دامنه نوسان قیمت در بورس چیست و چه کاربردی دارد؟

بورس یکی از بازارهای پرطرفدار برای سرمایه گذاری در ایران است که در صورت داشتن دانش کافی برای فعالیت در آن، سودآور نیز خواهد بود. یکی از الزامات فعالیت در بورس، آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات مختلف آن است. یکی از این مفاهیم دامنه نوسان قیمت در بورس است که نه تنها در بازار بورس ایران بلکه به‌طور گسترده در بازارهای بورس جهانی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مطلب از مجله دونگی قصد تعریف دامنه نوسان قیمت، کاربردها و دلیل وجود آن را داریم. همچنین در مورد چگونگی تعیین این دامنه توضیحاتی را ارائه خواهیم کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این مفهوم، همراه ما باشید. 

فهرست مطالب:

• دامنه نوسان قیمت در بورس چیست؟
• اهمیت دامنه نوسان سهام چیست؟
• کاربردهای دامنه نوسان قیمت در بورس
  • کنترل نوسانات شدید 
  • مدیریت شوک‌های روانی 
  • حفاظت از سرمایه سهامداران و اعتمادسازی در آن‌ها 
  • فراهم‌سازی فرصت تحلیل
• انواع دامنه نوسان در بورس و فرابورس
• مزایا و معایب دامنه نوسان قیمت در بورس 
  • مزایای دامنه نوسان بورس
  • معایب دامنه نوسان بورس
• روش محاسبه دامنه نوسان قیمت در بورس
• دامنه نوسان در دیگر کشورها
• موارد عدم شمول دامنه نوسان قیمت در بورس 
• دامنه نوسان بورس در سال 1403
• سرمایه‌گذاری تضمینی با کرادفاندینگ: راهکاری امن در برابر نوسانات بازار بورس
• سخن پایانی

دامنه نوسان قیمت در بورس چیست؟

دامنه نوسان قیمت، یکی از عوامل کنتر‌ل‌کننده بازار سرمایه است. از این عامل در شرایطی که نوسان بازار شدید باشد استفاده می‌کنند تا نوسانات را کاهش داده، زیان ناشی از تصمیمات هیجانی را کم‌تر کرده و از دستکاری شدید قیمت‌ها جلوگیری کند. دامنه نوسان در واقع، سقف و کف قیمت‌ها در بازار بورس است که محدوده مجاز قیمت انواع سهام در طول یک روز معاملاتی را مشخص می‌کند. 

به تعریف دیگر، دامنه نوسان قیمت به محدوده‌ای اطلاق می‌شود که در آن قیمت یک سهم یا اوراق بهادار در یک روز معاملاتی، به میزان آن تغییر کند. این محدوده به‌صورت درصدی از قیمت پایانی یا ابتدایی سهام در روز معاملاتی قبلی تعریف می‌شود. قیمت هر سهم در طول یک روز معاملاتی از این محدوده فراتر نخواهد رفت حتی اگر تقاضا یا عرضه شدیدی برای آن سهام وجود داشته باشد هم قیمت‌ها در محدوده‌ای مشخص قرار خواهند داشت.

برای درک بهتر دامنه مجاز نوسان قیمت را با یک مثال توضیح می‌دهیم. برای مثال اگر قیمت پایانی یک سهام 100 تومان باشد، و محدوده دامنه نوسان 5 درصد در نظر گرفته شده باشد، قیمت آن سهام در روز معاملاتی جدید 95-105 تومان خواهد بود. 

بیشتر بخوانید: بهترین سرمایه گذاری در ایران: 6 تا از پرسودترین

اهمیت دامنه نوسان سهام چیست؟

دامنه نوسان قیمت در بورس از بسیاری مشکلات این بازار جلوگیری می‌کند. یکی از این مشکلات تاثیرپذیری بازار و رفتار سرمایه‌گذاران از شرایط بازار و اخبار مختلف است. برای مثال زمانی که خبری در مورد سهام یک شرکت منتشر شود، این امکان وجود که سرمایه گذاران تحت تاثیر سوی‌گیری رفتار گله‌ای، اقدام به فروش سهام آن شرکت کنند. 

