حباب بانکی چیست و چه تاثیری روی اقتصاد دارد؟
حباب به هر پدیده غیرواقعی اشاره دارد و وقتی در مورد امور بانکی به کار رود، بدون شک از یک مشکل بزرگ حکایت می کند. حباب بانکی وضعیتی است که طی آن ترازنامه بانک ها به طور غیرواقعی بزرگ می شود و بیشتر از حد معمول وام می دهند یا دارایی هایی با ارزش های ساختگی جمع می کنند. در این پدیده از کارت های بانکی مشکوک گرفته تا تراکنش های غیرعادی رخ می دهند و پیامدهای دردسرسازی را به دنبال دارند.
در سال های اخیر با ورود اپلیکیشن های بانکی و کلاهبرداری های مجازی، در مورد حباب بازار بانکی زیاده شنیده ایم. اما دلیل اصلی شکل گیری حباب بانکی چیست و چه پیامدی برای اقتصاد دارد؟ دولت برای مقابله با این پدیده چه راهکارهایی ارائه می دهد؟ با این مقاله از مجله دونگی همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم.
فهرست مطالب:
حباب بانکی چیست؟
حباب بازار بانکی نوعی تورم غیرواقعی در ارزش یا تعداد ابزارهای بانکی (مثل کارت ها، تراکنش ها و یا حساب های بانکی) است که به شکل صوری ایجاد می شوند. در واقع هیچ تراکنش واقعی صورت نمی گیرد و کارت های اعتباری و حساب های بانکی نیز کاربردی ندارند و ساختگی هستند.
این پدیده اغلب در نتیجه سیاست های پولی انبساطی، نرخ بهره پایین، وام دهی بی رویه یا رفتارهای سفته بازانه ایجاد می شود. در نتیجه، قیمت ها یا حجم فعالیت های مالی به سطحی می رسند که با واقعیت های اقتصادی هم خوانی ندارند.
با این حال، این وضعیت دائمی نیست و زمانی که واقعیت های اقتصادی آشکار می شوند یا اعتماد بازار کاهش می یابد، حباب می ترکد. ترکیدن حباب هم می تواند منجر به کاهش شدید ارزش دارایی ها، ورشکستگی بانک ها، بحران های مالی و در نهایت رکود اقتصادی شود.
به عنوان مثال می توانیم به بحران مالی سال 2008 اشاره کنیم که به دلیل حباب مسکن در ایالات متحده رخ داد. اقتصاددانان دلیل این پدیده را وام دهی بی رویه و سیاست های پولی انبساطی می دانستند که بعد از ترکیدن حباب، اقتصاد جهانی را نیز تحت تاثیر قرار داد.
تفاوت بین حباب بانکی و حباب مالی چیست؟
دو مفهوم حباب مالی و حباب بانکی شباهت زیادی به هم دارند و برخی آن ها را با همدیگر اشتباه می گیرند. هر دو اصطلاح به وضعیتی اشاره دارند که در آن ارزش ها یا فعالیت های اقتصادی به طور غیرواقعی افزایش می یابد و وقتی حباب می ترکد، یک بحران اقتصادی رخ می دهد.
شباهت های بین دو پدیده عبارتند از:
در هر دو مورد ارزش دارایی ها یا فعالیت های مالی به طور غیرمنطقی رشد می کند.
رفتارهای هیجانی در شکل گیری هر دو نقش دارند.
بعد از ترکیدن هر دو حباب، بحران مالی و رکود اقتصادی اتفاق می افتد و به کاهش اعتماد عمومی منجر می شود.
اما تفاوت بین حباب بانکی با حباب مالی عبارت است از:
حباب بازار بانکی حول محور نظام بانکی و ابزارهای مالی روزمره می چرخد. اما حباب مالی با دارایی هایی مانند سهام، مسکن، طلا و ارز سر و کار دارد.
