نسل Z و بازتعریف بازار کار ایران: فرصتی برای تحول

به گزارش اکونگار، بازار کار ایران طی دهه های اخیر با دگرگونی های چشمگیری در حوزه های اقتصادی، جمعیتی و فناوری مواجه بوده است که نشان دهنده ناهماهنگی ساختارهای کنونی با نیازهای نسل های نوظهور، به ویژه نسل Z است. این نسل که در محیطی دیجیتال رشد کرده، با مهارت ها و توقعاتی متمایز از نسل های پیشین وارد عرصه شده است؛ توقعاتی مانند خودمختاری شغلی، انعطاف پذیری زمانی، تنوع در فرصت های کاری و تمایل به نوآوری و کارآفرینی. با این حال، نظام سنتی بازار کار ایران همچنان بر پایه الگوهای استخدامی ثابت، مشاغل یکنواخت و سیستمی آموزشی که با نیازهای واقعی اقتصاد هم راستا نیست، استوار است.

تحولات جهانی، از جمله اتوماسیون، هوش مصنوعی و ظهور اقتصاد مبتنی بر پلتفرم ها، اگرچه درهای جدیدی را گشوده، اما بسیاری از مشاغل سنتی را نیز از بین برده است. این وضعیت، همراه با افزایش قراردادهای موقت، عدم اطمینان شغلی و فاصله میان آموزش و تقاضای بازار، جوانان را به سوی ناامیدی یا مهاجرت سوق داده است. در ادامه، این گزارش به تحلیل وضعیت موجود و پیشنهادهایی برای تحول می پردازد.

نقش فزاینده نسل Z در نیروی کار

نسل Z که اکنون بخش مهمی از جمعیت فعال را تشکیل می دهد، نسلی است که فناوری و ابزارهای دیجیتال را بخشی جدایی ناپذیر از زندگی و حرفه خود می داند. با این وجود، ورود این نسل به بازار کار با موانعی چون بی ثباتی شغلی، تغییرات سریع فناورانه و ناسازگاری نظام آموزشی با نیازهای واقعی روبه رو است. الگوهای موفق جهانی بر آموزش مهارت های دیجیتال، ترویج کارآفرینی، دوره های عملی کارآموزی و انعطاف پذیری در قوانین کار متمرکزند که ایران نیز ناگزیر است زیرساخت های اشتغال خود را با این رویکرد بازطراحی کند.

وضعیت کنونی بازار کار

نسل Z در جهانی پرورش یافته که فناوری و اینترنت، رکن اصلی تجربه روزمره آنهاست. با این حال، مسیر ورود به بازار کار برایشان پرچالش است:

• بی ثباتی فرصت ها: بسیاری از مشاغل سنتی به دلیل خودکارسازی کاهش یافته یا حذف شده اند و فرصت های نوین نیازمند ترکیبی از مهارت های پیشرفته هستند.
• فاصله میان آموزش و نیاز بازار: خروجی نظام آموزشی دانشگاهی اغلب با استانداردهای روز صنعت همخوانی ندارد و این امر یافتن شغل مناسب را دشوار کرده است.
• قراردادهای ناپایدار: گسترش قراردادهای کوتاه مدت، سطح پایین دستمزدها و نبود امنیت شغلی، اعتماد به بازار کار را تضعیف کرده است.
• تاثیرات خارجی: بحران های اقتصادی، همه گیری جهانی و رکود بین المللی، دامنه فرصت ها را برای جوانان محدودتر ساخته است.

ویژگی ها و تعارض نسل Z با ساختارهای سنتی

کارشناسان معتقدند نسل Z با اولویت هایی مانند خودگردانی حرفه ای، انعطاف پذیری زمانی، علاقه به فعالیت های مبتکرانه و کار از راه دور وارد بازار شده است. با این حال، سازوکارهای سنتی استخدامی، از جمله ساعات کاری ثابت و الگوهای کلاسیک، این خواسته ها را پشتیبانی نمی کنند. این تعارض، شکاف میان انتظارات نسل جدید و واقعیت های موجود را تشدید کرده است.