این موضوع هم برای سرمایه سهامداران و هم برای شرکتی که سهام آن به‌طور ناگهانی فروخته می‌شود، مشکلاتی ایجاد می‌کند. وجود دامنه نوسان سهام و محدودیت نوسان قیمت حداقلی و حداکثری برای معاملات روزانه از بروز مشکلاتی مانند از دست رفتن سرمایه و دارایی جلوگیری می‌کند. 

به عبارت دیگر، دامنه مجاز نوسان ریسک سرمایه‌گذاری به خصوص در زمان خرید و فروش سهام را کاهش می‌دهد. از دیگر دلایلی که ضرورت وجود دامنه نوسان بورس را بیشتر می‌کند، می‌توان به کاهش تأثیر فعالیت‌های سفته‌بازانه و دست‌کاری قیمت‌ها اشاره کرد. وجود دامنه نوسان سهام این ابزار باعث می‌شود که بازار فرصت کافی برای تعدیل عرضه و تقاضا داشته باشد و قیمت‌ها در چارچوب منطقی‌تری تعیین شوند. 

بیشتر بخوانید: جدیدترین و بهترین سرمایه گذاری با 100 میلیون در سال 1403

کاربردهای دامنه نوسان قیمت در بورس

کاربرد دامنه نوسان، بسیار زیاد است. این ابزار برای مدیریت قیمت‌ها در شرایط نوسانی بسیار قدرتمند است و وجود آن کمک زیادی به افزایش امنیت و کاهش ریسک معاملات بورس می‌کند. از مهم‌ترین کاربردهای دامنه نوسان بورس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

بیشتر بخوانید: فرصت ها و طرح های سرمایه گذاری جمعی

کنترل نوسانات شدید 

از مهم‌ترین کاربردهای تعیین محدوده نوسان قیمت در بازار بورس می‌توان به کنترل نوسانات شدید اشاره کرد. محدود شدن دامنه تغییرات از بروز نوسانات غیرمنطقی در بازار جلوگیری کرده و به حفظ سرمایه سهامداران کمک می‌کند. 

بیشتر بخوانید: قیمت دلار آزاد امروز ، محاسبه اقساط تسهیلات و سود وام بانکی

مدیریت شوک‌های روانی 

از دیگر کاربردهای دامنه نوسان سهام می‌توان به مدیریت شوک‌های روانی ایجاده شده در بازار اشاره کرد. دامنه نوسان قیمت در بورس به شدت تحت تاثیر عوامل درونی و بیرونی است و در صورتی که کنترلی بر قیمت‌ها وجود نداشته باشد، قیمت اوراق و سهم‌ها به شدت بالا یا پایین می‌روند. با استفاده از این ابزار، بازار فرصت عبور از شوک‌های روانی مانند انتشار شایعات را پیدا خواهد کرد. 

بیشتر بخوانید: بیشترین سود بانکی در کدام بانک پرداخت می شود؟

حفاظت از سرمایه سهامداران و اعتمادسازی در آن‌ها 

دامنه نوسان سهام با جلوگیری از فعالیت‌های پرریسک معامله‌گرانی مانند سفته‌بازان از سرمایه سهامداران محافظت کرده و اعتماد آن‌ها را افزایش می‌دهد. فعالیت‌هایی مانند سفته‌بازی و تاثیری که در بازار بورس دارد، مانع ورود بسیاری از افراد به این بازار می‌شوند. وجود دامنه نوسان بورس با محدود کردن نوسان قیمت‌ها، بستری امن‌تر را برای سرمایه‌گذاری در بازار بورس فراهم می‌کند. 

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری کوتاه مدت چیست + بهترین انواع آن در ایران

فراهم‌سازی فرصت تحلیل

همان‌طور که گفته شد محدوده نوسان، از افزایش یا کاهش شدید قیمت جلوگیری کرده و حدود قیمت سهم‌ها را در یک روز معاملاتی مشخص می‌کند. این موضوع فرصت تحلیل را برای معامله‌گران فراهم می‌کند تا با بررسی و تحلیل روند بازار، بهترین معاملات را انجام دهند.