حباب بانکی در نتیجه عواملی مثل سیاست های پولی انبساطی، وام دهی بی رویه و کاهش نظارت بر بانک ها رخ می دهد. اما حباب مالی اغلب به دلیل سفته بازی، تقاضای کاذب و هیجانات بازار خود را نشان می دهد.
پیامدهای حباب بازار بانکی شامل ورشکستگی بانک ها، بحران های اعتباری و کاهش نقدینگی در سیستم بانکی است. اما حباب مالی باعث سقوط قیمت دارایی ها، زیان سرمایه گذاران و کاهش ثروت خانوارها می شود.
دلایل ایجاد حباب بانکی
اگرچه در بالاتر به شکل خلاصه گفتیم که دلایل شکل گیری این وضعیت مواردی همچون وام دهی، ایجاد حساب های بانکی یا تراکنش ها به طور غیرواقعی و ناپایدار است، اما مطمئنا به توضیحات بیشتری نیاز دارند تا بتوانیم درک آن ها را برایتان ساده تر کنیم.
چگونه حباب بانکی شکل می گیرد؟
این پدیده اقتصادی به چند دلیل رخ می دهد که عبارتند از:
سیاست های پولی انبساطی و نرخ بهره پایین
زمانی که بانک مرکزی نرخ بهره را کاهش می دهد، هزینه دریافت وام کاهش می یابد؛ در نتیجه افراد و شرکت ها تمایل بیشتری به دریافت وام پیدا می کنند. هر چقدر پرداخت وام بیشتر می شود، نقدینگی در بازار افزایش می یابد و تقاضا برای خرید را بالا می برد. در نهایت شاهد افزایش قیمت ها هستیم که با ارزش واقعی کالاها همخوانی ندارند.
سفته بازی و تقاضای کاذب
وقتی بازار به طور مداوم رشد می کند، برخی سرمایه گذاران با هدف کسب سود، سریع دست به کار شده و وارد بازار می شوند. پس بدون توجه به ارزش واقعی دارایی ها، آن ها را می خرند که این رفتار می تواند به افزایش غیرمنطقی قیمت ها و شکل گیری حباب قیمت بازارها منجر شود.
کاهش نظارت و قوانین مالی
وقتی سرمایه گذاران دچار اشتباه می شوند، باید دولت روی عملکرد آن ها نظارت داشته باشد، اما گاهی کم کاری می کند. با کاهش نظارت ها و قوانین مالی، دولت بدون اطلاع از شرایط بازار، بانک ها و مؤسسات مالی را به اعطای وام های با ریسک بالا ترغیب می کند. در چنین شرایطی، وام دهی به افراد و شرکت هایی که توان بازپرداخت وام ها را ندارند، منجر به افزایش تقاضا برای دارایی ها می شود. در نهایت قیمت ها به یکباره بالا می روند و حباب بازار بانکی شکل می گیرد.
عرضه محدود در برابر تقاضای بالا
هر زمانی که تقاضا برای یک دارایی خاص به طور غیرطبیعی افزایش می یابد و عرضه آن دارایی در بازار کم می شود، قیمت ها به سرعت افزایش می یابند. یک مثال ساده در این باره بازار مسکن است که در چند سال اخیر، رشد قیمت آن را تجربه کرده ایم. این پدیده زمانی رخ می دهد که تعداد خانه ها محدود باشد و در نتیجه تقاضا برای آن ها افزایش می یابد.
طبق اصل عرضه و تقاضا، وقتی تقاضا به سرعت رشد می کند، قیمت بالا می رود. در حالی که ممکن است ارزش اسمی ملک با قیمت بازار همخوانی نداشته باشد. ناگفته نماند که رفتارهای احساسی و روان شناختی سرمایه گذاران (مانند ترس و طمع) می توانند به تصمیم گیری های غیرمنطقی و افزایش تقاضای کاذب منجر شوند. این رفتارها نقش مهمی در شکل گیری حباب های بانکی دارند.
