شاخص بازده نقدی و قیمت TEDPIX در بورس | کاربرد و فرمول محاسبه

اگر تا به حال صفحه شاخص‌های بورس تهران را باز کرده باشید، احتمالا در کنار شاخص کل، چشم‌تان به عبارتی مثل شاخص بازده نقدی و قیمت (TEDPIX) خورده است. شاید برای لحظه‌ای از خودتان پرسیده باشید: این عدد چه می‌گوید؟ چرا برخی تحلیلگران بیشتر از شاخص کل به TEDPIX توجه می‌کنند؟ و اصلا چطور می‌شود فهمید که سرمایه گذاری در بورس، علاوه بر افزایش قیمت سهام، چه مقدار سود نقدی هم برای سرمایه‌گذار ایجاد کرده است؟

اینجاست که اهمیت شاخص بازده نقدی و قیمت روشن می‌شود. به طور خلاصه، TEDPIX شاخصی است که هم تغییرات قیمت سهام (Price Return) و هم سود نقدی پرداخت‌شده توسط شرکت‌ها (Dividend Return) را با هم اندازه‌گیری می‌کند. از این نظر، تصویری واقعی‌تر از کل بازده بازار ارائه می‌دهد. در مقابل، شاخص قیمت کل فقط تغییرات قیمت را می‌سنجد و توجهی به سود نقدی ندارد. این تفاوت به ظاهر ساده، در تحلیل‌ها و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری می‌تواند تاثیر بسیار زیادی داشته باشد؛ به خصوص برای مخاطبان پلتفرم‌هایی مثل دونگی که به دنبال شناخت دقیق‌تر و مدیریت حرفه‌ای‌تر سرمایه هستند.

در این مقاله از مجله دونگی توضیح می‌دهیم که شاخص بازده نقدی چگونه محاسبه می‌شود، چرا شاخص TEDPIX معیار کامل‌تری نسبت به شاخص قیمت است و چه چیزی این شاخص‌ها را به ابزارهایی حیاتی برای تحلیل‌گران، سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه تبدیل می‌کند.

شاخص بازده نقدی چیست؟

وقتی درباره عملکرد یک بازار سهام صحبت می‌کنیم، معمولا اولین چیزی که به ذهن می‌رسد افزایش یا کاهش قیمت سهام است. اما واقعیت این است که بخش مهمی از بازدهی بازار، از سود نقدی‌ای می‌آید که شرکت‌ها میان سهام‌داران توزیع می‌کنند. شاخص بازده نقدی دقیقا برای همین طراحی شده است: اندازه‌گیری بخشی از بازده کل بازار که از محل سود نقدی پرداختی شرکت‌ها حاصل می‌شود.

به بیان ساده‌تر، شاخص بازده نقدی نشان می‌دهد اگر سرمایه‌گذار فقط سودهای نقدی شرکت‌ها را در نظر بگیرد، بدون توجه به تغییرات قیمت سهام، بازار چه عملکردی داشته است. در نتیجه این شاخص، رفتار شرکت‌ها در تقسیم سود را از تغییرات قیمتی جدا می‌کند و به ما اجازه می‌دهد تصویر واضح‌تری از منابع مختلف بازده بازار داشته باشیم.

در تجربه تحلیل شاخص‌ها، معمولا می‌بینیم که در دوره‌هایی از بازار، بخش عمده‌ای از بازده سرمایه‌گذار نه از رشد قیمت، بلکه از سودهای نقدی شرکت‌ها حاصل می‌شود. همین موضوع است که شاخص بازده نقدی را برای تحلیل‌گران حرفه‌ای، کارگزاران و حتی پلتفرم‌های سرمایه گذاری جمعی مانند دونگی به ابزاری ارزشمند تبدیل می‌کند. این شاخص، به ویژه برای سرمایه‌گذارانی که استراتژی سرمایه گذاری مبتنی بر درآمد (Income Investing) دارند، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند.

