برندگان نوبل امسال، در پاسخ به این سوال مهم که چه چیزی باعث رشد اقتصادی پایدار می شود، انگشت بر روی «فناوری» می گذارند. نیرویی که از دل انبوهی از ایده ها و دانش های روزافزون پدیدار می شود.
این نگاه، بر خلاف مدل های اولیه رشد اقتصادی مانند مدل رابرت سولو (برنده نوبل 1987) است که پیشرفت فناوری را یک عامل «برون زا» یا بیرونی در نظر می گرفتند. در مقابل، تحقیقات جدیدتر، از جمله کارهای پل رومر (برنده نوبل 2018)، بر رشد «درون زا» یا رشدی که از درون سیستم اقتصادی و از طریق تحقیق و توسعه ایجاد می شود، تمرکز دارند. برندگان امسال نوبل، با تکیه بر این میراث فکری، تحلیل خود را از نقش نوآوری و چالش های آن ارائه داده اند.
جوئل موکیر، یکی از برندگان نوبل 2025، پاسخ جالبی به این سوال تاریخی دارد. او می گوید برای رشد اقتصادی پایدار، فناوری های جدید نه تنها باید اختراع شوند، بلکه باید در جامعه پذیرفته شده و دانش مربوط به آنها حفظ و نگهداری شود. او تاکید می کند که نخبگان حاکم، اغلب در برابر نوآوری های تکنولوژیکی مقاومت می کنند؛ بنابراین ایده های جدید باید به سرعت در جامعه ریشه بدوانند تا از بین نروند.
موکیر برای توضیح ایده خود، مثال موتور بخار را مطرح می کند. او می گوید اختراع این دستگاه کافی نبود. مهم تر از آن، این دستگاه باید کاربردی و سودآور می بود و برای این منظور، نیاز به صنعتگران متخصصی بود که بتوانند آن را بسازند، نصب کنند، راه اندازی، نگهداری و تعمیر نمایند.
به گفته موکیر:
«و اینجاست که اروپا – و به ویژه انگلستان – در اوایل قرن نوزدهم به برتری رسید. این کشور می توانست از انبوهی از صنعتگران و مهندسان بهره ببرد».
او این طبقه از متخصصان را «سرمایه انسانی دم بالا» می نامد. افرادی که نه جزو نخبگان تحصیل کرده بی علاقه به فناوری بودند و نه کارگران عادی بی سواد، بلکه پذیرای ایده های جدید بوده و آموزش کافی برای درک و گسترش فناوری های نوین را داشتند.
موکیر معتقد است انگلستان به لطف ساختارهای کارآموزی قوی، دانشگاه های معتبر، انجمن های علمی متعدد و اشتیاق به تبادل ایده ها، توانسته بود انبوهی از دانشمندان و صنعتگران را پرورش دهد که این ایده ها را به محصولات تجاری تبدیل می کردند. این فرآیند، منبع اصلی پیشرفت فنی در آن عصر بود.
موکیر همچنین اشاره می کند که اختراعات جدید اغلب جایگزین فناوری های قدیمی می شوند و روش های موجود کار را مختل می کنند. به همین دلیل، نوآوری با مقاومت گروه هایی روبرو می شود که منافع و امتیازات خود را در خطر می بینند. بنابراین، برای دستیابی به رشد پایدار، جوامع باید پذیرای ایده های جدید باشند و از تبادل فکری و افزایش تخصص علمی و مهندسی حمایت کنند.
فیلیپ آگیون و پیتر هاویت، دیگر برندگان نوبل، ایده نقش نوآوری را یک قدم جلوتر برده و سازوکارهای دقیق آن را تشریح می کنند. در چارچوب نظریه آنها، رشد اقتصادی به صورت روان و خودکار اتفاق نمی افتد، بلکه حاصل یک رقابت بی پایان برای نوآوری است.
کارآفرینان و شرکت ها در تحقیق و توسعه سرمایه گذاری می کنند؛ زیرا یک نوآوری موفق، به طور موقت سودهای انحصاری فوق العاده ای را برای آنها به ارمغان می آورد. اما هر فناوری جدید موفق، به ناچار ارزش فناوری های پیشین خود را از بین می برد. این همان مفهوم «تخریب خلاقانه» است. در مدل آنها، رشد از طریق جایگزینی مداوم فناوری های قدیمی با فناوری های جدیدی حاصل می شود که بر پایه دانش قبلی بنا شده اند.
ایده «تخریب خلاقانه» پیامدهای پیچیده ای برای سیاست گذاری دارد. از یک سو، رقابت بیش از حد می تواند بازده نوآوری را به سرعت از بین ببرد و انگیزه آن را کاهش دهد. از سوی دیگر، رقابت ضعیف نیز مانع نوآوری می شود؛ زیرا شرکت های انحصاری، تهدیدی برای ادامه نوآوری احساس نمی کنند.
حقوق ثبت اختراع قوی می تواند نوآوری را تحریک کند، اما حفاظت بیش از حد نیز قادر است سرعت تغییر را کند نماید. بنابراین، به عقیده این اقتصاددانان، حفظ موتور تخریب خلاق به یک ترکیب دقیق و ظریف از سیاست های رقابتی، یارانه های تحقیق و توسعه و برنامه های حمایتی اجتماعی برای مدیریت هزینه های انسانی این فرآیند نیاز دارد.
از تماشای تخریب تا شراکت در خلق
برندگان نوبل به ما یادآوری می کنند که رشد اقتصادی، فرآیندی «پر تلاطم» از «تخریب خلاقانه» است. جایی که نوآوری، شرکت های قدیمی را نابود می کند. در این رقابت بی رحمانه، شما می توانید قربانی این تغییر باشید یا شریک آن.
دونگی دقیقا همان پلتفرمی است که شما را از یک تماشاگر منفعل به یک شریک فعال در خلق ارزش تبدیل می کند. این همان بستری است که به «سرمایه انسانی دم بالا» - مهندسان و صنعتگران نوآور - قدرت می دهد تا ایده های خود را به محصولات تجاری تبدیل کنند. شما به جای ترس از این تلاطم، به صورت مستقیم در همان شرکت هایی سرمایه گذاری می کنید که در حال ساختن آینده هستند و با وجود ضمانت نامه های بانکی، خود را در برابر «درد» این رشد، مصون می سازید.