نقش ضعف نظارت و سیاست های اشتباه
ضعف نظارت و سیاست گذاری های ناکارآمد در نظام بانکی، در شکل گیری و تداوم حباب بازار بانکی نقش دارند. همین ضعف ها به ویژه در حوزه حساب ها و کارت های بانکی، بستر مناسبی را برای تخلفات مالی، پول شویی و ایجاد حساب های صوری به وجود آورده اند. این نقطه ضعف دولت به چند شکل در ایجاد حباب بازار بانکی نقش دارد:
رشد سرطانی حساب های بانکی
در سال های اخیر بارها شاهد رشد گسترده حساب های بانکی بوده ایم. برای مثال در اردیبهشت 1404 ، آمار نگران کننده 650 میلیون حساب بانکی از سوی بانک مرکزی منتشر شد. بر اساس اظهارات محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی، در ایران حدود 650 میلیون حساب بانکی وجود دارد؛ یعنی به طور متوسط هر فرد بالای 18 سال دارای 10 حساب بانکی است.
همین موضوع پدیده دیگری به نام «اجاره حساب بانکی» برای فعالیت های غیرقانونی مانند پول شویی را ایجاد کرده است. البته گفته می شود بانک مرکزی قصد دارد این تعداد را به 300 هزار حساب کاهش دهد تا از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری کند.
حساب های اجاره ای و پول شویی
در بهمن ماه 1403 و طبق اعلام بانک مرکزی، بیش از 30 میلیون حساب بانکی راکد در کشور وجود دارد که علاوه بر تحمیل هزینه های سنگین به نظام بانکی، بستر مناسبی را برای تخلفات مالی مانند گسترش پدیده حساب های اجاره ای و مفاسدی مانند پول شویی و فرار مالیاتی فراهم کرده اند.
خلأهای قانونی و نظارتی
در اردیبهشت 1404، دکتر عباس معمارنژاد، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، در مورد چالش های اجرای اصلاحات در نظام بانکی ایران صحبت کرد. وی اظهار داشت که یکی از موانع اصلی در برخورد با بانک های مشکل دار، نبود بستر قانونی و اجماع حاکمیتی است. این خلأها باعث شده اند تا بانک ها و مؤسسات مالی با مشکلات ساختاری مواجه شوند و اصلاحات بانکی به درستی اجرا نشود. برای مثال، ناترازی بانک ها مانع از اجرای اصلاحات ساختاری در نظام بانکی شده است.
اقدامات اصلاحی اخیر
در مرداد ماه 1402 ، خبری در مورد طرح بانکداری جمهوری اسلامی ایران به عنوان دومین گام مجلس برای اصلاح نظام بانکی منتشر شد. طرح بانکداری جمهوری اسلامی ایران به نحوه تأسیس و فعالیت مؤسسات اعتباری، تفکیک بانک ها به انواع مختلف و استقرار حاکمیت شرکتی در مؤسسات اعتباری می پردازد. ناگفته نماند بانک مرکزی اقدام به رصد تراکنش های بانکی مشکوک نیز کرده است تا از فعالیت های غیرقانونی جلوگیری شود.
نقش تکنولوژی و ابزارهای هوشمند
فناوری بانکی در ارائه خدمات مالی به مشتریان نقش موثری را ایفا کرده است. اما این همه ماجرا نیست و باید به تبعات سوء آن نیز توجه داشته باشیم. در واقع بانک ها و شرکت های فناوری مالی (فین تک ها) با کمک هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و ربات های نرم افزاری، خدماتی مانند افتتاح حساب، احراز هویت، صدور کارت و انجام تراکنش ها را به صورت خودکار ارائه می دهند.
اگرچه این موضوع باعث رضایت مشتریان شده و از تشکیل صف های طولانی در بانک ها جلوگیری کرده، اما نبود زیرساخت های مناسب، مشکلات زیادی را پدید آورده است. به طوری که یک کاربر می تواند با هویت های مختلف در یک اپلیکیشن چندین حساب ایجاد کند.
