فعال سازی مکانیسم ماشه توسط تروئیکای اروپا، که از 6 مهر 1404 (27 سپتامبر 2025) تحریم های شورای امنیت را بازمی گرداند، این چرخه را تشدید می کند و به باور تحلیلگران، آخرین دیوار دفاعی رفاه را ویران خواهد کرد.
روزمرگی در ایران امروز، شبیه نبردی خستگی ناپذیر با طوفانی اقتصادی است؛ طوفانی که با تورم دو رقمی پایدار، محدودیت های تحریمی و ناکارآمدی های ساختاری، هر روز خسارت های تازه ای به بار می آورد. هزینه های نجومی برای اقلام اساسی، از تورم کلان پیشی گرفته و رشد اقتصادی نه تنها راکد مانده، بلکه گزارش های جهانی از آینده ای تاریک تر خبر می دهند. خانواده ها با سه تهدید اصلی دست و پنجه نرم می کنند: تورم لجام گسیخته، تحریم های بین المللی و زوال کیفیت زندگی.
تورم نقطه به نقطه در شهریور 1404 به بیش از 45 درصد رسیده و هزینه سبد خوراکی ها 63.3 درصد افزایش یافته، در حالی که تورم کلی 8.3 درصد است. نظریه «تورم فشار هزینه» نشان می دهد افزایش مواد اولیه، افت ارزش پول ملی و هزینه های تولید، قیمت ها را به سطوحی غیرقابل تحمل رسانده است. هزینه لبنیات برای یک نفر به یک میلیون و 126 هزار تومان رسیده که فشار بر خانوارها را دوچندان کرده و زندگی را برای بسیاری طاقت فرسا ساخته است.
تحریم ها، به ویژه با ماشه، فشارهای تازه ای وارد می کنند. دسترسی به داروهای خاص و تجهیزات پزشکی محدود شده و سیاست «فشار حداکثری»، معیشت را هدف گرفته است. کاهش تجارت خارجی، کسب وکارهای متوسط را رکود زده و به تعدیل نیرو و افت رقابت منجر شده که قشر متوسط را بیشتر آسیب پذیر می کند.
خانوارها برای بقا، به «جانشینی به پایین» متوسل شده اند: خرید کالاهای ارزان و بی کیفیت، حذف تفریح و سفر و کاهش مصرف پروتئین و میوه. این «فقر پنهان»، درآمد را ثابت نگه می دارد، اما کیفیت زندگی را نابود می کند و به «فقر شتابنده» دامن می زند.
ترکیب تورم و رکود، سناریویی ویرانگر است. گزارش مرکز پژوهش های مجلس (1402) نشان می دهد تورم برای دهک های پایین 5 تا 7 درصد بیشتر از ثروتمندان است. قشر متوسط، با از دست دادن پس انداز در سهام و مسکن، به دهک های پایین سقوط می کند. مقاله فرزانگان و حبیبی، سهم دهک های پایین را از 12.5 درصد به 30 درصد در 2020 نشان می دهد.
تحریم ها از 4 مسیر اثر می گذارند:
- کاهش GDP: سرانه GDP از 2012 درجا زده و به 5 هزار دلار بازگشته.
- نابسامانی بازار کار: نرخ مشارکت زنان 14 درصد و بیکاری جوانان 19.7 درصد است.
- افت درآمد نفتی: کسری بودجه تورمی شده.
- افت حکمرانی: شاخص تاثیرگذاری دولت به منفی 0.69 رسیده.
کاهش ظاهری نابرابری، از نزدیک شدن ثروتمندان به فقرا ناشی شده، اما شکاف در مسکن و رانتی ها پابرجاست. این تقسیم بندی، جامعه را به «اقلیت ثروتمند» و «اکثریت فقیر» بدل کرده و سرمایه اجتماعی را فرسوده و توان مقابله با بحران ها را کاهش داده است.
کنترل قیمت و سهمیه بندی، به «شکست دولت» منجر شده: سیگنال کمبود مخدوش، عرضه کم، کیفیت افتاده و بازار سیاه. یارانه های نقدی کسری را افزایش داده و تورم را تشدید کرده و «دور باطل معیوب» فشار معیشتی را مزمن تر می کند.
فرسایش امید، سرمایه گذاری روی خود را کم کرده و مهاجرت نخبگان را افزایش داده است. «امنیت انسانی» سازمان ملل در ایران، با تهدید اقتصادی، غذایی و بهداشتی، بحرانی وجودی ایجاد کرده و جامعه را به فروپاشی اجتماعی نزدیک می کند.
راه خروج: پارادایم نو برای بقا
چشم انداز بدون تغییر، تاریک است. برنامه های کوتاه مدت تسکین می دهند، اما اصلاحات ساختاری (مذاکرات تحریم، مبارزه با فساد، سرمایه انسانی و زیرساخت های پایدار) ضروری است. بدون این، ایران با بحران اقتصادی و هویتی روبه رو می شود.
در این شرایط، دونگی، پلتفرم تامین مالی جمعی (کرادفاندینگ) با مجوز رسمی از فرابورس ایران و تحت نظارت گروه مالی فیروزه، جرقه امید است. این پلتفرم با جذب سرمایه های مردمی و حمایت از پروژه های محلی، به شهروندان امکان می دهد تا با مشارکت، بخشی از بحران را به فرصت تبدیل کنند و اعتماد را بازسازی نمایند.