ضرورت بازنگری در سیاست های اشتغال

کارشناسان داخلی بر لزوم فاصله گرفتن از الگوهای سنتی و تمرکز بر زیرساخت های نوین اشتغال تاکید دارند. مالک حسینی، معاون اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، با اشاره به تحولات نسلی، برداشت «بی انگیزگی نسل جدید به کار» را نادرست دانسته و می گوید:

«الگوی کاری این نسل با چارچوب های سنتی 8 تا 4 هم راستا نیست. آن ها به انعطاف زمانی، خوداشتغالی و حوزه هایی مانند برنامه نویسی، طراحی صنعتی و مدیریت پلتفرم ها علاقه مندند».

وی با اشاره به تاثیر فناوری و هوش مصنوعی، مانند ظهور تاکسی های اینترنتی که الگوهای قدیمی را کنار زده و مشاغلی نو خلق کرده اند، بر ضرورت تعامل هوشمندانه با موج های فناوری و ترسیم چشم اندازی مثبت از آینده بازار کار تاکید کرد.

پیشنهادهای سیاستی برای بهره برداری از ظرفیت نسل Z

برای کاهش شکاف موجود و استفاده از پتانسیل این نسل، موارد زیر پیشنهاد می شوند:

• هم افزایی آموزش با صنعت: بازنگری برنامه های دانشگاهی و فنی وحرفه ای با تمرکز بر مهارت های چندجانبه (فناوری، ارتباطی، حل مسئله) و آموزش مبتنی بر پروژه
• تقویت مسیرهای ورود به حرفه: طراحی دوره های کارآموزی ساختارمند، برنامه های بوت کمپ و تجربه های عملی برای ورود سریع تر به بازار
• انعطاف پذیری قانونی: بازنگری قوانین برای پذیرش دورکاری، ساعات کاری انعطاف پذیر و مدل های پلتفرمی، همراه با ضمانت های رفاهی و بیمه ای حداقلی
• پشتیبانی از کارآفرینی: ارائه حمایت های مالی و مشاوره ای به استارت آپ ها و تسهیل دسترسی به سرمایه اولیه
• زیرساخت های دیجیتال: گسترش اینترنت پرسرعت، ابزارهای همکاری آنلاین و چارچوب های حمایتی برای مشاغل خانگی، به ویژه برای زنان و جوانان
• آموزش هوش مصنوعی: ترویج مهارت های مکمل هوش مصنوعی و برنامه های ارتقای مهارت برای مشاغل در معرض خودکارسازی
• نظارت مستمر: ارزیابی تاثیر فناوری بر اشتغال و به روزرسانی سیاست ها بر اساس داده های بازار

تجربیات جهانی در سیاست گذاری

بر اساس گزارش های بین المللی، کشورهای پیشرو در سال های اخیر این اقدامات را به اجرا گذاشته اند:

• توسعه برنامه های آموزشی دیجیتال و کارآفرینی
• حمایت از استارت آپ ها و کسب وکارهای نوآور
• گسترش دوره های کارآموزی و تجربه های عملی برای دانشجویان
• اصلاح قوانین کار برای انعطاف پذیری بیشتر در زمان و شیوه های استخدام

در این بستر تحول آفرین، دونگی، پلتفرم تامین مالی جمعی (کرادفاندینگ) با مجوز رسمی از فرابورس ایران و تحت نظارت گروه مالی فیروزه، می تواند نقشی مکمل ایفا کند. این پلتفرم با جذب سرمایه های خرد و ارائه فرآیندهای شفاف، به نسل Z و کسب وکارهای نوآور کمک می کند تا با دسترسی آسان به منابع مالی، ایده هایشان را به اجرا درآورند و از وابستگی به سیستم های سنتی رها شوند.