرای سیاست های پولی استفاده می کنند. این اوراق معمولا با مبلغ اسمی مشخص در تاریخ سررسید به طلبکاران و پیمانکارانی که با دولت همکاری داشته اند، پرداخت می شوند.

ویژگی های بارز اوراق خزانه اسلامی

اسناد خزانه اسلامی مانند دیگر اسناد و اوراق بهادار دارای ویژگی های مشخصی هستند. از جمله ویژگی های بارز اسناد خزانه اسلامی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• این اوراق به دلیل پشتوانه دولتی، از کم ریسک ترین ابزارهای مالی به شمار می آیند و احتمال عدم بازپرداخت اصل سرمایه یا سود آنها بسیار ناچیز است.

• نرخ سود این اوراق از نوع بهره ثابت است و به صورت دوره ای پرداخت می شود.

• این اوراق در سررسیدهای مختلف 3 ماهه، 6 ماهه، یک ساله و بیشتر عرضه می شوند.

• قابلیت خرید و فروش در بازار ثانویه داشته و از نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند.

• در برخی کشورها، سود به دست آمده از این اوراق از پرداخت مالیات معاف است.

• پشتوانه این اوراق ترکیبی از دارایی های واقعی و مشهود دولت است.

• خرید و فروش این اوراق صرفا در بازارهای مالی اسلامی و در چارچوب کامل موازین شرعی امکان پذیر است.

بر همین اساس، اوراق خزانه اسلامی گزینه ای مناسب برای سرمایه گذاران مسلمان به شمار می روند که به دنبال ابزاری مطمئن و هماهنگ با اصول شریعت هستند.

چرا اسناد خزانه اسلامی بدون ریسک هستند؟

 بعد از آشنایی با ویژگی های اوراق خزانه اسلامی اخزا شاید این سوال برای شما ایجاد شود که چرا اسناد خزانه اسلامی بدون ریسک هستند؟ پاسخ کوتاه به این سوال، پشتوانه دولت برای این اوراق اسلامی بدون رباست. دولت جایگاهی ویژه برای اوراق اخزا قائل است و آن ها را در ردیف تعهدات ممتاز خود، هم سطح با پرداخت حقوق و مزایای کارمندان قرار می دهد. به همین دلیل این اوراق به عنوان یکی از اولویت های اصلی پرداخت دولت شناخته می شوند. وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز به طور رسمی و با امضای وزیر، متعهد می شود اصل و سود این اوراق را در موعد مقرر تسویه کند.

همین پشتوانه و ضمانت دولتی باعث می شود این اوراق عملا ریسک نکول یا عدم پرداخت نداشته باشند. از این رو این اطمینان برای سرمایه گذاران وجود دارد که اصل سرمایه و سود آن در زمان سررسید بازگردانده خواهد شد. اولویت بالای پرداخت و تعهد رسمی دولت، این اوراق را به یکی از کم ریسک ترین و مطمئن ترین گزینه های سرمایه گذاری تبدیل کرده است.

موارد استفاده از اوراق خزانه اسلامی

اوراق بدهی به ویژه اوراق خزانه در موارد مختلفی توسط دولت استفاده می شوند. برای آشنایی بهتر با این اوراق باید بدانید که کاربرد اوراق خزانه اسلامی کجاست. چند نمونه از موارد استفاده این اوراق عبارتند از:

• تامین مالی دولت: یکی از اهداف دولت برای انتشار اسناد خزانه، تامین مالی به منظور پرداخت و تسویه بدهی به گروه های مختلف مانند پیمانکاران است. در واقع دولت با انتشار این اوراق، پرداخت بدهی خود را عقب می اندازد.

• رفع مشکل کسری بودجه: از دیگر موارد استفاده اوراق خزانه اسلامی دولت می توان به رفع مشکل کسری بودجه با انتشار این اوراق اشاره کرد.

• مدیریت نقدینگی: دیگر کاربرد اوراق خزانه اسلامی اخزا، مدیریت نقدینگی است. انتشار این اوراق و کاهش حجم نقدینگی با کمک آن ها مانع ایجاد تورم می شود.