تفاوت شاخص بازده نقدی با شاخص کل قیمت

در بورس تهران، بسیاری از سرمایه‌گذاران شاخص کل را به عنوان معیار اصلی عملکرد بازار دنبال می‌کنند؛ اما باید توجه داشت که شاخص کل قیمت (TEDIX) فقط تغییرات قیمت سهام را نمایش می‌دهد و سود نقدی را در محاسبات لحاظ نمی‌کند. در مقابل، شاخص بازده نقدی (TEDPIX) دقیقا برای اندازه‌گیری بخش مکمل بازده طراحی شده است: بازده ناشی از سود نقدی شرکت‌ها. برای اینکه تفاوت این دو شاخص روشن‌تر شود، جدول زیر مقایسه‌ای دقیق ارائه می‌دهد:

شاخص TEDPIX چه چیزی را در بورس نشان می دهد؟

اما دقیقا کاربرد شاخص قیمت چیست؟ شاخص بازده نقدی و قیمت (TEDPIX) یکی از دقیق‌ترین شاخص‌هایی است که می‌توان برای فهمیدن عملکرد واقعی بازار سرمایه به آن اعتماد کرد. این شاخص به جای اینکه فقط مسیر رشد یا افت قیمت سهام را دنبال کند، تمام بازدهی که یک سرمایه‌گذار واقعی دریافت می‌کند را اندازه می‌گیرد؛ یعنی:

• تغییرات قیمت سهام (Price Return)
• سود نقدی‌ای که شرکت‌ها میان سهام‌داران توزیع می‌کنند (Dividend Return)

ترکیب این دو، همان چیزی است که در ادبیات مالی بین‌المللی Total Return یا بازده کل نامیده می‌شود و TEDPIX دقیقا یک شاخص بازده کل برای بورس تهران است.

اهمیت شاخص قیمت و بازده نقدی

از نگاه یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای یا حتی سرمایه‌گذار خردی که از طریق پلتفرم‌هایی مثل دونگی وارد بازار می‌شود، مهم‌ترین سوال این است: در نهایت، سرمایه‌گذاری من چه مقدار بازده ایجاد کرده؟ رشد قیمت سهم تنها بخشی از این پاسخ است. بخش دیگر، سود نقدی‌ای است که شرکت‌ها هر سال پرداخت می‌کنند. در بازار ایران، بسیاری از صنایع مانند فلزی–معدنی، پالایشی، پتروشیمی و بانکی سیاست تقسیم سود سنگینی دارند؛ بنابراین بخش قابل توجهی از بازده کل بازار از همین سود نقدی تشکیل می‌شود.

پس اگر فقط به شاخص قیمت نگاه کنیم (TEDIX)، ممکن است فکر کنیم بازده بازار پایین بوده؛ در حالی که وقتی سود نقدی را هم اضافه کنیم، بازده کلی که TEDPIX نمایش می‌دهد، بسیار بالاتر باشد.

محاسبه شاخص TEDPIX

برای درک شاخص بازده نقدی و قیمت (TEDPIX) باید بدانیم این شاخص چگونه محاسبه می‌شود و چرا آن را نماینده دقیق بازده کل بازار می‌دانند. فرمول شاخص بازده نقدی مشابه استانداردهای جهانی مانند MSCI Total Return Index یا S&P Total Return Index طراحی شده و دو جزء اصلی را همزمان در خود جای می‌دهد: تغییرات قیمت سهام و سود نقدی پرداختی شرکت‌ها.

به زبان ساده، وقتی شاخص TEDPIX محاسبه می‌شود، فرض بر این است که سرمایه‌گذار سود نقدی دریافت‌شده را دوباره در بازار سرمایه گذاری می‌کند (یا حداقل آن سود به عنوان بخشی از بازده کل لحاظ می‌شود). همین ماهیت باعث می‌شود TEDPIX کاملا مشابه مدل‌های استاندارد بازده کل در بازارهای بین‌المللی باشد. اجزای اصلی برای 

محاسبه TEDPIX عبارتند از:

• ارزش بازار شرکت‌ها (Market Cap): همانند TEDIX، وزن هر شرکت در TEDPIX بر اساس ارزش بازار آن محاسبه می‌شود. شرکت‌های با ارزش بازار بزرگ‌تر، تاثیر بیشتری روی شاخص دارند.
• تعدیل شاخص در زمان پرداخت سود نقدی: در روزی که شرکت سود نقدی پرداخت می‌کند (یا تاریخ بدون سود XD فرا می‌رسد)، شاخص باید طوری تعدیل شود که بازده واقعی سرمایه‌گذار ثبت شود.

