دلار زیر تیغ مکانیسم ماشه: سناریوهای نرخ ارز در سال 1404

اقتصاد ایران که سال هاست تحت فشار تورم و تحریم است، حالا با طوفان جدیدی به نام «مکانیسم ماشه» روبرو می شود. شواهد حاکی از آن است که افزایش فشار تحریم ها امری قریب الوقوع بوده و این رخداد، می تواند منجر به کاهش صادرات نفت ایران شود. اگر فرض کنیم ایران در سال جاری بتواند روزانه تنها 1 میلیون بشکه نفت به فروش برساند، قیمت ارز برای بانک مرکزی و در نهایت برای شما، چقدر خواهد بود؟

همانطور که می دانید، اعمال «مکانیسم ماشه» در ماه های اخیر به نگرانی اصلی مردم ایران تبدیل شده است. این سازوکار به معنای بازگشت سریع و خودکار تمام تحریم های پیشین سازمان ملل علیه ایران است. این اتفاق می تواند تاثیر قابل توجهی بر تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور داشته باشد.

به گفته کارشناسان حقوقی و اقتصادی، فعال شدن این مکانیسم، به افزایش چشمگیر فشارهای تحریمی بر اقتصاد آشفته ایران منجر خواهد شد. این نگرانی ها در خلا به وجود نیامده اند. سال های زیادی است که تورم افسارگسیخته، رشد اقتصادی پایین و نبود فرصت های شغلی در اقتصاد ایران ریشه دوانده است.

یکی از دلایل اصلی این مشکلات، تحریم های آمریکا است. حال تصور کنید اگر فشار تحریم های سازمان ملل و احتمالا اتحادیه اروپا نیز با این تحریم ها همراه شود، این موضوع چه پیامدهای گسترده ای برای اقتصاد ایران خواهد داشت. یکی از اولین و مهم ترین این پیامدها، پیچیده تر و سخت تر شدن فروش نفت است که مستقیما به رشد کسری بودجه و افزایش قیمت ارز برای شما و کل جامعه منجر خواهد شد.

در این گزارش، ما سناریوهای مختلف فروش نفت را برای شما بررسی کرده ایم. در این سناریوها، قیمت نفت در خوش بینانه ترین حالت 65 دلار، در حالت میانه 60 دلار و در بدترین شرایط 55 دلار پیش بینی شده است. میزان صادرات نفت نیز در بهترین حالت یک میلیون و 800 هزار بشکه و در بدترین حالت 800 هزار بشکه در روز در نظر گرفته شده است.

برای درک بهتر محاسبات، ابتدا باید با مفهوم «قیمت سایه» دلار آشنا شوید. در علم اقتصاد، قیمت سایه به این معناست که اگر یک واحد اضافی به یک منبع (در اینجا دلار) اضافه شود، ارزش کل چقدر افزایش پیدا می کند. به زبان ساده تر، وقتی یک دلار به درآمد دولت اضافه می شود، آن یک دلار چقدر ارزش ریالی واقعی برای اقتصاد به همراه دارد.

با این وجود، در ایران به دلیل وجود قیمت گذاری دستوری (نرخ تسعیر مصوب در بودجه)، ارزش واقعی درآمد دلاری به دولت پرداخت نمی شود. برای اینکه شما تصویر روشنی از تاثیر این سناریوها داشته باشید، نتایج در جدول زیر برای شما خلاصه شده اند.

همانطور که در جدول می بینید، در بهترین حالت (فروش 1.8 میلیون بشکه با قیمت 65 دلار)، نرخ ارز تسویه ای می تواند تا 49 هزار تومان کاهش یابد. اما در سناریوی فروش 1 میلیون بشکه در روز، این نرخ به حدود 105 هزار تومان می رسد. و اما نگران کننده ترین سناریو، اجرایی شدن کامل مکانیسم ماشه و کاهش فروش نفت به 800 هزار بشکه در روز است. در این حالت، اگر قیمت نفت نیز کاهشی باشد، نرخ ارز تسویه ای بانک مرکزی برای تامین بودجه، به عدد بی سابقه 131 هزار تومان خواهد رسید.

شاید از خود بپرسید این اعداد چگونه به دست آمده اند؟ در قانون بودجه سال 1404، سهم دولت از کل درآمدهای نفتی کشور 65.5 درصد تعیین شده است (37.5 درصد سهم مستقیم و 28 درصد بدهی به صندوق توسعه ملی). درآمد نفتی پیش بینی شده برای دولت در این قانون، 2,107 هزار میلیارد تومان است. این درآمد ریالی، از ضرب درآمد دلاری نفت در «نرخ تسعیر» (نرخی که بانک مرکزی دلار را از دولت می خرد و در بودجه حدود 70 هزار تومان در نظر گرفته شده) به دست می آید.

با این حال، بانک مرکزی دلارهای نفتی را با نرخ دلار بازار آزاد به فروش می رساند تا ریال مورد نیاز دولت را تامین کند. به همین دلیل، درآمد دلاری دولت یکی از مهم ترین عوامل در تعیین نرخ ارز بازار آزاد برای شما و کل اقتصاد است. هرچه درآمد دلاری دولت کمتر شود، بانک مرکزی برای تامین همان مقدار ریال، مجبور به فروش دلار با قیمت بالاتری خواهد بود.

در نهایت، این سناریوها و محاسبات، بیش از هر چیز، یک واقعیت مهم را برای شما و همه ما روشن می کنند. سرنوشت قیمت ارز و در نتیجه، قدرت خرید شما، به شکل مستقیمی به تحولات سیاسی و میزان فروش نفت کشور گره خورده است. همانطور که با هم دیدیم، در بدترین سناریوهای تحریمی، فشار اصلی بر اقتصاد و معیشت مردم وارد خواهد شد. بنابراین، شناخت این معادلات پیچیده، دیگر یک بحث تخصصی نیست، بلکه بخشی ضروری از آگاهی اقتصادی برای مدیریت آینده مالی هر خانواده ایرانی است.

چاره چیست؟

در چنین چشم انداز پرآشوبی که ارزش ریال مستقیما به درآمدهای نفتی و سیاست های کلان گره خورده است، راهکار اصولی، خارج کردن سرمایه از بازی نوسانات ارزی و هدایت آن به سمت بخش های مولد و واقعی اقتصاد است.

پلتفرم تامین مالی جمعی دونگی دقیقا همین فرصت را فراهم می کند. در این مدل، بازدهی سرمایه شما نه به قیمت دلار، بلکه به موفقیت یک کسب وکار واقعی وابسته است که می تواند خود را با تورم تطبیق دهد. با سودهای پیش بینی شده ای که به مراتب از تورم پیشی می گیرد و وجود ضمانت نامه های بانکی برای حفظ اصل سرمایه، دونگی یک سنگری در برابر طوفان کاهش ارزش پول ملی محسوب می شود.