• پشتیبانی از پروژه های دولتی: اوراق خزانه اسلامی اغلب به عنوان ابزاری برای تامین مالی طرح های کلان زیرساختی و اقتصادی دولت ها به کار می روند. این اوراق می توانند هزینه های مربوط به ساخت جاده ها، مدارس، بیمارستان ها و همچنین پروژه های توسعه ای مهم را پوشش دهند و نقش موثری در پیشبرد اهداف عمرانی و اقتصادی کشور ایفا کنند.

نحوه خرید اوراق خزانه اسلامی

نحوه خرید اوراق خزانه اسلامی مانند دیگر اوراق بهادار از سمت دولت مشخص می شود و متقاضیان خرید این اوراق باید مسیری مشخص را طی کنند. این مسیر شامل اقداماتی مانند دریافت کد بورسی، احراز هویت، معامله از طریق سامانه های کارگزاری، دریافت سود و... است. در ادامه راهنمای خرید اوراق خزانه را ارائه خواهیم کرد.

بانک ها و کارگزاری های فروش اوراق

خرید اوراق اسناد خزانه اسلامی اخزا از طریق بانک ها و کارگزاری های فروش اوراق قابل انجام است. این اسناد، در بازار فرابورس قابلیت خرید و فروش دارند و سرمایه گذاران می توانند آن ها را با قیمت روز معامله کنند. برای این کار لازم است ابتدا از طریق سامانه سجام کد بورسی دریافت شود. سپس با جستجوی نماد اخزا در سایت tsetmc ، فهرست این اوراق قابل مشاهده است؛ اعدادی که مقابل هر نماد درج شده اند نشان دهنده تاریخ سررسید همان اوراق هستند. پس از انتخاب نماد مورد نظر، امکان خرید و فروش اوراق اخزا از طریق کارگزاری های معتبر فروش اوراق فراهم خواهد بود.

شرایط خرید اوراق اسلامی

خرید اوراق خزانه از بورس و فرابورس، شرایطی دارد که متقاضیان باید از آن ها مطلع باشند. اولین مورد از شرایط خرید اوراق اسلامی، دریافت کد بورسی و انجام مراحل احراز هویت است و به این منظور باید مدارکی به کارگزاری های فروش اوراق ارائه شود. برای شروع فعالیت در بازار اوراق خزانه اسلامی، همراه داشتن مدارک هویتی مانند کارت ملی و شناسنامه ضروری است. برخی از کارگزاری ها ممکن است مدارک بیشتری از جمله مدارک مربوط به محل سکونت را نیز درخواست کنند.

بنابراین بهتر است پیش از اقدام، شرایط کارگزاری های مختلف را بررسی کرده و گزینه ای معتبر با خدمات مناسب و کارمزد منطقی انتخاب کنید. در زمان انتخاب، به امکاناتی مانند خدمات آنلاین، مشاوره تخصصی و پشتیبانی مداوم نیز توجه داشته باشید. انجام احراز هویت که شرط اصلی برای خرید اوراق است، پس از این مراحل انجام می شود.

نکات مهم هنگام خرید اوراق خزانه اسلامی دولت

رعایت برخی نکات مهم هنگام خرید اوراق خزانه اسلامی دولت کمک می کند که خرید و فروش اوراق خزانه اسلامی بدون هیچ مشکلی انجام شود. این نکات عبارتند از:

• سررسید اوراق خزانه معمولا کمتر از یک سال بوده و در دوره های 4، 13، 26 و 52 هفته منتشر می شوند.

• ریسک خرید و فروش آن ها بسیار ناچیز و نزدیک به صفر است.

• از نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند و امکان معامله آن ها در بازار فرابورس وجود دارد.

• به این اوراق سود دوره ای تعلق نمی گیرد.

• اوراق خزانه اسلامی به صورت بانام منتشر می شوند.

• نقش مهمی در اجرای سیاست های پولی دولت و کنترل نرخ تورم دارند.

• از پرداخت مالیات معاف هستند.

• با تامین مالی داخلی، به حفظ استقلال اقتصادی کشور کمک می کنند.