پیامدهای فقدان زیرساخت و نظارت
وقتی نظارت بر روی اپلیکیشن ها و سامانه های بانکی وجود ندارد و زیرساخت های لازم در این زمینه ایجاد نشده اند، شاهد افزایش حساب های صوری هستیم که بحث اجاره حساب بانکی را هم به وسط می آورد. به هر حال سهولت افتتاح حساب های بانکی از طریق اپلیکیشن ها و ربات ها (بدون احراز هویت دقیق) می تواند منجر به ایجاد حساب های صوری شود.
از سوی دیگر اجاره حساب های بانکی هم راه را برای فعالیت های غیرقانونی مانند پول شویی و فرار مالیاتی هموار می کند. ضمن اینکه پیگیری و شناسایی تراکنش های مشکوک و بدون نظارت، برای دولت کار راحتی نیست.
گفتنی است اگر فرآیندهای احراز هویت دیجیتال به درستی پیاده سازی نشود، به سوءاستفاده از اطلاعات کاربران و ایجاد حساب های جعلی منجر خواهد شد.
نشانه های حباب بانکی
با توجه به مشکلات عدیده اقتصادی در کشورمان، حباب بانکی هم یکی از آن هاست که اخبار آن بارها در آمار و گزارشات رسمی و رسانه ای آمده است. مهم ترین نشانه های حباب بانکی عبارتند از:
رشد غیرمنطقی تعداد کارت ها و تراکنش ها
نبود تطابق بین میزان تراکنش و عملکرد اقتصادی واقعی
گسترش فعالیت های مشکوک در سیستم بانکی
در ادامه هر سه مورد را به طور واضح تر بررسی کرده ایم.
رشد غیرمنطقی تعداد کارت ها و تراکنش ها
به کیف خود نگاه کنید! چند کارت بانکی دارید و آیا از همه آن ها استفاده می کنید؟ مسلماً خیر. حالا همین موضوع به ظاهر کوچک را برای تک تک شهروندان ایرانی تصور کنید که در کیف پول خود تعداد زیادی کارت بانکی دارند و برخی از آن ها هیچ گاه استفاده نمی شوند.
در بالاتر گفتیم که رئیس بانک مرکزی نیز به 650 میلیون حساب بانکی فعال اشاره کرده است. در حالی که طبق Gآخرین سرشماری ملی، جمعیت ایران در سال 1403 به 86 میلیون نفر رسیده است. پس هر فرد بالای 18 سال، 10 حساب بانکی دارد.
نبود تطابق بین میزان تراکنش و عملکرد اقتصادی واقعی
افزایش تعداد حساب ها و کارت های بانکی باید با رشد واقعی اقتصادی و افزایش فعالیت های مالی مشروع همراه باشد. اما چون در سال های اخیر برخلاف این رویه اتفاق افتاده است و تعداد حساب ها و کارت های بانکی با فعالیت اقتصادی واقعی همخوانی ندارد، شاهد ایجاد حباب کارت بانکی بوده ایم.
گسترش فعالیت های مشکوک در سیستم بانکی
با گسترده تر شدن حباب بازار بانکی فعالیت های مشکوک مثل پدیده حساب های اجاره ای رخ داده اند که حالا به عنوان یکی از چالش های جدی نظام بانکی و اقتصادی ایران مطرح می شوند. در این روش، افراد حساب های بانکی خود را در اختیار افراد سودجو قرار می دهند تا از آن ها برای انجام تراکنش های مالی غیرقانونی استفاده کنند.
برای مثال یک تاجر برای فرار مالیاتی از حساب بانکی افراد دیگر استفاده می کند تا اطلاعات مالی او پنهان بماند. این اقدامات سلامت نظام بانکی را به خطر می اندازند و حتی در فرآیندهای مالی، وصول مالیات و مبارزه با پول شویی اختلال ایجاد می کنند.