در TEDIX (شاخص قیمت کل)، افت قیمتی ناشی از تقسیم سود یک افت واقعی محسوب می‌شود. اما در شاخص TEDPIX، این افت قیمت با اضافه شدن سود نقدی جبران می‌شود. به همین دلیل این شاخص در زمان تقسیم سود معمولا افت نمی‌کند و حتی ممکن است رشد کند.

فرمول شاخص بازده نقدی

برای بیان ساده و قابل درک، TEDPIX طبق ساختار زیر محاسبه می‌شود:

TEDPIX = (ارزش کل بازار تعدیل‌شده + سود نقدی تجمیعی) ÷ عدد پایه شاخص

اما شکل استاندارد و نزدیک به فرمول جهانی آن به صورت زیر است:

Total Return Index = Price Return Index × (1 + Dividend Yield)

در بازار ایران نیز فرمول زیر کاربرد دارد:

TEDPIX = TEDIX × (1 + مجموع بازده نقدی شرکت‌ها) 

در این فرمول:

• TEDIX تغییرات قیمت را نشان می‌دهد
• بازده نقدی به آن اضافه می‌شود
• حاصل = TEDPIX (شاخص بازده کل)

چالش های استفاده از شاخص کل TEDPIX

اگرچه شاخص بازده نقدی و قیمت یکی از دقیق‌ترین و جامع‌ترین ابزارهای اندازه‌گیری عملکرد واقعی بازار مالی و سرمایه است، اما استفاده از آن می‌تواند با چالش‌هایی همراه باشد؛ به خصوص برای تحلیل‌گران، سرمایه‌گذاران تازه‌وارد یا کسانی که به دنبال تصویر سریع و خلاصه‌ای از وضعیت بازار هستند. در ادامه، مهم‌ترین چالش‌های مرتبط با استفاده و تفسیر شاخص TEDPIX را مرور می‌کنیم.

1. سخت تر شدن تحلیل روندهای قیمتی 

TEDPIX به دلیل ترکیب تغییرات قیمت و سود نقدی ممکن است روندهای واقعی قیمت‌ها را پنهان کند. برای مثال، اگر بازار از نظر قیمتی در رکود باشد، اما شرکت‌ها سود نقدی بالایی پرداخت کنند، شاخص قیمت TEDPIX ممکن است رشد کند و به اشتباه تصویری مثبت از بازار ارائه دهد. در چنین شرایطی، شاخص TEDIX برای تحلیل روند قیمتی دقیق‌تر خواهد بود.

2. ایجاد خطای تحلیل برای سرمایه گذاران کم تجربه

بسیاری از تازه‌واردها تصور می‌کنند رشد TEDPIX یعنی بازار در حال صعود قیمتی است؛ در حالی که، ممکن است قیمت‌ها افت کرده باشند، اما سود نقدی پرداخت‌شده باعث رشد TEDPIX شده باشد. این تفکیک برای سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای همیشه روشن نیست و می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری نادرست شود.

3. اثر بزرگ شرکت های سنگین وزن (Large Caps)

شرکت‌های بزرگ بورس مانند صنایع فلزی–معدنی، پالایشی یا پتروشیمی معمولا سود نقدی قابل‌توجهی پرداخت می‌کنند. به همین دلیل، سهم این شرکت‌ها در TEDPIX بسیار پررنگ‌تر از TEDIX است و این موضوع می‌تواند شاخص را به سمت رفتار این گروه محدود کند. در نتیجه، حرکات شاخص بازده نقدی همیشه معادل تصویر کل بازار نیست.

4. مقایسه دشوار دوره های زمانی کوتاه مدت

شاخص TEDPIX برای تحلیل‌های بلندمدت ابزار بسیار مناسبی است، اما در بازه‌های کوتاه‌مدت مانند یک هفته، یک ماه یا قبل و بعد از فصل مجامع، تاثیر پرداخت سود نقدی باعث جهش‌های غیرقابل مقایسه بین بازه‌ها می‌شود. این موضوع متخصصان را در تحلیل تکنیکال را در استفاده کوتاه‌مدت از این شاخص دچار سردرگمی می‌کند.