بیشتر بخوانید: آموزش اصول بازار سرمایه [گام های پایه و اولیه در سرمایه گذاری]

انواع دامنه نوسان در بورس و فرابورس

طبق یک قاعده کلی حداکثر درصد و میزان نوسان قیمت که برای انواع سهام، اوراق بدهی و اوراق مشتقه بورس و فرابورس تعیین شده، 5 درصد است. اما انواع مختلفی از دامنه نوسان قیمت در این بازارها تعریف شده است. برای مثال دامنه نوسان قیمت روزانه نمادهای مندرج در بازار اول بورس و فرابورس 7+ و 7- درصد است و دامنه نوسان حق تقدم سهام در بازار اول بورس و فرابورس به ترتیب 14+ و 14-، 7+ و 7- تعیین شده‌اند. 

همچنین صندوق‌ های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس هم دارای دامنه نوسانی هستند که در حالت پایه چیزی حدود 10 درصد است. البته از سال 98، قوانینی در مورد دامنه نوسان قیمت در بورس تعیین شد. هدف این قوانین، حمایت از حقوق سهامداران بود و طی آن دامنه نوسان قیمت‌ها در بازار بورس و فرابورس به شکل زیر معرفی شد:

• بازار پایه زرد: در این بازار دامنه نوسان مثبت یا منفی 3 درصد نسبت به قیمت پایانی سهام در روز گذشته است.
• بازار پایه نارنجی: در این بازار دامنه نوسان مثبت یا منفی 2 درصد نسبت به قیمت پایانی سهام در روز گذشته است.
• بازار پایه قرمز: در این بازار دامنه نوسان مثبت یا منفی 1 درصد نسبت به قیمت پایانی سهام در روز گذشته است. 

بیشتر بخوانید: سود سپرده 30 درصد و مقایسه آن با کرادفاندینگ؛ کدام بهتر است؟

روش‌های مختلفی جهت اطلاع از دامنه نوسان نمادهای مختلف در بازار بورس موجود هستند که از جمله آن‌ها می‌توانیم به مراجعه سایت tsetmc.com اشاره نماییم. همچنین در جدول زیر برخی از بازارهای رایج بورسی و دامنه نوسان آن‌ها را مشخص کرده‌ایم:

بیشتر بخوانید: بهترین شغل ایران کدام است؟ [معرفی 30 شغل شغل پردرآمد در ایران]

مزایا و معایب دامنه نوسان قیمت در بورس 

تا اینجای مقاله توضیح دادیم که دامنه محدوده نوسان چیست، چه کاربردی داشته و چند نوع دارد. در این بخش به بررسی مزایا و معایب این ابزار می‌پردازیم و لزوم استفاده از آن برای کاربران را توضیح خواهیم داد که عبارتند از: 

مزایای دامنه نوسان بورس

• کاهش ریسک سرمایه‌گذاری: با کنترل تغییرات شدید قیمت، ریسک سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد.
• ایجاد ثبات در بازار: این ابزار به تثبیت قیمت‌ها و جلوگیری از نوسانات شدید کمک می‌کند. دامنه سهام به کشف قیمت واقعی سهم در انتهای روز کاری کمک می‌کند. 
• جلوگیری از دست‌کاری قیمت: دامنه نوسان از اقداماتی که منجر به تغییرات مصنوعی قیمت می‌شوند، جلوگیری می‌کند و سهام‌داران بزرگ، امکان تغییرات بیش‌ از اندازه در قیمت سهم‌ها را نخواهند داشت.
• حمایت از سرمایه‌گذاران تازه‌وارد: افراد جدیدی که به بازار وارد می‌شوند، با وجود دامنه نوسان قیمت در بورس احساس امنیت بیشتری می‌کنند و ریسک معاملات برای آن‌ها کاهش پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید: بهترین سرمایه گذاری در ایران: 6 تا از پرسودترین سرمایه گذاری ها