شاید شما هم با آگهی های مشکوک استخدام و حساب های اجاره ای مواجه شده باشید. در برخی از این آگهی های استخدامی، از کارجویان خواسته می شود تا حساب های بانکی خود را در اختیار کارفرما قرار دهند. کلاهبرداران با دسترسی به این حساب ها، پول های غیرقانونی خود را در آن ها واریز می کنند تا رد پایشان در تراکنش ها مخفی بماند.
خطرات حباب بانکی
ظهور پدیده حباب بازارهای بانکی می تواند مشکلات عدیده ای را برای اقتصاد به همراه داشته باشد که در ادامه آن ها را بررسی کرده ایم.
بی اعتمادی به نظام بانکی
اولین پیامد حباب در بازار بانکی، افزایش حساب ها و کارت های بانکی صوری و تراکنش های غیرواقعی هستند که اعتماد عمومی نسبت به نظام بانکی را از بین می برند. اجازه دهید با یک نمونه واقعی در مورد این موضوع صحبت کنیم.
در پایگاه خبری نگاه ایرانیان نیوز یک مقاله با عنوان کارت های بانکی حباب دار چیست؟ منتشر شده است که طبق آن، برخی از مشتریان گزارش داده اند که کارت بانکی خود را در دستگاه پوز می کشند و تراکنش هم موفقیت آمیز است، اما به حساب فروشنده پولی واریز نمی شود. این موضوع از وجود کارت های بانکی حباب دار حکایت دارد که ظاهراً دارای اعتبار و موجودی بالا هستند، اما در واقعیت هیچ پولی در این حساب ها نیست.
تهدید امنیت اقتصادی کشور
این پدیده اقتصاد کشور را نیز تهدید می کند؛ چرا که حساب های اجاره ای و کارت های بانکی صوری می توانند به ابزاری برای فعالیت های غیرقانونی (مانند پول شویی، فرار مالیاتی و تأمین مالی اقدامات مجرمانه) تبدیل شوند. این فعالیت ها سلامت نظام مالی و امنیت اقتصادی کشور را به خطر می اندازند.
تبدیل به بحران مالی گسترده
وقتی دولت نتواند روی حباب بانکی کنترل و نظارت موثری داشته باشد، مشخص است که بعد از مدتی به یک بحران مالی بزرگ تبدیل می شود. افزایش حساب ها و تراکنش های غیرواقعی که باعث اختلال در بازارهای مالی می شوند، کاهش ارزش پول ملی و افزایش تورم را نیز به دنبال دارند.
سوءاستفاده مجرمانه از حباب بانکی
برخی افراد و باندهای مجرمانه با سوءاستفاده از ضعف های موجود در نظام بانکی، اقدام به ایجاد حساب ها و کارت های بانکی صوری می کنند.
برای مثال در خرداد ماه 1402 معاون دادستان قم از کلاهبرداری با روش جعل موجودی حساب های بانکی خبر داد. طبق این خبر، در استان قم، باندی که با جعل موجودی حساب های بانکی اقدام به کلاهبرداری می کرد، شناسایی و دستگیر شد. این باند با وعده افزایش موجودی حساب ها، مبلغ قابل توجهی از افراد دریافت کرده بود.
راهکارهای مقابله با حباب بانکی
با توجه به تاثیرات منفی و گسترده ای که حباب بازار بانکی به دنبال دارد، دولت باید به فکر یک چاره اساسی برای رفع این مشکل باشد. در ادامه به چند راهکار به منظور مقابله با این معضل اقتصادی پرداخته ایم.
اصلاحات بانکی و حباب
بانک مرکزی ایران با هدف مقابله با تراکنش های مشکوک و حساب های اجاره ای، اقداماتی همچون تعیین سقف تراکنش برای افراد فاقد شغل یا غیرفعال مالیاتی را اجرا کرده است. به عنوان مثال، برای افراد بیکار، سقف تراکنش سالانه 500 میلیون تومان تعیین شده است.