قیمت اوراق خزانه اسلامی و نحوه محاسبه سود

شناسایی عوامل موثر بر قیمت اوراق خزانه اسلامی و نحوه محاسبه سود آن ها، دو موضوع مهم برای افرادی است که به دنبال کاهش ریسک هر نوع قرارداد یا خرید و فروشی در رابطه با این اوراق هستند. در ادامه ضمن توضیح عوامل موثر بر قیمت این اوراق، در مورد روش محاسبه سود اوراق خزانه نیز صحبت خواهیم کرد.

عوامل مؤثر بر قیمت اوراق خزانه اسلامی

عوامل مختلفی بر قیمت اوراق خزانه اسلامی اخزا تاثیر دارند که از جمله آن ها می توان به میزان عرضه و تقاضا اشاره کرد. در بازار فرابورس ایران، هر ورقه اسناد خزانه اسلامی دارای ارزش اسمی یک میلیون ریال معادل 100 هزار تومان است. همانند سایر ابزارهای مالی، تعیین قیمت این اوراق به دو عامل کلیدی یعنی نرخ سود و مدت زمان باقی مانده تا سررسید بستگی دارد.

از آنجا که فاصله زمانی تا سررسید تاثیر مستقیم بر قیمت روز اوراق خزانه دارد، میزان بازدهی مورد انتظار نیز می تواند متغیر باشد. برای محاسبه ارزش فعلی اسناد خزانه اسلامی، باید مبلغ اسمی اوراق بر اساس نرخ سود مورد انتظار از زمان باقی مانده تا سررسید کم شود.

نحوه محاسبه سود اوراق خزانه اسلامی

برای محاسبه سود اوراق خزانه اسلامی از فرمولی به نام YTM یا نرخ سود تا سررسید استفاده می شود. این سود که روش های مختلفی برای محاسبه آن وجود دارد، متفاوت با دیگر اوراق و اسناد بانکی محاسبه می شود. یکی از فرمول های رایج برای محاسبه نرخ سود این اوراق، فرمول زیر است:

در این فرمول F قیمت اسمی اخزا، P قیمت خرید اخزا، T روزهای سال و N مدت زمان باقیمانده تا زمان سررسید است. فرمول ساده تر این محاسبه به شرح زیر است:

سود = (مبلغ اسمی – قیمت خرید) تقسیم بر قیمت خرید ×  (365 تقسیم بر تعداد روز سررسید) × 100

در ادامه آموزش نحوه محاسبه سود اخزا و برای درک بهتر، این فرمول را با مثالی توضیح می دهیم. فرض کنید اوراق خزانه اسلامی را هنگام انتشار با قیمت 800,000 ریال و سررسید 8 ماهه خریداری می کنید. ارزش اسمی این اوراق در زمان سررسید 1,000,000 ریال است. بنابراین پس از گذشت 8 ماه و فروش اوراق با قیمت اسمی، شما 20٪ بازده یا سود خواهید داشت.

مبلغ سود = 1,000,000 − 800,000 = 200,000 ریال

درصد سود = 100 × (200,000 ÷ 800,000) = 20٪

نکته مهم این است که اگر اوراق را هنگام انتشار خریداری نکنید، با نزدیک تر شدن به تاریخ سررسید، قیمت آن ها افزایش می یابد و برای خرید باید مبلغ بیشتری پرداخت کنید.

تحلیل بازدهی اوراق خزانه

در تحلیل بازدهی اوراق خزانه باید به این نکته اشاره کرد که برخلاف دیگر اوراق بهادار، این اوراق بدون سود هستند. به عبارتی، سازوکار اسناد خزانه اسلامی به این صورت است که سرمایه گذار هنگام انتشار، اوراق را با قیمتی کمتر از ارزش اسمی خریداری می کند. سپس در زمان سررسید، می تواند آن را به قیمت اسمی بفروشد و از این اختلاف قیمت سود کسب کند.