5. وابستگی شدید به فصل مجامع و زمان بندی تقسیم سود

در بورس ایران، بخش عمده‌ای از سود نقدی شرکت‌ها در یک بازه مشخص (معمولا سه‌ماهه فصل مجامع) پرداخت می‌شود. این تمرکز زمانی باعث می‌شود شاخص قیمت و بازده نقدی در دوره‌های خاص دچار پرش‌های ناگهانی شود که لزوما ناشی از وضعیت بنیادی یا تحولات قیمتی بازار نیستند.

6. عدم هماهنگی کامل با حرکت نقدینگی بازار

در حالی که سرمایه‌گذاران معمولا به دنبال تحلیل جریان نقدینگی و رفتار قیمت‌ها هستند، شاخص کل TEDPIX به دلیل تجمیع سود نقدی همیشه تصویر دقیقی از این جریان ارائه نمی‌دهد. بنابراین، برای تشخیص ورود و خروج نقدینگی یا تحلیل هیجانات کوتاه‌مدت، TEDIX شاخص معتبرتری محسوب می‌شود.

تجربه من از مواجهه با شاخص TEDPIX

چند سال پیش، درست وسط یکی از دوره‌های رکود بازار، مدام شاخص کل قیمت (TEDIX) را نگاه می‌کردم و هر روز با خودم می‌گفتم: «بازار هیچ حرکتی ندارد، همه چیز منفی است». اما یک روز یکی از همکارانم گفت: «به TEDPIX نگاه کردی؟». راستش تا آن زمان، بیشتر مثل خیلی‌ها فقط شاخص کل را دنبال می‌کردم. وقتی TEDPIX را باز کردم، با تعجب دیدم بازده کل بازار در همان دوره به ظاهر منفی، مثبت بود! دلیلش هم سودهای نقدی قابل‌توجهی بود که بسیاری از شرکت‌ها در فصل مجامع پرداخت کرده بودند؛ سودهایی که در شاخص قیمت کل دیده نمی‌شود، اما در واقعیت بخشی از جیب سرمایه‌گذار می‌شود. 

آن روز برای من یک نقطه عطف بود. فهمیدم تحلیل بازار فقط با نگاه به شاخص قیمت کل، مثل دیدن نیمه پر یک لیوان نیست؛ اصلا انگار کل لیوان را نمی‌بینیم! از آن زمان به بعد همیشه برای تحلیل بلندمدت یا ارزیابی عملکرد واقعی یک دوره، TEDPIX اولین شاخصی است که نگاه می‌کنم. این شاخص کمکم کرد بفهمم بورس فقط داستان قیمت نیست؛ بازدهی واقعی یعنی قیمت به علاوه سود نقدی. و همین شناخت، تصمیم‌های سرمایه‌گذاری مرا بسیار دقیق‌تر و منطقی‌تر کرد.

کلام آخر: TEDPIX راهنمای واقعی بازده سرمایه گذاری شما

در نهایت، شاخص TEDPIX می‌تواند یک قطب‌نمای مناسب برای تحلیل روند کلی بازار بورس باشد، اما نباید آن را تنها مرجع تصمیم‌گیری قرار داد. این شاخص نقاط قوت ارزشمندی مانند ارائه نمایی کلی از وضعیت بازار دارد، اما به دلیل وزن‌دهی بر اساس ارزش بازار، ممکن است تصویر دقیقی از واقعیت همه گروه‌ها و صنایع ارائه نکند. بنابراین، ترکیب شاخص بازده نقدی با سایر ابزارهای تحلیلی مانند شاخص هم‌وزن، بررسی صنایع، تحلیل بنیادی و رفتارشناسی بازار، بهترین راه برای رسیدن به یک دید جامع و کاهش ریسک است. با شناخت محدودیت‌ها و استفاده هوشمندانه از این شاخص، می‌توان تصمیم‌های سرمایه‌ گذاری آگاهانه‌تر و مطمئن‌تری گرفت.