در این رابطه بانک ها نیز وظیفه دارند در صورت مشاهده تراکنش های بالاتر از این سقف، مدارک و مستندات لازم را از مشتریان دریافت و در صورت عدم ارائه، خدمات بانکی را برای آن ها محدود یا مسدود کنند. این خبر در سال 1401 به طور رسمی توسط بانک مرکزی اعلام شد.
رصد لحظه ای تراکنش های مشکوک
یکی دیگر از اقدامات دولت برای مقابله با حباب بازار بانکی رصد مداوم تراکنش های مشکوک است. این راهکار با کمک سامانه های هوشمند صورت می گیرد. در سال 1401 نیز بانک مرکزی جمهوری اسلامی خبر از شناسایی و مسدودی تراکنش های بانکی غیر معمول داد.
طبق اطلاعیه بانک مرکزی، مسئولیت تمام تراکنش ها و مبادلاتی که از طریق حساب و کارت بانکی انجام می شود بر عهده دارنده آن است. همچنین این مرکز اعلام کرده است که صاحبان حساب های اجاره ای علاوه بر این که باید نزد مراجع قانونی، مالیاتی، انتظامی و قضایی پاسخگو باشند، از برخی حمایت های اجتماعی (از جمله دریافت یارانه های نقدی و غیرنقدی) نیز محروم می شوند.
آموزش عمومی و هشدارهای هوشمند به کاربران
با وجود اخبارهای متعدد در مورد جرم ها و کلاهبرداری های بانکی، باز هم بسیاری از مردم در این زمینه اطلاعات کافی ندارند. اگرچه ارتقاء آگاهی عمومی به یک تلاش رسانه ای گسترده نیاز دارد، اما اطلاع رسانی های محدود هم می توانند نقش بسزایی در پیشگیری از گسترش حباب بانکی داشته باشند.
می دانید که بسیاری از افراد بدون اطلاع از عواقب قانونی، حساب یا کارت بانکی خود را در اختیار سودجویان و کلاهبرداران قرار می دهند. اما تمام مسئولیت این کار بر عهده صاحب کارت یا حساب بانکی خواهد بود.
در همین رابطه در سال 1403 طبق اطلاعیه بانک مرکزی و پلیس فتا، اجاره، واگذاری یا فروش حساب بانکی، کارت بانکی و حتی اینترنت بانک، جرم محسوب می شود و افراد متخلف تحت پیگرد قضایی قرار خواهند گرفت.
به طور کلی مقابله با حباب بانکی مستلزم همکاری همه جانبه نهادهای مالی، قضایی و عمومی است. با اجرای اصلاحات بانکی، رصد دقیق تراکنش ها و ارتقاء آگاهی عمومی، می توان از گسترش این پدیده مخرب جلوگیری کرد.
پدیده های مرتبط با حباب بانکی
این معضل اقتصادی به اشکال مختلفی خودش را نشان می دهد که عبارتند از:
حباب کارت بانکی
ربات های حباب بانکی
خرید و فروش حباب بانکی
حباب کارت بانکی چیست؟
در بالاتر یک اشاره کوتاه به حباب کارت های بانکی داشتیم و در اینجا قصد داریم به تفصیل آن را بررسی کنیم. حباب کارت بانکی به این معناست که کارت های بانکی با موجودی یا تراکنش های ظاهراً بالا اما غیرواقعی ایجاد می شوند.
در این روش، کلاهبرداران با استفاده از ترفندهای فنی یا روانی، موجودی حساب را به طور موقت افزایش می دهند یا تراکنش های جعلی ایجاد می کنند. اما در واقعیت هیچ پولی منتقل نمی شود. برای مثال، ممکن است در دستگاه پوز تراکنش موفق نمایش داده شود، اما مبلغی به حساب فروشنده واریز نشود که در بالاتر هم در مورد آن صحبت کردیم.