معایب دامنه نوسان بورس

• عدم امکان سوددهی: با به تعادل رسیدن قیمت‌ها این امکان وجود دارد که سهامی مشخص در طول یک یا چند روز، سوددهی بالایی نداشته باشد.
• ایجاد صف‌های خرید و فروش: در شرایطی که تقاضا یا عرضه بیش از حد باشد، دامنه نوسان ممکن است منجر به تشکیل صف‌های خرید یا فروش طولانی شود.
• تأخیر در تعدیل قیمت: دامنه نوسان باعث می‌شود که قیمت واقعی سهام به دلیل محدودیت‌ها به‌سرعت تعدیل نشود.
• کاهش جذابیت بازار: برخی از سرمایه‌گذاران حرفه‌ای ممکن است به دلیل محدودیت‌های موجود در دامنه نوسان، از فعالیت در بازار منصرف شوند.

بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری چیست و انواع روش های سرمایه گذاری کدام است؟

روش محاسبه دامنه نوسان قیمت در بورس

همان‌طور که گفته شد برای تعیین دامنه نوسان قیمت از قیمت‌های نهایی روز قبل استفاده می‌کنند. این قیمت‌ها روی تابلو بورس مشخص می‌شوند و در صورتی‌که به آن‌ها توجه کنید 3 قیمت متفاوت را برای هر سهم مشاهده خواهید کرد که عبارتند از: 

• قیمت آغازین: اولین قیمتی که برای شروع معاملات یک سهم در یک روز معاملاتی انتخاب می‌شود. 
• قیمت پایانی: آخرین قیمتی که معاملات سهم در پایان روز کاری با آن انجام شده است. 
• کم‌ترین و بیشترین قیمت: قیمت‌های حداقلی و حداکثری انجام معاملات مربوط به یک سهم. 

بیشتر بخوانید: گره معاملاتی چیست؟ و نحوه رفع آن

از این سه مورد، قیمت نهایی یا پایانی محدوده نوسان روز بعد را مشخص می‌کند. محدوده نوسان مثبت یا منفی 5 درصد قیمت نهایی روز قبل خواهد بود. البته در بعضی موارد امکان حذف دامنه نوسان بورس هم وجود دارد. این اتفاق معمولا در سه زمان رخ می‌دهد که به شرح زیر هستند: 

• سهام در روز بعد از برگزاری مجمع سالانه با موضوعاتی مانند تقسیم سود یا تصویب صورت مالی، دامنه نوسانی نخواهد داشت. حذف دامنه نوسان قیمت در بورس به این دلیل بسیار رایج است.
• در صورت توقف معاملات یک سهم به دلیل افزایش سرمایه شرکت، در اولین روز بازگشایی سهم بعد از توقف بدون دامنه نوسان خواهد بود. 
• در صورتی که یک سهم دارای افشای اطلاعات با اهمیت الف باشد هم در زمان باز شدن، نوسان قیمتی نخواهد داشت. 
  در این سه حالت سرمایه‌داران باید معاملات را با احتیاط بیشتری انجام داده و هوشیارانه عمل کنند زیرا احتمال ضرر و زیان و از دست رفتن سرمایه وجود دارد. 

بیشتر بخوانید: پس انداز یا سرمایه گذاری؛ کدام بهتر است؟

دامنه نوسان در دیگر کشورها

یکی از سوالات رایج کاربران در مورد دامنه نوسان قیمت، وجود آن در دیگر کشورها و نحوه استفاده و کاربرد آن در بازارهای سهامی کشورهای دیگر است. دامنه یا محدوده نوسان قیمت موضوعی کلی است و در تمام دنیا مطرح است. در بازارهای جهانی نیز این اصطلاح وجود دارد و با استفاده از آن قیمت‌های بازار کنترل می‌شود اما مفهوم و کاربرد آن کمی متفاوت است. در بازارهای جهانی محدودسازی قیمت‌ها به دو صورت انجام می‌شوند که عبارتند از: 

• Circuit Breakers: که در اصطلاح به آن قطع‌کننده مدار گفته می‌شود و بیشتر در بازار سهام آمریکا کاربرد دارد. 
• Limit Up / Down: که به معنی محدوسازی دامنه حرکت قیمت است و تا حد زیادی به دامنه نوسان قیمت در بورس ایران شباهت دارد.