بنابراین این اوراق سود دوره ای پرداخت نمی کنند و بازده سرمایه گذاری ناشی از تفاوت بین قیمت خرید و قیمت سررسید است. با این حال، این اوراق نسبت به دیگر ابزارهای بازارهای مالی و اقتصادی، قدرت نقدشوندگی بیشتری دارند که این مورد آن ها را به یک سرمایه گذاری امن و شرعی تبدیل می کند.

این ویژگی، دغدغه سرمایه گذاران بابت این موضوع که آیا اوراق اخزا ریسک نقد شوندگی دارند را کاهش می دهد. بنابراین با وجود کمتر بودن بازدهی اوراق خزانه اسلامی نسبت به دیگر اوراق، به دلیل ریسک کم، نقدشوندگی و امنیت، ارزش سرمایه گذاری دارند.

فروش اوراق خزانه اسلامی

عرضه و فروش انتشار اسناد خزانه اسلامی، به نمایندگی از دولت و توسط وزارت امور اقتصاد و دارایی انجام می شود و مراحل آن به صورت زیر است:

• ابتدا بانک اطلاعات پیمانکاران را جمع آوری کرده و هویت آن ها را تایید می کند.

• پس از تایید، فهرست پیمانکاران به فرابورس ارسال می شود تا صحت اطلاعات بررسی و تایید شود.

• ظرف حداکثر 10 روز کاری، جزئیات اوراق در سامانه معاملات ثبت می گردد تا برای عرضه آماده شود.

در نهایت، اوراق اخزا به صورت الکترونیکی صادر شده و در سامانه های معاملاتی بازار سرمایه در اختیار پیمانکاران قرار می گیرد که این روش فرآیند خرید و فروش اوراق را تسهیل می کند.

فرآیند فروش و عرضه اولیه اوراق نیز به دو صورت ثبت سفارش بوک بیلدینگ یا حراج انجام می شود. در روش اول خریداران قیمت هایی را که مایل به پرداخت آن هستند ارائه می دهند و این قیمت ها از بالاترین به پایین ترین مرتب می شوند. برای موفقیت عرضه، حداقل 80 درصد از اوراق عرضه شده باید به فروش برسد تا عرضه اولیه به صورت کامل انجام شود.

در روش دوم نحوه انتشار اسناد اخزا نیز ابتدا یک قیمت پایه برای اوراق تعیین می شود و سپس خریداران بر اساس رقابت، پیشنهادات خود را ارائه می کنند تا به قیمت نهایی برسند. نرخ سود مورد انتظار اوراق در این روش نقش کلیدی دارد و خریداران با توجه به آن می توانند قیمت مناسب برای خرید را تعیین کنند.

اوراق خزانه اسلامی دولت؛ سرمایه گذاری امن و شرعی

اوراق خزانه اسلامی دولت، بستری برای سرمایه گذاری امن و شرعی هستند. این اوراق که تحت عنوان اوراق اسلامی بدون ربا هم شناخته می شوند، فرصتی برای سرمایه گذاری مطابق با شریعت را برای متقاضیان فراهم می کنند. برخلاف دیگر اوراق بدهی، سود اوراق خزانه اسلامی صفر است، در واقع این اوراق بهره یا ربا ندارند و با اصول شرعی سازگار هستند. 4 اصل مهم، سازگاری این اوراق با شریعت را نشان می دهند که عبارتند از:

• بیع دین: اوراق خزانه اسلامی مبتنی بر بدهی واقعی دولت هستند و خرید و فروش آن ها مشروع است.

• تنزیل بیع دین: فروش بدهی به مبلغ کمتر به شخص ثالث مجاز است، اما دولت موظف است اصل بدهی را پرداخت کند و مبلغ آن کاهش نمی یابد.

• ربوی نبودن: چون بدهی بر پایه پول است و پول به صورت شمارشی سنجیده می شود، تنزیل این بدهی ربا ندارد.

• پرهیز از بیع دین به دین: خرید و فروش اوراق به صورت نقدی یا از طریق اعتبار کارگزاری انجام می شود تا شبهه بیع دین به دین برطرف شود.

براین اساس می توان گفت که اوراق خزانه، بستری امن برای افرادی هستند که قصد سرمایه گذاری کاملا اسلامی را دارند.