با این حال در آذرماه 1403 پلیس فتا در اطلاعیه ایاعلام کرد که وجود کارت های بانکی با موجودی جعلی در چرخه بانکی کشور امکان پذیر نیست و ویدئوهایی که در فضای مجازی با عنوان «کارت های حباب دار» منتشر می شوند، صرفاً با هدف جذب دنبال کننده ساخته شده اند و واقعیت ندارند.
تفاوت حباب کارت بانکی با خرید و فروش کارت
این روش کلاهبرداری برای انجام فعالیت های غیرقانونی مانند پول شویی، فرار مالیاتی یا معاملات غیرمجاز استفاده می شود. همان طور که در بالاتر هم اشاره کردیم این یک جرم حباب بانکی است و افرادی که کارت بانکی خود را به دیگران می فروشند یا اجاره می دهند، مسئول تمام تراکنش هایی هستند که با استفاده از همان کارت انجام می شود.
بین روش خرید و فروش کارت با حباب کارت بانکی چند تفاوت وجود دارد که در جدول زیر هر دو روش را با هم مقایسه کرده ایم.
فاکتورهای مقایسه | حباب کارت بانکی | خرید و فروش کارت بانکی |
ماهیت | افزایش غیر واقعی موجودی کارت بانکی از طریق ترفندهای فنی یا روانی | واگذاری مالکیت یا اطلاعات کارت بانکی به فردی دیگر در ازای دریافت وجه |
هدف اصلی | ایجاد توهم موجودی بالا برای فریب دیگران | استفاده از کارت بانکی برای انجام فعالیت های غیرقانونی |
نقش صاحب کارت | قربانی فریبکاری می شود | به صورت آگاهانه کارت بانکی خود را واگذار می کند |
تبعات قانونی | ممکن است قربانی کلاهبرداری شود | صاحب کارت مسئولیت قانونی برای تمام تراکنش های انجام شده با کارت واگذارشده را بر عهده دارد |
استفاده از ربات حباب بانکی
یکی دیگر از روش های ایجاد حباب در بازار بانکی، استفاده از ربات های حباب بانکی است. در واقع این ربات ها نرم افزارها یا اسکریپت هایی هستند که توسط افراد سودجو ایجاد و برای ایجاد فعالیت های غیرواقعی در سیستم بانکی استفاده می شوند.
کاربرد این ربات ها برای جعل تراکنش ها، افزایش مصنوعی موجودی حساب ها یا ایجاد حساب های بانکی صوری است. به این شکل که با استفاده از ضعف های امنیتی یا فنی در سیستم های بانکی، تراکنش های جعلی انجام می دهند و یا موجودی حساب را به طور موقت بالا می برند. ناگفته نماند در سیستم بانکی کشور از هوش مصنوعی و ربات های رسمی استفاده می شود که با ربات های حباب بانکی متفاوت هستند.
در سال 1399 خبری مبنی بر استفاده از ربات های هوشمند و چت بات ها توسط بانک ها و موسسات مالی معتبر برای بهبود خدمات به مشتریان منتشر شد. این ربات ها با بهره گیری از هوش مصنوعی، به صورت قانونی و با هدف ارتقاء تجربه کاربری طراحی شده اند. برای مثال، پروژه هایی مانند SMARTWAY در ایران با هدف استفاده از ربات های هوشمند در بانکداری راه اندازی شده اند.
سرور حباب بانکی چیست؟
افراد سودجو برای ایجاد تراکنش های جعلی، افزایش مصنوعی موجودی حساب و... از زیرساخت های فنی و نرم افزاری استفاده می کنند که به آن سرورهای مرتبط با حباب بانکی گفته می شود. این سرورها به عنوان بخش مرکزی در اجرای عملیات های موسوم به حباب بانکی عمل می کنند. در واقع این سرورها از نرم افزارهای خاص و اسکریپت های خودکار بهره می برند تا بتوانند اطلاعات کارت های بانکی را شبیه سازی کرده و تراکنش های غیرواقعی ایجاد کنند.
