بحران انرژی و آب تهدیدی برای بازار سرمایه ایران

علیرضا خان محمدی، کارشناس ارشد بازارهای مالی، در یادداشتی در روزنامه دنیای اقتصاد به بررسی دو چالش بزرگ پیش روی بازار سرمایه ایران پرداخته است: مشکلات درونی ساختارها و فشارهای بیرونی که گویی لحظه ای آرام نمی گیرند. او معتقد است هرگاه فرصتی برای بهبود و بازسازی این بازار فراهم شده، تصمیمات ناگهانی و خلق الساعه نهادهایی مثل سازمان بورس و سیاست گذار پولی، مسیر را تغییر داده است. در حالی که بازار هنوز با ریسک های ژئوپلیتیکی دست وپنجه نرم می کند، اکنون بحرانی جدی تر در راه است: بحران انرژی و آب که می تواند اثرات عمیق و مخربی بر اقتصاد و بازار سرمایه ایران داشته باشد.

خان محمدی به بحران انرژی اشاره می کند که سال گذشته با قطعی های برق، حدود 3 تا 5 میلیارد دلار به صنایع کشور زیان زده است؛ رقمی که رئیس جمهور نیز به آن اذعان کرده است. این بحران با کاهش تولید، افزایش هزینه ها، افت صادرات و کاهش رقابت پذیری صنایع همراه بوده است. برای حفظ سطح کنونی تولید نفت، ایران به سرمایه گذاری 250 میلیارد دلاری نیاز دارد و در بخش گاز نیز به دلیل فرسودگی تجهیزات و فناوری های قدیمی، توان برداشت با رقبا قابل مقایسه نیست. 

در حوزه برق، حتی با حذف قیمت گذاری دستوری و جذب سرمایه، دست کم 4 سال زمان برای نتایج ملموس نیاز است، اما این بحران در ماه های آینده صنایع را تحت فشار شدیدی قرار خواهد داد. برخی شرکت ها به خودکفایی انرژی روی آورده اند، اما دولت در شرایط بحرانی ممکن است برق آن ها را به شبکه سراسری اختصاص دهد. استفاده از مازوت در نیروگاه ها نیز آلودگی شدید هوا و هزینه های اجتماعی و اقتصادی سنگینی به همراه داشته است.

بحران آب، به ویژه با تشدید خشکسالی و تغییرات اقلیمی، لایه ای دیگر به مشکلات اضافه کرده است. آب در فرآیندهای تولیدی صنایع فولاد، پتروشیمی و پالایشی نقش کلیدی دارد و هر چند برخی شرکت ها به تصفیه پساب روی آورده اند، تبعات زیست محیطی مثل شوری آب رودخانه کارون و افزایش هزینه ها، چالش هایی جدی ایجاد کرده است. در بخش کشاورزی که بیش از 90 درصد آب کشور را مصرف می کند، سیستم های سنتی آبیاری و کشت محصولات پرمصرف مثل هندوانه و گوجه فرنگی در مناطق کم آب، مدیریت ناکارآمد را نشان می دهد. ادامه این روند می تواند به کمبود محصولات کشاورزی و موج جدیدی از تورم عرضه منجر شود. بانک ها نیز با عدم تسویه وام ها، کاهش تقاضا و ورشکستگی صنایع، آسیب خواهند دید.

این کارشناس پیشنهادهایی مثل انتقال صنایع آب بر به جنوب، بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی و صنعت و حتی واردات برخی محصولات را مطرح کرده و بر لزوم تصمیم گیری فوری، شفاف و علمی تأکید دارد. با انتصاب وزیر جدید اقتصاد، ابهامات درباره سیاست های کنترل تورم، حذف قیمت گذاری دستوری، مبارزه با رانت ارزی و خصوصی سازی همچنان پابرجاست. این ناشناخته ها، برنامه ریزی در بازار را دشوار کرده و فعالان اقتصادی منتظر اقدامات روشن هستند. در این شرایط، بیش از هر زمان، حمایت از تولید ملی و ترسیم برنامه های اقتصادی شفاف، برای پایداری بازار سرمایه ضروری به نظر می رسد.

در این میان، دونگی، پلتفرم تأمین مالی جمعی (کرادفاندینگ) با مجوز رسمی از فرابورس ایران و تحت نظارت گروه مالی فیروزه، می تواند سناریویی متفاوت و نوآورانه برای مواجهه با این چالش ها ارائه دهد. فرض کنیم دونگی با همکاری شرکت های بورسی، کمپینی برای تأمین مالی پروژه های بهینه سازی مصرف آب و انرژی در صنایع راه اندازی کند؛ این اقدام نه تنها به کاهش هزینه ها و افزایش سودآوری این شرکت ها کمک می کند، بلکه سرمایه گذاران را به مشارکت در راه حل های پایدار ترغیب می کند. با بازدهی رقابتی و تمرکز بر کسب وکارهای کوچک، متوسط و بزرگ (اشخاص حقوقی و شرکت ها)، دونگی می تواند بخشی از نقدینگی موجود را به سمت پروژه های مولد و سازگار با بحران های جاری هدایت کند و این، گامی فراتر از انتظار در راستای حمایت از تولید ملی خواهد بود.