بیشتر بخوانید: بهترین روش های تامین مالی زنجیره ای برای کارآفرینان

موارد عدم شمول دامنه نوسان قیمت در بورس 

همان‌طور که گفته شد، در برخی موارد خاص این احتمال وجود دارد که دامنه و محدودیت نوسان قیمت حذف شده یا شامل یک سهام نشود. در بازار بورس ایران به این شرایط موارد عدم شمول دامنه نوسان گفته می‌شود که در یکی از حالت‌های زیر اتفاق می‌افتد: 

• بازگشایی نماد معاملاتی یک سهم پس از یک دوره توقف موجب حذف دامنه نوسان قیمت در بورس برای آن سهم می‌شود. 
• افشای اطلاعات با اهمیت گروه الف و ب توسط شرکت‌ها باعث حذف دامنه نوسان قیمت برای یک روز معاملاتی می‌شود. 
• عرضه اولیه سهام و انجام معاملات در چارچوب حراج
• معاملات بلوکی
• بازگشایی سهام پس از افزایش سرمایه 
• توقف و بازگشایی به دلیل تغییرات شدید قیمت یک سهم
• معاملات بازار توافقی یا بازار پایه فرابورس
• پذیرش اوراق جدید یا حق تقدم 

بیشتر بخوانید: بهترین نوع ضمانت برای جذب سرمایه از سرمایه گذاران چیست؟

دامنه نوسان بورس در سال 1403

حجم مبنا و دامنه نوسان قیمت مطابق آخرین اعلام سازمان بورس در تیر ماه 1403، برای کلیه نمادهای بورس و فرابورس مثبت یا منفی 6 درصد است. هدف از تعیین این مقدار، افزایش نقدشوندگی بازار و کاهش صفه‌های خریدوفروش است. 

بیشتر بخوانید: چرا سود سرمایه گذاری کرادفاندینگ حلال و سود بانکی حرام است؟

سرمایه‌گذاری تضمینی با کرادفاندینگ: راهکاری امن در برابر نوسانات بازار بورس

دونگی، به‌عنوان یکی از پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی در ایران، فرصتی برای سرمایه گذاری تضمینی با ضمانت بانکی و کم ریسک فراهم کرده است. برخلاف بازار بورس که با دامنه نوسان قیمت مواجه است و سرمایه‌گذاری در آن می‌تواند با تغییرات ناگهانی ارزش سهام همراه باشد، کرادفاندینگ یا سرمایه‌گذاری جمعی در دونگی به شما این امکان را می‌دهد که با ارزیابی شفاف پروژه‌ها و شناخت دقیق ریسک‌ها، در مسیر رشد کسب‌وکارهای کوچک و متوسط مشارکت کنید. این روش نوآورانه، نه تنها امنیت مالی بیشتری نسبت به بازارهای پرنوسان دارد، بلکه به سرمایه‌ گذاران خرد اجازه می‌دهد با مبالغ کم، در پروژه‌های متنوع و جذاب سرمایه‌گذاری کنند.

بیشتر بخوانید: تأمین مالی جمعی مبتنی بر پاداش چیست و چگونه کار می کند؟

سخن پایانی

دامنه نوسان قیمت یکی از ابزارهای کلیدی در مدیریت بازار سرمایه است. این مکانیزم با هدف کاهش نوسانات شدید، ایجاد ثبات در بازار و حفاظت از سرمایه‌گذاران طراحی شده است. بااین‌حال، باید توجه داشت که استفاده از دامنه نوسان در کنار مزایای آن، معایبی نیز به همراه دارد. انتخاب بهترین مدل دامنه نوسان بستگی به شرایط بازار، سطح نقدشوندگی و اهداف سیاست‌گذاری دارد. اکنون می‌توانید مشاوره سرمایه گذاری را با دونگی تجربه کنید.