برای مثال، در فروردین سال 1400 خبری از سوی خبرگزاری صدا و سیما منتشر شد که طبق آن، کلاهبرداران با استفاده از نرم افزارهای ویژه، اطلاعات کارت را ویرایش کرده و مسیر الکترونیکی تراکنش ها را به شکلی تنظیم می کنند که به سرورهای جعلی متصل شود. حتی ممکن است در این حالت صورت حساب چاپی نیز از دستگاه ها خارج شود، در حالی که تراکنش واقعی انجام نشده است.
خرید حباب بانکی در فضای مجازی
یکی دیگر از فعالیت های غیرقانونی در راستای ایجاد حباب بازار بانکی، خرید و فروش حباب بانکی نام دارد. در این روش افراد یا گروه هایی با استفاده از روش های فریبنده، اقدام به ایجاد یا تبلیغ حساب ها و کارت های بانکی با موجودی های جعلی می کنند.
به این صورت که کلاهبرداران در شبکه های اجتماعی یا پیام رسان ها، کارت هایی را تبلیغ می کنند که ظاهراً دارای موجودی بالا هستند. اما در واقعیت این کارت ها یا وجود خارجی ندارند یا موجودی آن ها ساختگی است. در رابطه با خرید و فروش حباب بانکی در فضای مجازی، مقامات قضایی نیز تأکید کرده اند که این اقدام غیرقانونی است و افراد دخیل در این فعالیت ها تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند.
جمعبندی
حباب بانکی به این معناست که شاخص های ظاهری مانند تعداد کارت ها، حساب ها یا حجم تراکنش های بانکی به طور غیرمنطقی رشد می کنند، در حالی که هیچ فعالیت اقتصادی واقعی پشت آن ها نیست. از آنجا که این پدیده شوم می تواند منجر به بی اعتمادی عمومی نسب به نظام بانکی شود و امنیت اقتصادی کشور را به خطر اندازد و بحران های مالی ایجاد کند، نباید به سادگی از کنار آن عبور کنید.
مهم ترین دلایل ایجاد حباب بازار بانکی شامل سیاست های پولی انبساطی دولت و افزایش نقدینگی، ورود سفته بازها و تقاضاهای کاذب در بازار، کاهش نظارت و قوانین مالی هیجان و خوش بینی بیش از حد شهروندان نسبت با بازار است. با توجه به پیامدهای جدی حباب بانکی، باید نهادهای مالی و نظارتی با دقت و هوشیاری بیشتر، اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی را در دستور کار خود قرار دهند. مشاوره سرمایه گذاری را با ما تجربه کنید.
سوالات متداول
خیر، اما در بسیاری از موارد چنین حباب هایی، عامل مهمی در شکل گیری رکودهای اقتصادی بوده اند.
در دوره شکل گیری حباب، بانک ها و مؤسسات مالی به دلیل خوش بینی، مقدار زیادی وام با بهره کم اعطا می کنند که نقدینگی در بازار را افزایش می دهد و باعث بالا رفتن تقاضا برای خرید دارایی می شود.
کشورهایی که نظارت بانکی در آنها ضعیف است و یا در سیستم بانکی آنها فساد وجود دارد، در معرض این پدیده اقتصادی هستند. همچنین کشورهایی که رشد اقتصادی آن ها به وام دهی و دارایی ها وابسته است، بیشتر در معرض حباب بانکی قرار می گیرند.
بله، اما این تصمیم گیری کافی نیست و در بسیاری از موارد، دولت باید برای کنترل مؤثر حباب های بانکی، از ابزارهای مکمل دیگر مانند سیاست های احتیاطی کلان نیز استفاده کند.
خیر، این حباب می تواند در بازارهای مختلف از جمله بازار سهام، زمین، خودرو، ارز دیجیتال و... اتفاق بیفتد.
سرمایه گذاری در طرح های دونگی
بهترین فرصت برای سرمایه گذاری در طرح های دونگی، دارای نماد از فرابورس ایران
صفحه طرح ها