مالیات اوراق خزانه

یکی از مهم ترین دغدغه های سرمایه گذاران در مورد اوراق خزانه، مالیات آن هاست. برای بررسی مالیات اوراق خزانه باید به اطلاعیه های سازمان امور مالیاتی مراجعه کرد. سازمان امور مالیاتی در آخرین بخشنامه ها اعلام کرده است که معاملات اوراق مالی اسلامی با نرخ مالیات صفر محاسبه می شوند. این مورد شامل انتشار اولیه اوراق، کارمزد تعهد پذیره نویسی، کارمزد معامله گران اولیه اوراق مالی اسلامی دولت و شهرداری ها و معاملات بین ارکان انتشار و دریافت و پرداخت های مرتبط است. اوراق مالی اسلامی شامل انواع اوراق بهادار اسلامی مانند مشارکت، صکوک (وکالت، مرابحه، اجاره، مرابحه عام و منفعت) و اسناد خزانه اسلامی می شوند. همچنین هزینه های ناشی از تنزیل این اوراق به عنوان هزینه های قابل قبول مالیاتی در نظر گرفته خواهند شد.

مقایسه سرمایه گذاری در اوراق خزانه و کردافاندینگ

پیدا کردن بستری مناسب برای سرمایه گذاری به عوامل مختلفی بستگی دارد. هرچند اوراق خزانه، از نظر امنیت و ریسک شرایط مطلوبی برای سرمایه گذاران دارند، اما مسائلی مانند سود و بازدهی کم، سرمایه داران را برای استفاده از این فرصت مردد می کنند. جایگزین بهتر اوراق خزانه اسلامی، روش هایی مانند کرادفاندیگ است. ریسک کرادفاندینگ نیز مانند اوراق خزانه نسبتا پایین است و نرخ سود آن متغیر بوده و امکان کسب سود بالا از پروژه ها وجود دارد.

کرادفاندینگ هم مطابق با شریعت اسلامی است و معاف از پرداخت مالیات محسوب می شود. همچنین در کرادفاندینگ امکان مشارکت در طرح ها و پروژه های متنوع تری نسبت به اوراق خزانه وجود دارد و این موضوع امکان کسب سود بیشتر را فراهم می کند.

مزایای سرمایه گذاری در کرادفاندینگ دونگی

تامین مالی جمعی یا کرادفاندینگ به وسیله پلتفرم های مختلفی انجام می شود که دونگی یکی از آن هاست. دونگی، به عنوان یکی از فعالان معتبر در حوزه بازار سرمایه و دارای مجوز از سازمان فرابورس، فرصتی فراهم می کند تا سرمایه های خود را در مسیر رشد اقتصادی کشور به کار بگیرید.

در این مسیر می توانید از راهنمایی کارشناسان متخصص دونگی کمک بگیرید. پلتفرم دونگی امکان سرمایه گذاری با حداقل مبلغ 1 میلیون تومان را نیز برای شما فراهم کرده تا از این طریق به سبد سرمایه گذاری خود تنوع داده و بازدهی بهتری داشته باشید.

نتیجه گیری

در نهایت باید گفت که اوراق خزانه اسلامی ابزاری امن و کم ریسک برای سرمایه گذاری محسوب می شوند که دولت پشتوانه آن ها را تضمین می کند. سود سرمایه گذاران در این اوراق از تفاوت قیمت خرید و ارزش اسمی اوراق حاصل می شود؛ در نتیجه در راستای شریعت هستند. این اوراق نقش مهمی در تامین مالی پروژه های دولتی و کنترل نقدینگی دارند. با توجه به امنیت بالا، نقدشوندگی مناسب و معافیت های مالیاتی، اوراق خزانه اسلامی گزینه ای جذاب برای سرمایه گذاران هستند. اگر به دنبال یک سرمایه گذاری مطمئن هستید، بررسی و خرید این اوراق می تواند گامی مطمئن در مسیر رشد دارایی های شما باشد. مشاوره سرمایه گذاری را با ما تجربه کنید.